ԳԷՈՐԳ ՊԵՏԻԿԵԱՆ

ԳԷՈՐԳ ՊԵՏԻԿԵԱՆ

Ծնած է Հալէպ: Նախնական ուսումը ստացած է Հալէպի ազգ. «Հայկազեան» վարժարանէն, իսկ երկրորդականը՝ տեղւոյն «Քարէն Եփփէ» ազգ. ճեմարանէն, ուր եւ պաշտօնավարած է ընթացաւարտ ըլլալէ ետք: Ուսանած է քիմիագիտութիւն՝ Դամասկոսի պետական համալսարանին մէջ: 1970ին հաստատուած է Պէյրութ եւ աւարտած տեղւոյն Սէն Ժոզէֆ համալսարանի հայագիտական բաժինը:

1975ին ընտանիքին հետ հաստատուած է Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ, նախ Տիթրոյիթ եւ ապա 1980ին՝ Կլէնտէյլ:

Դամասկոսի, Հալէպի, Պէյրութի եւ Միացեալ Նահանգներու մէջ շուրջ քառասուն տարիներ ուսուցչական իր ասպարէզին առընթեր ունեցած է նաեւ ազգային, հանրային եւ հրապարակագրական բեղուն գործունէութիւն:

Ան համեստ աշխատակիցն է հայ մամուլին եւ յատկապէս՝ «Ասպարէզ» օրաթերթին, Քանատայի «Հորիզոն» շաբաթաթերթին եւ Պէյրութի «Բագին» գրական պարբերաթերթին:

1981-1997 իբրեւ տնօրէն եւ հայերէն լեզուի ուսուցիչ պաշտօնավարած է ՀՕՄի Փասատինայի «Սօսէ» մասնաճիւղի Շաբաթօրեայ վարժարանէն ներս: 1997էն ի վեր նոյն պաշտօնը կը վարէ ՀՕՄի Քրեսէնթա Հովիտի «Թալին» մասնաճիւղի հովանաւորած Շաբաթօրեայ վարժարանին մէջ:

Ուսուցչական ասպարէզի կողքին ան միշտ զբաղած է գրականութեամբ:

1997ին հրատարակած է «Մայթերու անցորդը» պատմուածքներու անդրանիկ հատորը եւ ապա 2001ին՝ «Անգոյն տերեւներ» եւ 2004ին՝ «Գրադարանս» հատորները:

Ունի անտիպ գործեր՝ «Անէծք» վէպը, ինչպէս նաեւ թատերախաղեր: 2003ին Լոս Անճելըսի մէջ քանի մը անգամներ մեծ յաջողութեամբ բեմականացուած է Գ. Պետիկեանի «Փոթորիկ՝ գաւաթ մը ջուրին մէջ» թատերախաղը:

ԳԷՈՐԳ ՊԵՏԻԿԵԱՆ

Թոռնիկ:

Ինծի համար պարզ բառ մըն էր, որ տարիներ առաջ ծնողքիս դէմքերը իրենց հոգիի խորքէն հոսող ուրախութեան մը ալիքներով ողողած էր ու զիրենք նետած անսահման երջանկութեան մը գիրկը:

Եւ աւելին, տակաւին այդ օրերուն, թոռնիկ բառի հնչիւնն իսկ, մինակը բաւարար էր, որ մեր տան մէջ մեր մեծերուն սրտերը նոր ու տարբեր ցնծութեամբ մը լեցնէր:

Միայն այսչափ: Ուրիշ ոչինչ:

Ու ես բան մը չէի հասկցած:

Միայն մենք՝ ծնողք դառնալիք թեկնածուներս, էրիկ-կնիկ, մեր մեծերուն ուրախութենէն վարակուած, մեր խինդէն հաստատ բաժին կը բերէինք տան մթնոլորտին, զայն աւելի հարստացնելով:

Հիմա, ահա եւ դուն… առաջին թոռնուհիս… անուշիկ Վանա:

Ամիսներ առաջ, հայրդ ու մայրդ խանդավառ՝ մեզի աւետած էին քու գալուստդ:

Սկիզբը ականջներուս չէի հաւատացած:

Պարզապէս ենթադրելով, թէ անոնք երկուքով մեր ընթացիկ կեանքին վրայ նոր երանգ մը, նոր գոյն մը աւելցնելու միտող չարաճիճի խաղ մը մըն էր, որ կը խաղային:

Մեր կեանքը աւելի հաճոյալի դարձնող եւ մեր ամէնօրեայ հոգերը մոռացութեան մատնող լուր մը: Այսչափ միայն:

Բայց ըսուածը իսկապէս աւետիս էր:

Ու, երբ սկսար կամաց-կամաց զգալի ներկայութիւն դառնալ, երբ ամէն օր մայրդ քեզ իր մէջ շալկած անխառն ուրախութեամբ կը պատմէր բժիշկիդ բերնէն փրցուցած զանազան տեղեկութիւններ քու աճմանդ մասին, շարժումներուդ մանրամասնութիւնները, այդ ամէնը մեզ բոլորս աւելի կը մօտեցնէր քեզի:

Ու դուն՝ այս բոլորէն անտարբեր ու անտեղեակ, օրէ օր մեր կեանքը անզգալաբար աւելի լուսազարդ կը դարձնէիր:

Ահա ճիշդ այդ պահերուն էր, որ մէջս աճող հետաքրքրութիւնս իր կարգին, թեթեւ ու անօրինակ հրճուանքի մը ծնունդ կու տար, որ միաժամանակ իր հետ կը բերէր հոգիս ու սիրտս լեցնող անյայտ հպարտութիւն մը:

Այսպէս սահեցան ամիսները:

Հաշուեցինք զանոնք մէկ առ մէկ: Երբեմն՝ շուարեցանք: Դարձեալ համրեցինք: Օրացոյցին էջերէն կախուեցանք, մինչեւ որ հասան սպասուած օրն ու պահը:

Ֆիզիքապէս քեզի հանդիպելու բախտաւոր թուականը:

Կատակ չէր այս մէկը, այլ՝ յստակ իրականութիւն:

Քեզ տեսնելու, քեզ դիմաւորելու մեր համբերութեան ծակ բաժակը արդէն իսկ շատոնց լեցուած էր:

Համով ու հոտով բաժակը:

Ու այդ պահը, ա՜հ, Աստուած իմ, այդ հրաշք պահը, քու աշխարհ գալուդ, քու՝ մեզի միանալու այդ վայրկեանը, ինքնին անմիջապէս զիս նետած էր մօտիկ անցեալին գիրկը, յիշեցնելով քանի մը տասնամեակներ առաջ հօրդ ծնունդը:

Այդ պահն էր, որ այս անգամ կու գար կրկին անգամ վերյիշեցնել ծնողքիս դէմքը, անոնց ուրախութեամբ լեցուն աչքերը, որոնք ոչ միայն խոնաւ էին, այլեւ արցունքի նմանող կաթիլներու անկանոն հոսք մը գծած էին անոնց դէմքերուն վրայ:

Հիմա ես ալ նոյն վիճակին մէջ էի, անզգալաբար: Կը զգայի, որ կոպերս հետզհետէ կը ծանրանային: Անուշ եւ տաք ծանրութեամբ:

Ու ծնար:

Պաշտօնապէս աշխարհ եկար, նման միլիոնաւոր նորածիններու, լացով ու միայն լացով:

Քանի մը վայրկեաններ ետք, նոր մեծ մայր եւ մեծ հայր դարձողներս առաջնորդեցին հիւանդանոցիդ առաջին ննջասեակդ ու առաջին մահճակալդ:

Բոլորիս դէմքերուն վրայ ուրախութեան ալիքներէն ծնած տաք կաթիլներու հոսքը արգելք կը հանդիսանար, որ այդ պատմական սենեակի պատուհանին ետեւէն, դուրսէն քեզ դիտէինք յստակ, երկար, անկուշտ, հիացած եւ ապշահար:

Հրաշք: Ուրիշ ոչինչ:

Ահա այդ պահուն էր, երբ քեզի այնքան մօտ եւ նոյնքան հեռու էի: Եւ երբ դուրսը զիրար կը շնորհաւորէինք գիրկընդխառն, յանկարծ զգացի, որ արդէն իսկապէս մեծ հայր դարձած էի, ու թոռնիկ բառը երակներուս մէջէն հոսելով, ինքնածին ուրախութիւն մը ստեղծած էր:

Հակառակ քու անհատնում լացիդ, մանր ու դողդոջուն թաթիկներուդ դէպի օդը եւ ապա դէպի բերանդ փնտռտուքի շարժումներուդ, մենք երկարօրէն զիրար կը շնորհաւորէինք:

Ապա մեր աչքերը կրկին անգամ պատուհանին վրայ կեդրոնացնելով, աւելի մօտէն սկսանք դիտել եւ հետեւիլ հիւանդապահուհիին, որ առանց նկատի առնելու աղմկոտ լացդ, քեզ կը մաքրէր ու կը սրբէր, միեւնոյն ատեն հետդ բաներ մը խօսելով:

Ժամ մը ետք արդէն հիւանդանոցին մէջ մօրդ սենեակն էիր: Մեծերով լեցուն սենեակ մը, որոնք հետաքրքիր քեզ տեսնելու եկած էին: Կարծես անկանոն եւ անկազմակերպ աղջիկտես մը ըլլար:

Հաւանաբար ամբողջ մայրանոց-հիւանդանոցին մէջ ամէնէն խճողուած ու աղմկոտ սենեակը ըլլար այդ մէկը:

Այդպէս ենք մենք՝ հայերս: Տաք, իրարու մօտ: Սրտակից, անշրջահայեաց եւ անձնասէր:

Վայրկեան առաջ եւ մանաւանդ ամէնէն առաջ քեզ տեսնելու, քեզի հանդիպելու անսահման մարմաջը բոլոր ներկաները այդ վիճակին մատնած էր:

Նախ մայրդ քեզ փորձեց կերակրել: Ապա վերջը, մեծ մայրերդ քեզ հագցուցին, աւելի ճիշդ՝ զարդարեցին: Ուզեցին քեզ աշխարհի գեղեցկուհիին նմանցնել:

Ալ խելք չէր մնացած, որովհետեւ հիմա սկսած էր անհատնում նմանութիւններու շարքը:

– Հօրը դէմքը կը յիշեցնէ… հօրեղբօր բերանը ունի… նայէ կզակը… միւս մեծ հօրը աչքերը ունի… մատները փիանիսթի մատներու կը նմանին… պասքէթպոլիստի հասակ պիտի ունենայ…:

Ու դուն անհոգ եւ անգիտակից, մէկ գիրկէն միւսը կ’երթայիր, այսպէս ձեռքէ ձեռք կը շրջագայէիր:

Շուտով կարգս եկաւ:

Է՜հ, վերջապէս ես ալ քու մեծ հայրիկդ էի, պապիկը, մեծ պապը:

Հազիւ քեզ գրկած, քեզ ինծի յանձնած, յանկարծ ցուցմունքներու եւ անհատնում թելադրանքներու տարափ մը զիս շուարումի կը մատնէր: Կարծես մանկապարտէզի աշակերտ մը ըլլայի: Կարծես միայն իրենք գուրգուրալ գիտէին:

– Զգոյշ, լաւ բռնէ՛, կռնակը գոցէ՛, ձեռքդ միշտ տակը դի՛ր, վիզը վեր պահէ՛:

Բնական էին:

Այս բոլոր խօսակցութիւնները, որոնք որոշ ուրախախառն մտահոգութիւններէ ծնունդ առած էին, շատ բնական էին:

Կը զգայի այդ մէկը, անոր համար կամաց մը սենեակին մէկ անկիւնը քաշուելով, աթոռի մը վրայ նստեցայ:

Հիմա ես ու դուն էինք:

Ես՝ աթոռին վրայ նստած ներքին երջանկութեամբ մը հարստացած հպարտ մեծ հայրիկ մը, իսկ դուն գիրկս՝ տակաւին քանի մը ժամերու համրանքով միայն ներկայութիւն եղող անմեղ թոռնուհիս:

Զիրար կը դիտէինք անկուշտ: Գիտէի, որ քեզի համար տակաւին շատ կանուխ էր խօսակիցդ տեսնել կամ ճանչնալ:

Հետաքրքիր էիր:

Դուն ալ զիս կը դիտէիր:

Թերեւս զարմանքով հարց կու տայիր դուն քեզի, թէ ո՞վ էր այս ճերմակ մազերով պեխաւոր մարդը, որուն ակնոցներուն տակէն ուրախութեան արցունքի նման քանի մը գաղտնի տաք կաթիլներ դէպի վար կը սահէին:

Անոր համար էր, որ փորձեցի քեզի հետ ծածուկ, գաղտնի եւ անձայն խօսիլ, մտովի խորհելով, որ թերեւս այս աղմկոտ սենեակին մէջ, այս ձեւով զիրար աւելի լաւ պիտի հասկնայինք:

Մտովի:

Ինչ լաւ բան էր:

Կարծես երկուքս արդէն իսկ իրար լեզուէ կը հասկնայինք:

Նախ աղօթք մը մրթմրթացի, սրտիս խորէն եկող, շատ ու շատ խորէն ու փղձկալով, որուն յաջորդեցին ճերմակ գաղափարներս ու մտքիս հսկայ դաշտին վրայ անկանոն շարուած բարի մաղթանքներս, որոնք անհամբեր էին ու իրենց կարգին կը սպասէին:

Նշան տուի: Բոլորը սկսան իրենց տողանցքին, իրենց հետ շալկելով անհամար թելադրանքներուս կապոցներն ալ:

Ու լաւ կը յիշեմ, այս բոլորէն ետք, քեզի ըսի նաեւ, որ կեանքիդ ընթացքին շատ հաւանաբար հանդիպիս ճակատագրական խաչմերուկներու եւ աւելցուցի.

– Մի վախնար, թող որ կեանքդ ըլլայ քու որոշումներուդ հայելին, յստակ, պայծառ եւ անշահախնդիր:

Ապա խօսեցայ քեզի նաեւ մեր ազգին, մեր մշակոյթին, պատմութեան եւ լեզուին մասին:

Ըսի, որ այս վերջինը մեր հայութեան ինքնութիւնն է: Անոր համար, ուզես կամ ոչ, պիտի ապրիս հայ ըլլալու հաճելի ու դժուար փորձառութիւնը:

Հաստատ նկարագիր ունեցիր, բաղձանքներուս վրայ աւելցուցած էի այս մէկն ալ, որովհետեւ համոզուած էի, թէ մարդուս նկարագիրը իր հաւատքն ալ է: Միշտ եղիր լաւը ու նոյնիսկ լաւագոյնը, կրկնած էի:

Յետոյ ըսի, որ ականջիդ օղ ընես, թէ հայուն միակ լաստը իր մայրենի լեզուն ու հայրենի հողն է:

Դուն գլուխդ շարժած էիր այդ վայրկեանին:

Ու ես միամտօրէն հաւատացած էի, որ դուն արդէն շուտով համաձայն էիր: Անոր համար կրկնակի ուրախացած էի:

Այսչափ միայն: Հաստատապէս զիս երջանկացուցած էիր:

Միշտ երջանիկ մնաս, իմ սիրելի Վանա… անմեղ եւ անուշիկ թոռնուհիս:

Գալուստդ բարի:

ԺՈՂՈՎՐԴԱԿԱՆ ԲԱՆԱՀԻՒՍՈՒԹԻՒՆ

ՆՄՈՅՇ ՄԸ ԳԱՄԻՐՔԻ ԲԱՐԲԱՌՈՎ

Խանըմ Ըլլալը

Օր մը առտուն կընիկը յաթախէն չէլլար կա նէ, արիկը կընկանը հարցունէ կա.

– Հուվա՞նթ ես, ի՞նչ է:

– Չէ,- կ’ըսէ կա կընիկը,՝ ասօրվանէն էս խանըմ պըտըլլամ. քիշ մը նէ էս նըստիմ քէյֆ քաշիմ, ի՞նշ կա յօր:

– Յաթախին մէչը պառկելօք խանըմ չըլլվիր, ամմա, միտքըտ տըրէր էս նէ, էս չեմ խառնըվիր,- կ’ըսէ կա արիկը:

Արիկը կ’իհա կա արտը պանէլու, կընիկը պառկի կա տօշէկին մէչը: Մինչեւ օրհարսակ պառկի կա, ամմա անօթէնա կա:

– Խանըմները աղիկուկ-աղիկուկ ուտէլիքնէր կ’ուտին, էս է էլլամ ճուլուխը մօրթիմ, տընիմ օճախին վըրան, թօ էփի մինչէվ արկանըս կալը: Ըսէլն ու էնէլը մէկ կ’ըլլա:

Քիշ մը էտքը տուռը զարնին կա:

– Օվ էս նէ, նէք էկու, ասօր էս խանըմ էղած եմ:

Ախկատ մարթ մը նէք իքա կա, խանըմէն հաս ուզէ կա: Խանըմ նէ կ’ըսէ կա.

– Քէզի համար էս տէղէս էլլօղը չէմ, կընա նէքէն հացը առ:

Ախկատը մըտնա կա նէքը, հացը առնէ կա, խուրճունը տընէ կա, կ’էլլա յօր էրթա, խանըմը կ’ըսէ կա.

– Հա իշ կ’ըլլա, մէմը նէ ճուլուխին նայիր՝չէրի, չէմ ուզիմ կա հանքիսթըս ավրի:

Ախկատը յէտ նէքը մըտնա կա ղազանին մէչէն ճուլուխը հանէ կա, տընէ կա ինքիր խուրճունին մէչը, ինգիր չարուխնէրն ա հանէ կա օկկէն ղազանին մէչը ցըքէ կա: Ախկատը նայի կա, յօր աս կընիկը քիշ մը խէլքէն պակաս է, կ’ըսէ կա.

– Խանըմ, սանկ խանըմին վայլուկլու խաղ մը կանչիմ, տէ լըսէ:

Ախկատը հէմէն թուրքէրէն խաղ մը ույտուրմիշ կ’էնէ կա յուք կը կանչէ:

Իրիկուան անօթցած, տահրած արիկը լուսկէն իքա կա տուն: Տէսնա կա, յօր կընիկը տէղէն չէլլար կա՝ հաս-ապուր տընէլու: Արիկը կը շըվարի, կ’անճրկվի կը մընա: Կընիկըն ա կ’ուզէ յօր արիկը իրեն առաշկը խըզմէթ խաղա: Մարթուն կ’ըսէ, քի ճուլուխ մօրթած էմ, ղազանին մէչն է, էփած է նէ, պէր ուտինք:

Արիկը կ’իհա կա նէքը, ղազանին պէրանը պանա կա, նայի կա յօր զոյք մը չարուխ խաշի կա, ղազանին մէչը ճուլուխ չիքա:

– Տուն խանըմ էղար, ինծի ա չարուխ հըրամցընիս կա,- կ’ըսէ յուք տէյնէյ մը առածին պէս յանաշմիշ կ’ըլլա կա կընկանը: Տէյնէկօք, օկկօք հա զարնէ կա, մինչէվ օր կընիկը մըլղ էղած իյնա կա յաթաղին վըրան:

Պատմեց՝ Վերոնիքա Մկրտչեան (Պէրպէրեան)

Ներսէս Մկրտչեան, «Անատոլիայի նորայայտ բարբառները

եւ բանահիւսութիւնը»

Երեւան 2006

ՆՈՐ ՁԱՅՆԵՐ

ՐԱՖՖԻ ՄԵԼՔՈՆԵԱՆ

Ծնած է Սուրիոյ Քամիշլի քաղաքը, ուր աւարտած է տեղւոյն ազգային «Եփրատ» վարժարանը եւ պետական բարձրագոյն դպրոցի գրական բաժինը։ 1981ին աւարտած է Հալէպի պետական համալսարանի անգլերէն գրականութեան բաժինը, որուն զուգընթաց դասաւանդած է իր ծննդավայրի դպրոցին մէջ։ Իր շուրջ խումբ մը գրասէրներ հաւաքելով, կարճ ժամանակուան մը համար հրատարակած է «Ովասիս» պարբերաթերթը։ Ուսումը աւարտելէ ետք մեկնած է Երեւան, ուր երեք տարի յաճախած է պետական համալսարանի հայոց լեզուի եւ գրականութեան բաժինը։ Իր քաղաքական հայեացքներուն եւ գործունէութեան պատճառով ենթարկուած է պետական հալածանքի եւ 1985ի Օգոստոսին բռնի կերպով հեռացուած է Խորհրդային Հայաստանէն։

1986-1989 տարիներուն ծառայած է սուրիական բանակին մէջ իբրեւ թարգմանիչ օրուան պաշտպանութեան նախարարին։

Հալէպի «Քարէն Եփփէ» ազգային ճեմարանին մէջ երկու տարի հայագիտական նիւթեր դասաւանդելէ ետք հրաւիրուած է Քուէյթ, ուր վարած է Ազգային ճեմարանի փոխտնօրէնի եւ ընդհանուր հսկիչի պաշտօնները, ուսուցանելով նաեւ հայոց պատմութիւն։ Գրականութեան մէջ կը գնահատէ անկեղծութիւնը եւ հակակրանք ունի կեղծաւորութեան հանդէպ, յատկապէս երբ Հայաստանէն (հասկնալի պատճառներով) հեռացած մտաւորականներ բեմ կը բարձրանան եւ կ’աղաղակեն՝ «Ախր ես ինչպէ՞ս վեր կենամ գնամ»։ Իր ուսուցչական աշխատանքին առընթեր բեմականացուցած է շարք մը վիպակներ եւ բեմադրած՝ աշակերտական թատերգութիւններ։

1998ին փոխադրուած է Միացեալ Նահանգներ, ուր այժմ կ’աշխատի իբրեւ թարգմանիչ հայերէն, արաբերէն եւ քրտերէն լեզուներու։ Ամուսնացած է եւ հայր դստրիկի մը։

Ստորեւ՝ Րաֆֆիին ստեղծագործութիւններէն:

ՆԱՄԱԿ

Ախր ես ինչպէ՞ս վեր կենամ գնամ…

ՀԱՄՕ ՍԱՀԵԱՆ

Մեզնից յետոյ ո՞վ է երգում մենակ, տխուր դաշտերում։

Մեզնից յետոյ ո՞վ է քաղում ողկոյզներն այգիներում։

Մեզնից յետոյ արդեօք սուլո՞ւմ են տղերքն աղջիկներին,

Մեխակ տալի՞ս սիրուններին, խոկացող, փողոցներում։

Մեզնից յետոյ ծառերի տակ ո՞վ է թռչկոտում խաղով,

Ո՞վ է գնում հին վանքերը աղօթք անում մատաղով,

Ընկերների հետ միասին ներքեւ դիտում, ծիծաղով

Գլգլացող պաղ ջրերին կանաչապատ ձորերում։

Մեզնից յետոյ քամիները դեռ հաւաքո՞ւմ տերեւներ,

Անձրեւները թրջո՞ւմ ծառեր, լուանո՞ւմ են ճամբաներ։

Ճերմակ հագած քաղաքում հին, վար սլացող սահնակներ,

Սիրուն-սիրուն երեխաներ դեռ խաղո՞ւմ են ձիւներում։

Միթէ ծիծառ, լոր, արագիլ բերո՞ւմ են մեր բարեւը։

Արեւն իջնո՞ւմ, կարմրո՞ւմ է գագաթների յետեւը։

Լուսինը դեռ պլպլո՞ւմ է սէգ սարերի վերեւը։

Աստղերն իջնում լողանո՞ւմ են երկնակապոյտ լճերում։

Մենք հեռացանք տնից, բնից. ձեզ թողեցինք մենաւոր։

Չենք մոռանայ ձեզ առյաւէտ, մեր ընկերներ հեռաւոր։

Արդեօք էլի կը միանա՞նք, հարազատներ սգաւոր։

Երջանկութիւն ու պայծառ յոյս վառ մնան ձեր սրտերում։

ՔՈ ՔԱՐԵՐԻՑ ՈՒ ԲԱՌԵՐԻՑ

Ամէն տեսակ երգ երգեցի,

Ամէնից լաւ տաղն է էլի…

ԵՂԻՇԷ ՉԱՐԵՆՑ

Թող գուսանները երգեն քաղցր բիւր երգերից, իմ հայրենիք,

Արար աշխարհը հմայեն չորս ծագերից, իմ հայրենիք,

Ինչքան համով տաղ էլ ասեն, իմ ականջին դուր չի գալիս

Տաղն այդ քաղցր թէ չլինի քո բառերից, իմ հայրենիք։

Օտար երկրում ման գամ, հիւծուեմ, անունս էլ մնայ անյուշ,

Իմ պապակած սրտի համար ջուր տայ մի ձեռք, ջերմ ու քնքուշ,

Ծարաւ սիրտս չի յագենայ, այդ իմ խմած ջուրը անուշ,

Բխած, հոսած թէ չլինի քո սարերից, իմ հայրենիք։

Յոգնած գլուխս ո՞ր սիրունի ծնկին դնեմ՝ մի քիչ հանգչի.

Ո՞ւմ սիրով ինձ մխիթարեմ, ախր իմ փնտռածը էն չի։

Ո՞վ կարող է սէրս դառնալ, իմ եարը լինել կարող չի

Ոչ մի աղջիկ թէ չլինի քո եարերից, իմ հայրենիք։

Կեանքիս վերջում, երբ աչքս փակեմ, հրաժեշտ տամ այս աշխարհին,

Մարմինս թո՛ղ մնայ անթաղ՝ անգղներին, ագռաւներին,

Թո՛ղ չդնեն ինձ գերեզման կամ չդնեն գերեզմանիս

Տապանաքար թէ չլինի քո քարերից, իմ հայրենիք։

ԱՐՁԱԿ

ԿԵԱՆՔԻՍ ՎԵՐæԻՆ ՕՐԸ…

ՐԱՖՖԻ ՄԵԼՔՈՆԵԱՆ

Մի՛ խաբուիք վերնագրին խորհրդաւորութենէն։ Պատմելիքս շատ պարզ դէպք մըն է, բայց ինչպէ՞ս սկսիմ, որ հաճելի հնչէ ընթերցողին՝ ամէնօրեայ պատրաստութենէ՞ն սկսիմ, ճեպուղիին (freeway) վրայ արագ քշելէ՞ն, կնոջս բարկացած հեռաձայնէ՞ն, թէ փոքրիկին աղիողորմ լացէն։

Գուցէ յետադարձ հայեացքի ձեւով պատմեմ, որ ընթերցողը չձանձրանայ առաջին տողէն։

Աշխատանքային սովորական օր մըն է։ Առաւօտ ժամը վեցը տասը կ’անցնի, եւ ես արդէն արագ կը քշեմ ճեպուղիին վրայ։ Անսպասելիօրէն հեռաձայնս կը հնչէ. հազիւ, «այո՞» կը հարցնեմ, կնոջս բարկացկոտ յանդիմանութիւնը կը տեղայ գլխուս՝ «Ինչպէ՞ս պզտիկը անտեսելով կը ձգես կ’երթաս. վիժտան (խիղճ) կ’ուզէ. պզտիկը անկողնէն ելեր ու ետեւէդ իջեր է, որ համբուրես այդպէս երթաս, իսկ դուն անհոգ-անհոգ դուռը ետեւէդ գոցելով լինկիր-լինկիր (ասոր իմաստը չեմ գիտեր) ձգեր գացեր ես. չոճուխը գետին փռուած հոնգուր-հոնգուր կու լայ կոր» եւ այլ լուտանքներ։

Ամէն առաւօտ, ժամը հինգին կը սկսիմ գործի տարուելիք ուտելիք-խմելիքս պատրաստել եւ կը պատրաստուիմ մօտաւորապէս ժամը վեցին տունէն ելլելու, կազմ ու պատրաստ՝ ճաշի եւ խմելիքներու պայուսակը ուսիս։ Սովորաբար չորս տարեկան աղջիկս մեկնելէս տասնհինգ վայրկեան առաջ կ’արթննայ, վար կ’իջնէ կարճ ժամանակ մը հետս կ’անցընէ. հետս կու գայ մինչեւ փողոցի դուռը, ամուր փաթթուկ կ’ընէ, կը խնդրէ վերադարձիս շատ խաղալիքներ բերեմ ու ինծի բարեմաղթութիւններ կ’ընէ՝ «խերով-բարով տուն դառնաս, պապա»: Կէս կնիկ։

Այսօր չարթնցաւ։ Ես ալ անաղմուկ դուրս սահեցայ, դուռը կղպեցի ու ճամբայ ինկայ։ Ես ինչպէ՞ս գիտնայի, թէ դուռը կղպելուս պէս ինքը իջած է ամէն օրուան արարողութիւնը կատարելու. զիս չգտնելով, փռուեր է գետին ու ձայնը երկինքները ձգեր։

Կնոջս կը բացատրեմ, որ չեմ լսած իր ձայնը, ոչ ալ իմացեր եմ, թէ պզտիկը վար իջեր է։

Արդէն տասնեակ մը մղոններ կտրած անցած եմ, եւ անխոհեմութիւն պիտի ըլլար «մէկ պաչիկ»ի համար ետ դառնալ եւ գործէն ուշանալ… բայց երեխային ճիչը կը թնդայ ականջիս մէջ։

Կը սկսի մտմտուքս։ Կրնայ բան մը պատահիլ ինծի եւ այսօր կրնայ դառնալ կեանքիս վերջին օրը։ Երեխան ինչպէ՞ս զրկուի պապային վերջին փաթթուկէն։ Կրնայ երեխային բան մը պատահիլ. կեանքի համար երաշխիք չկայ. ինչպէ՞ս ապրիմ առանց վերջին փաթթուկին։

Առանց վարանումի, դուրս կ’ելլեմ ճեպուղիէն, հակառակ ուղղութիւնը կ’առնեմ եւ տուն կը դառնամ։ Հազիւ դուռը բանալուս ձայնը առած, փոքրիկը կը վազէ, վիզիս կը փաթթուի ու հարիւրաւոր համբոյրներ կը փոխանակենք։ Տաքուկ արցունքները կը թրջեն այտերս։ Հարիւրերորդ անգամ ըլլալով կը խոստանամ իրեն բերել նոյն բազմաթիւ խաղալիքները, իսկ ինքը ինծի նոյն բարեմաղթութիւնը կ’ընէ. «Խերով-բարով տուն դառնաս»: Մեծցած-պզտիկցած չստլիկ։ Հիմա նոյն ճեպուղիին վրան եմ, հրճուանքէս աւելի արագ կը քշեմ։ Ցնծութեան ալիքին մէջ ոչ մէկ բան կը մտահոգէ զիս այլեւս՝ ո՛չ ուշացում, ո՛չ յանդիմանութիւն, ոչ ալ մեքենայի արկած՝ կ’ուզէ այսօր թող ըլլայ կեանքիս վերջին օրը։

ԱԲՐԱՀԱՄ ԿԱՐԱԲԱæԱԿԵԱՆ արդէն անգամ մը հիւրընկալուած է «Կանթէղ»ին կողմէ: Անոր խոհափիլիսոփայական բանաստեղծութիւնները բարիի, գեղեցիկի եւ մարդկայնութեան երգեր են՝ ծնուած բանաստեղծի փորձառութենէն եւ մեծ հաւատքէն՝ մարդու կատարելութեան նկատմամբ: Այսօր Աբրահամ Կարաբաջակեան մեր ընթերցողներուն կը ներկայանայ քառեակներով, որ չափածոյ գրականութեան դժուարագոյն սեռերէն մէկն է: Բանաստեղծը կ’ապրի եւ կը ստեղծագործէ Լոս Անճելըսի մէջ: Անոր «Ծովն արհամարհեց ջրի մի կաթիլը» գիրքը հրատարակուած է 1993ին, Լոս Անճելըս:

ՔԱՌԵԱԿՆԵՐ

ԱԲՐԱՀԱՄ ԱՆՊԱՐՏ

Ատում եմ կեղծել

Եւ եթէ նոյնիսկ շահ է ստեղծել,

Միայն թէ… հոգիս չսրբապղծել։

***

Սէրը սէրն է խորացնում,

Ատելութիւնը՝ ցաւը,

Սէրը ցաւն է մոռացնում,

Ատելութիւնը՝ սէրը։

***

Արդարամի՛տն է յարգում

Արդար գործը այն մէկի,

Ով ապրում է հոգու ցաւ

Տառապանքով ամէնքի։

***

Բարին բարիք կը ցանի,

Չարի քունը չի տանի,

Վրէժխնդիր մոլուցքով

Բարու աչքը կը հանի։

***

Ով չի թողնում ծիլը ծաղկի

Ծլարձակի ինքնառողջ,

Նա մարդկութեան թշնամին է

Մարդու դերում ինքնակոչ։

***

Ճամբաներում

Ծուռ ու մութ,

Որոնում են

Սէր ու գութ…

***

Ստի ոլորտում միշտ նոյնն է գոյնը

Ու արահետն էլ մնում է նոյնը,

Թէ արահետը մնայ անփոփոխ

Կը դադրի՞ արդեօք թշնամանք ու ոխ։

***

Խրատուելու ծնուած մարդը

Խաղն է վարում,

Ո՞վ է խաղը կառավարում…

***

Երբ չեմ հասկանում, չեմ հանգստանում։

Երբ հասկանում եմ, չեմ ըմբոստանում՝

Կարեկցանքս եմ նրանց խոստանում։

***

Ամէն մի սուտ քօղարկելու

Մի նոր սուտ են մոգոնել,

Իսկ ճշդով ճիշդ անհատներն էլ

Սիրոյ երգեր են գրել։

***

Այդ ո՞վ է տեսել,

Որ մի այգեպան ինքն իրեն կարգի

Բիւր այգիների այգեբան հմուտ,

Երբ իր այգին է միատարր ու մութ։

***

Բռնատէրը պնդում է թէ

Ինքն է տալիս լոյս ու սէր…

Իսկ եթէ նա փոխարինուէր

Տեսնես… յետո՛յ ինչ կ’ասէր…

***

Երբ նա այցելեց

Մարդկութեան թաղը,

Երեսին թթուեց

Ծիծաղի խաղը։

***

Յարգանք չկա մարդու հանդէպ

Խաղն է իշխում ամէնուր,

Խաղատիրոջ կամքի ներքոյ

Մղձաւանջ է կեանքը լուռ։

***

Եղծ ուղեղում…

անկեղծ հոգի՞…

Անեղծ սիրտն էլ… չբողոքի՞…

Եղծ է ծնուե՞լ, թէ… եղծացուել,

Պիտ ԲՈԼՈՐԻ՛Ն մտահոգի։