Thursday, January 26, 2023
No Result
View All Result
Asbarez - Armenian
NEWSLETTER
Jan. 18, 2023 PDF
ENG
  • Home
  • Հայաստան
  • Գլխաւոր Լուրեր
  • Գաղութի Կեանքէն
  • Գաղութներ
  • Յօդուածներ
  • Home
  • Հայաստան
  • Գլխաւոր Լուրեր
  • Գաղութի Կեանքէն
  • Գաղութներ
  • Յօդուածներ
No Result
View All Result
Asbarez - Armenian
ENG
No Result
View All Result
Home Կիզակէտ

Գորշ Գայլեր. Թրքական Ազգայնամոլութեան Մշտարթուն Պահակները

by Asbarez Staff
January 9, 2007
in Կիզակէտ
0
Share on FacebookShare on Twitter

Թուրքիոյ մէջ ազգայնամոլութիւնը աճ արձանագրած է վերջին տարիներուն, թէ՛ հասարակական եւ թէ՛ իշխանութիւններու մակարդակին վրայ, հակառակ իսլամական կուսակցութեան մը երկրի ղեկին գտնուելու իրողութեան:

Այս աճը, որ յաճախ կը նկատուի հակազդեցութիւն Եւրոպական միութեան Թուրքիոյ անդամակցութեան գործընթացի ելեւէջներուն, Կիպրոսի տագնապին, Իրաքի մէջ քրտական ազգային զարթօնքին ու նաեւ Հայկական Ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչման արշաւին, կը դրսեւորուի ամբոխային բռնարարքներով ու հաստատութենական խարխափումներով: Ամենայն հայոց կաթողիկոս Գարեգին Բ.ի շքախումբին դէմ յարձակման փորձը (Յունուար 2006), Տրապիզոնի եւ Սամսոնի մէջ երկու կաթողիկէ հոգեւորականներու սպանութիւնն ու դաշունահարումը (յաջորդաբար՝ Փետրուար եւ Յուլիս 2006), 1955ին Պոլսոյ յոյներու սպանդին նուիրուած ցուցահանդէսին խուժանավարի խափանումը (Սեպտ. 2005) եւ առհասարակ այլախոհ դէմքերու դէմ իւրաքանչիւր առիթով կիրարկուող ոտնձգութիւնները ցուցանիշ են հիւանդագին ազգայնամոլութեան: Միւս կողմէ, 2005ին իբրեւ բարեփոխում որդեգրուած Թուրքիոյ քրէական նոր օրէնսգիրքի 301րդ տխրահռչակ յօդուածին հիման վրայ կատարուող հաւատաքննական դատավարութիւնները ու Պերլինի մէջ «Թալէաթ փաշա» գործողութեան նման պաշտօնական նախաձեռնութիւնները կը վկայեն, թէ նման հասարակական ախտին, պետական՝ դատական, գործադիր ու օրէնսդիր իշխանութիւններու մակարդակին վրայ եւս առկայ է անհանդուրժողութեամբ յատկանշուող ազգայնամոլութեան հուժկու ալիք մը:

Թուրք այլախոհ պատմաբան Թանէր Աքչամ ժամանակակից Թուրքիոյ մէջ գոյութիւն ունեցող ազգայնամոլական տրամադրութիւնները կը նկատէ միաժամանակ ֆաշականութեան նախադրեալներով պարուրուած ու շարունակութիւն՝ 20րդ դարուն սկիզբը Հայկական Ցեղասպանութիւնը իրագործած Միութիւն եւ յառաջդիմութիւն կուսակցութեան (Երիտ. թուրքեր) արժէքային համակարգին: Պէտք է նկատել նաեւ, որ Երիտ. թուրքերու դաւանած համաթուրանական ցեղապաշտական գաղափարախօսութեան գոյատեւումը չէ արգիլած, որ Հանրապետական Թուրքիոյ հիմնումէն ի վեր Թուրքիոյ մէջ կիրարկուի դասական հասկացողութեամբ ազգայնամոլութիւն, ի մտի ունենալով, որ թուրքերը եւ Կեդրոնական Ասիոյ իրենց ցեղակիցները միշտ քաղաքական նոյն ճամբարին չեն պատկանած: Հետեւաբար, Թուրքիոյ մէջ համաթուրանական ցեղապաշտութիւնը եւ թրքական ազգայնականութիւնը յաճախ զիրար ամբողջացնող եւ երբեք՝ հակասող յարաբերակցութեան մէջ գտնուած են:

Վերջին յիսնամեակին, թրքական ազգայնամոլութեան հիմնական կրողը ու զայն գործնականօրէն՝ գործունէութեամբ թարգմանողը եղած է ծայրայեղ աջակողմեան Ազգայնական շարժում կուսակցութիւնը (ԱՇԿ, Միլիյէթճի Հարաքէթ Փարթիսի) եւ անոր երիտասարդական-զինուորական թեւը՝ Գորշ գայլեր կազմակերպութիւնը:

ԹԻՒՐՔԷՇԻ ԳԱՂԱՓԱՐԱԿԱՆ ԿԱԶՄԱՒՈՐՈՒՄԸ

Գորշ գայլեր մայր կուսակցութիւնը հիմնուած է 1960ականներու վերջաւորութեան, սակայն զարգացումները, որոնք պարարտ հող պիտի պատրաստէին կազմակերպութեան ծայրայեղ ազգայնամոլական գործունէութեան, ունին աւելի վաղ պատմութիւն ու կ’առնչուին կուսակցութեան հիմնադիր ու երկարամեայ ղեկավար զօր. Ալփասլան Թիւրքէշի զինուորական գործունէութեան ու գաղափարական համոզումներուն: Թիւրքէշ (ծնեալ՝ Նիկոսիա, 1917, բուն անունով՝ Հիւսէյն Ֆէյիզուլլահ) երիտասարդութեան շրջանէն ունեցած է հակահամայնավար աշխոյժ գործունէութիւն, միշտ տարածելով աշխարհի թուրք ժողովուրդները միացնելու իր տեսլականը: Միաժամանակ, եղած է Հիթլէրի գաղափարախօսութեան հետեւորդ ու ջատագով: Անդամակցած է 1939ին Թուրքիոյ մէջ նացի Գերմանիոյ դեսպան Վոն Փափէնի յառաջացուցած՝ նախկին իթթիհատականներէ ու համաթուրանականներէ բաղկացած կազմակերպութեան՝ «Յեղափոխական միաւորներ»ուն: Հետագային, նացի իշխանութիւնները թրքական բանակի այս բաժանմունքը պիտի օգտագործէին զինուորական երկու յեղաշրջումներու համար, որոնք պիտի պսակուէին ձախողութեամբ:

Նացի Գերմանիոյ ու ֆաշական Իտալիոյ շիջումով, Թուրքիոյ զինուորական-քաղաքական վերնախաւի ազգայնական շրջանակներու հովանաւորութիւնը պիտի անցնէր Միացեալ Նահանգներուն: 1948ին, Թիւրքէշ գաղափարակից խումբ մը զինուորականներու հետ կ’ուղարկուի Միացեալ Նահանգներ, ուր մինչեւ 1955 կը մասնագիտանայ հակահրոսակային (հակա-կերիլլայական) պատերազմագիտութեան մէջ: 1960ին, թրքական բանակի քեմալականները, ամերիկեան աշխարհակալութեան դիմադրելու եւ Ատնան Մենտերէսի կառավարութեան կոշտ քաղաքականութեան վերջ տալու պատրուակով, կ’իրականացնեն պետական հարուած մը, որուն իր որոշիչ մասնակցութիւնը կը բերէ Թիւրքէշ, ապա ստանձնելով նաեւ յեղաշրջականներուն բանբերի պաշտօնը: Յեղաշրջումէն ետք, ներբանակային պայքարներու իբրեւ արդիւնք, կը հեռացուի դէպի Նիւ Տելհի, իբրեւ դեսպան: Թուրքիա վերադարձին, Թիւրքէշ հանգստեան կը կոչուի բանակէն, կ’անդամակցի ցեղապաշտական ու ֆաշական արեւելում ունեցող՝ «Հանրապետական գիւղացիներու» Ազգ կուսակցութեան, եւ կը ստանձնէ անոր ղեկավարութիւնը: 1969ին կուսակցութիւնը կ’անուանուի Ազգայնական շարժում կուսակցութիւն, իսկ Ալփասլան Թիւրքէշ կը հռչակուի գերագոյն ղեկավար:

ՊԱՂ ՊԱՏԵՐԱԶՄԻ ՉԵՐՄ ԳՈՐԾԱՐՔՆԵՐ

Իր հիմնումի առաջին տարիներուն իսկ, Գորշ գայլերը կը լծուի բազմամարզ աշխատանքի, յատուկ ուշադրութիւն ընծայելով կրթական, ապահովական, ոստիկանական, մաքսային ու դատական համակարգեր թափանցելու աշխատանքին, մինչ Թիւրքէշ, 70ականներուն Թուրքիոյ կառավարութիւնները կազմած ազգայնական ուժերուն հետ դաշնակցելով, կը հասնէր մինչեւ փոխվարչապետի պաշտօնին: Թափանցումի այս աշխատանքը լծակներու ապահովման կողքին նաեւ անփոխարինելի միջոց էր Գորշ գայլերու երիտասարդական քատրերու մարզումին ու զինումին համար: Սակայն լուսարձակներէ հեռու, նոյն տարիներուն կը կերտուէր յարաբերութիւններու այլ ոլորտ մը, որ կարեւոր դերակատարութիւն պիտի ունենար Գորշ գայլերու գործելադաշտի յստակեցման մէջ:

Միացեալ Նահանգներու հետախուզական ու ապահովական մարմինները, 1950ականներուն, ՆԱԹՕի անդամ եւ Խորհրդային Միութեան յարակից երկիրներուն մէջ սկսած էին կազմել, մարզել ու զինել ընդյատակեայ գաղտնի կազմակերպութիւններ, որոնք կոչուած էին հրոսակային գործունէութեամբ կռնակէն հարուածելու խորհրդային ուժերը, ներխուժման մը պարագային: Այս կազմակերպութիւններէն ամէնէն նշանաւորը իտալական «Կլատիօ»ն էր, բացայայտուած 1990ականներուն: Ընդյատակեայ այս ուժերը սակայն, իրենց ստեղծման առաջին օրէն իսկ կ’օգտագործուին ներքին՝ տեղական նպատակներով: Յաճախ իբր «Սուփըր-նաթօ» նշուող այս ցանցի թրքական թեւը կազմուած էր Թուրքիոյ՝ ՆԱԹՕի անդամակցութեան տարին (1952), ու կը կոչուէր Մարտավարական զօրաշարժի խումբ (ՄԶԽ, Tactical Mobilisation Group). անոր հրամանատարութիւնը հաստատուած էր «Ամերիկեան զինուորական օժանդակութեան առաքելութիւն» կազմակերպութեան (Սի.Այ.Էյ.ի հանգոյց մը) կեդրոնին մէջ: Աւելի ուշ, ՄԶԽն վերակազմուեցաւ ու անուանուեցաւ Պատերազմական յատուկ բաժանմունք՝ ենթակայ ուղղակի թրքական բանակի սպայակոյտի պետին: Այս բաժանմունքին գործողութիւններու միաւորը՝ Հակահրոսակային կազմակերպութիւնը, որ կը զբաղէր ահաբեկչութեամբ, առեւանգումներով ու խափանարարական տարբեր արարքներով, իր ամբողջական հովանիին տակ առաւ Գորշ գայլերը, մարզումի եւ զինումի առումով:

Այսպէս, մինչ 70ականներուն Թուրքիոյ մէջ կը նշմարուէր ժողովրդավարական զարթնումի ձախամէտ շարժում մը, Գորշ գայլեր կը թեւակոխէր գործունէութեան նոր շրջան մը, որու ընթացքին պիտի իրականացնէր մտաւորականներու, ակադեմականներու, արհեստակցական պատասխանատուներու, ուսանողներու եւ առհասարակ հանրային գործիչներու հարիւրաւոր սպանութիւններ: Իսկ Հակահրոսակային կազմակեպութիւն-Գորշ գայլեր-թրքական գաղտնի սպասարկութիւններ միացեալ գործողութիւններէն կարելի է յիշել 1977 Մայիսին աշխատաւորներու դէմ կատարուած գործողութիւնը, երբ սպաննուեցան ու զրահապատ կառքերու անիւներու տակ տրորուեցան 39 աշխատաւորներ (աւելի քան 200 վիրաւոր), 1978 Մարտին Պոլսոյ համալսարանին մօտ հաւաքուած ուսանողներուն դէմ արագահարուածներով ու ձեռնառումբերով յարձակումը, որ պատճառեց զոհեր ու վիրաւորներ, 1979ին Մարաշի քիւրտերուն եւ ալեւիներուն դէմ կատարուած եռօրեայ գործողութիւնը, որ պատճառեց աւելի քան 1000 զոհ, առանց տարիքի եւ սեռի խտրութեան: Գորշ գայլերը 1974ին մասնակցեցան Կիպրոս ներխուժման, իսկ 1981ին համաշխարհային ճանաչում ստացան, երբ Գորշ գայլ մը՝ 23ամեայ Մեհմետ Ալի Աքչա, մահափորձ կատարեց Հռոմի պապին դէմ:

Գորշ գայլերու ոճրային արարքները եւ անոնց ստեղծած ապահովական վիճակը ճամբայ հարթեցին Սեպտեմբեր 1980ի զինուորական պետական հարուածին, որմէ ետք Թուրքիոյ բոլոր կուսակցութիւնները, ներառեալ ԱՇԿն արգիլուեցան: Թիւրքէշ եւ այլ ղեկավարներ բանտարկութեան ենթարկուեցան, սակայն ան 1985ին ազատ արձակուեցաւ առողջական պատճառներով: Թիւրքէշ 1987ին հատուածական վայրագութիւն հրահրելու ամբաստանութեամբ դարձեալ արգելափակուեցաւ, սակայն աւելի ուշ ընդհանուր ներման մը շնորհիւ ազատ արձակուեցաւ: Հակառակ քաղաքական այս սահմանափակումներուն, Գորշ գայլերը, անբաժան մասնիկը ըլլալով Թուրքիոյ ազգայնական ծրագիրին, բնականոն կը շարունակէր իր գործունէութիւնը:

ԳՈՐՇ ԳԱՅԼԵՐՈՒ ՀԱԿԱՔԻՒՐՏ ԳՈՐԾՈՒՆԷՈՒԹԻՒՆԸ

Եօթանասունականներուն խմորուիլ սկսած քրտական շարժումը 80ականներուն կը հասնէր բիւրեղացման աստիճանի եւ կը ժայթքէր իբրեւ Քիւրտիստանի բանուորական կուսակցութեան (ՔԲԿ, PKK) զինեալ պայքար: Քրտական հարցը ի սկզբանէ կազմած է Գորշ գայլերու հիմնական թիրախը: ԱՇԿի քաղաքական գործիչները ստանձնած էին քիւրտեր եւ անոնց դատը վարկաբեկելու աշխատանքը, թէ՛ Թուրքիոյ եւ թէ Եւրոպայի մէջ, հրապարակային կարգախօսներով եւ հակաքիւրտ գրականութեան տարածմամբ: Ա. Թիւրքէշի «ՔԲԿի զինեալները հայեր են», «Քիւրտերը սերած են հայերէ» պնդումները կը յանկերգուէին ազգայնամոլ լրատուամիջոցներու կողմէ, մինչ քրտաբնակ նահանգներու մէջ Գորշ գայլերու տեղական ուժեր ամէնօրեայ դրութեամբ կ’իրականացնէին քիւրտերու կեղեքում եւ սպանութիւններ:

Թրքական իշխանութիւններու հակաքիւրտ պայքարը նոր մակարդակ նուաճեց 1994ին, երբ ստեղծուեցաւ այսպէս կոչուած «Ընտրանի բանակը», որուն յառաջացումը Ալփասլան Թիւրքէշ պահանջած էր տասնամեակներ առաջ: Այս բանակին անդամները, որոնց մէջ մեծ թիւ կը կազմէին Գորշ գայլերը, կը մարզուէին գերմանական «Ճի.Էս.Ճի.9»ի կողմէ յատուկ կազմաւորման ենթարկուած մարզիչներու կողմէ: Պաշտօնապէս «ահաբեկչութեան» դէմ պայքարելու համար ստեղծուած այս զօրաբաժինը իրականութեան մէջ իբրեւ միակ օրակարգ ունէր քրտական շարժումի ճնշումը. գիւղերու ամբողջական հրկիզումը յատուկ գործելաձեւ էր «Ընտրանի բանակին»: Այս բանակի ստեղծումով գործնականապէս վերացուեցաւ Թուրքիոյ ապահովական ուժերու եւ Գորշ գայլերուն միջեւ աշխատանքային բաժանումի դրութիւնը եւ Գայլերը կանաչ լոյս ստացան իրենց ծրագիրը իրականացնելու թրքական բանակին տարազով, պետական դրօշի ներքեւ:

ՍՈՒՍՈՒՐԼՈՒՔԻ

ԳԱՅԹԱԿՂՈՒԹԻՒՆԸ

Այսպէս, տասնամեակներ շարունակ Գորշ գայլերը գործակցած է թրքական իշխանութիւններու, բանակին ու կազմակերպուած ոճիրի հեղինակութիւններու հետ, յագուրդ տալու համար իր ազգայնամոլական մոլուցքին, միաժամանակ իրականացնելու համար պետական պատուէրներ (ներքին ընդդիմադիրներու չէզոքացում, քիւրտերու ճնշում, եւայլն): Հակառակ անոր, որ քուլիսային այս գործակցութիւնը ծանօթ էր շատերուն, ոչ մէկ հատու փաստ գոյութիւն ունէր, գէթ մինչեւ 3 Նոյեմբեր 1996, որ կարողանար իրարու կապել այս գործունէութեան տարբեր ծալքերը: Նշեալ թուականին, Անգարայէն 100 մղոն հեռաւորութեան վրայ, Սուսուրլուք աւանին մէջ պատահած ինքնաշարժի արկած մը եկաւ ցնցելու Թուրքիոյ քաղաքական համակարգի հիմերը: Ճամբեզրին շրջած ինքնաշարժէն դուրս բերուեցան երեք դիակներ եւ մէկ ծանր վիրաւոր՝ Թանշու Չիլէրի «Ճշմարիտ ուղի» կուսակցութեան անդամ եւ օրին Թուրքիոյ խորհրդարանի անդամ Սետար Պուչաք: Պուչաք, հրոսակապետ մը, ծանօթ էր Թուրքիոյ հարաւ-արեւելեան նահանգներուն մէջ իր անձնական բանակին միջոցով իր կազմակերպած կեղեքումներով:

Արկածի զոհերու շարքին էր Պոլսոյ նախկին փոխոստիկանապետ, ոստիկանական ակադեմիայի նախկին տնօրէն Հիւսէյն Քոչատաղ՝ կարեւոր մասնակից մը Թուրքիոյ հակաքիւրտ արշաւին: Անոր կողքին փռուած էր նախկին Միսս սինեմա մը. իսկ երրորդ սպանուածը փախստական Գորշ գայլ մըն էր՝ Ապտիւլլա Չաթլը, անկասկած՝ ամէնէն խնդրայարոյցը Սուսուրլուքի զոհերէն: Ինքնաշարժին մէջ գտնուած են նաեւ մեծ քանակով զէնք ու զինամթերք, ատրճանակի խլացուցիչներ, թմրեցուցիչ եւ լրտեսական սարքեր: Չաթլըի վրայ գտնուած է զէնք կրելու կառավարական արտօնագիր, իր պատկերը կրող, տարբեր անուններով վեց կեղծ անձնագիր, որոնցմէ մէկը զինք կը նկարագրէր իբրեւ Մեհմէտ Օզպէյ՝ ապահովական պատասխանատու մը (այս վկայագիրը կը կրէր երկրի ներքին գործոց նախարարի ստորագրութիւնը): Ի դէպ, 1981ին պապին դէմ մահափորձ կատարած Մեհմէտ Ալի Աքչայի կրած կեղծ անձագիրը եւս զինք կը նկարագրէր իբրեւ Մեհմէտ Օզպէյ…

Չաթլը 1970 ականներէն ի վեր հանդիսացած է Ալփասլան Թիւրքէշէն ետք երկրորդ կարեւորագոյն անձը Գորշ գայլերու կազմակերպութեան մէջ, ըլլալով գետնի վրայ կազմակերպութեան գործողութիւններու պատասխանատուն եւ պետական ու կազակերպուած ոճիրի ուժերու հետ համակարգողը: Սուսուրլուքի դէպքէն ետք բազմաթիւ քննութիւններ լոյս սփռեցին Չաթլըի գործունէութեան վրայ: Չաթլը եօթը ձախակողմեան գործիչներ սպաննած ըլլալու յանցանքով 1978ին ի բացակայութեան բանտարկութեան դատապարտուած էր, որուն պատճառով անցած էր ընդյատակեայ գործունէութեան: 1982ին ձերբակալուած է 1979ին «Միլլիյէթ» թերթի խմբագիր Ուղուր Մումճուն ահաբեկած ըլլալուն համար բանտարկութեան ենթարկուած Մեհմէտ Ալի Աքչայի բանտէն փախուստը կազմակերպելու, զայն Եւրոպա փոխադրելու, պապին մահափորձին օգտագործուած ատրճանակն ու կեղծ անձագիրը տրամադրած ըլլալու ամբաստանութեամբ, սակայն ազատ արձակուած է «փաստերու անբաւարարութեան» հետեւանքով: Ըստ «Լը Մոնտ տիփլոմաթիք» ամսաթերթին (Մարտ 1997), պապին մահափորձը կազմակերպած է նոյնինքն Չաթլը, փոխան 3 միլիոն գերմանական մարքի, զորս պատուիրատուները խոստացած են Գորշ գայլերուն: Չաթլը ապա կ’անցնի Ֆրանսա, ուր շարք մը յարձակումներ կ’իրականացնէ հայկական թիրախներու դէմ: Թմրեցուցիչի մաքսանենգութեան յանցանքով կը ձերբակալուի Փարիզի մէջ, կը դատապարտուի եւ 1982ին կը փոխանցուի Զուիցերիա, ուր եւս կը հետապնդուէր նոյնանման ամբաստանութիւններով: 1990 Մայիսին կը յաջողի խոյս տալ բանտէն, խորհրդաւոր պայմաններու մէջ, ապա կը վերադառնայ Թուրքիա, ուր իր մասնագիտական ծառայութիւնները ի սպաս կը դնէ Թանշու Չիլէրի ծրագիրներուն:

(Վերջը յաջորդով)

Asbarez Staff

Asbarez Staff

Next Post

«Լոս Անճելըսի Եւ Պէյրութի Խորքից Գրուած Մի Նամակ»՝ Ուղղուած Ոճրագործ Օսմանեան Պետութեան Արժանաւոր Ժառանգ Եւ Ուրացումի Ախոյեան Թուրքիոյ Պետութեան Եւ Համախոհներուն

Leave a Reply Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Recommended

Լոս Անջելես Գաւառի Կառավարիչները Կոչ Են Անում Դադարեցնել Լաչինի Միջանցքի Փակումը

Լոս Անջելես Գաւառի Կառավարիչները Կոչ Են Անում Դադարեցնել Լաչինի Միջանցքի Փակումը

6 hours ago
ԵԽԽՎի Մէջ՝ Լաչինի Միջանցքի Փակման Վերաբերող Քննարկում 

ԵԽԽՎի Մէջ՝ Լաչինի Միջանցքի Փակման Վերաբերող Քննարկում 

7 hours ago

Connect with us

  • About
  • Advertising
  • Subscribe
  • Contact

© 2021 Asbarez | All Rights Reserved | Powered By MSDN Solutions Inc.

No Result
View All Result
  • Home
  • Հայաստան
  • Գլխաւոր Լուրեր
  • Գաղութի Կեանքէն
  • Գաղութներ
  • Սիւնակներ
    • ՆԱԶԱՐԷԹ ՊԷՐՊԷՐԵԱՆ
    • ՎԱՉԷ ԲՐՈՒՏԵԱՆ
    • ԼԻԼԻԹ ԳԱԼՍՏԵԱՆ
    • Սասունեանի Անկիւնը
    • ԲԺԻՇԿ ԿԱՐՊԻՍ ՀԱՐՊՈՅԵԱՆ
    • ԳՐԻԳՈՐ ԵՊՍ. ՉԻՖԹՃԵԱՆ

© 2021 Asbarez | All Rights Reserved | Powered By MSDN Solutions Inc.

Accessibility

Accessibility modes

Epilepsy Safe Mode
Dampens color and removes blinks
This mode enables people with epilepsy to use the website safely by eliminating the risk of seizures that result from flashing or blinking animations and risky color combinations.
Visually Impaired Mode
Improves website's visuals
This mode adjusts the website for the convenience of users with visual impairments such as Degrading Eyesight, Tunnel Vision, Cataract, Glaucoma, and others.
Cognitive Disability Mode
Helps to focus on specific content
This mode provides different assistive options to help users with cognitive impairments such as Dyslexia, Autism, CVA, and others, to focus on the essential elements of the website more easily.
ADHD Friendly Mode
Reduces distractions and improve focus
This mode helps users with ADHD and Neurodevelopmental disorders to read, browse, and focus on the main website elements more easily while significantly reducing distractions.
Blindness Mode
Allows using the site with your screen-reader
This mode configures the website to be compatible with screen-readers such as JAWS, NVDA, VoiceOver, and TalkBack. A screen-reader is software for blind users that is installed on a computer and smartphone, and websites must be compatible with it.

Online Dictionary

    Readable Experience

    Content Scaling
    Default
    Text Magnifier
    Readable Font
    Dyslexia Friendly
    Highlight Titles
    Highlight Links
    Font Sizing
    Default
    Line Height
    Default
    Letter Spacing
    Default
    Left Aligned
    Center Aligned
    Right Aligned

    Visually Pleasing Experience

    Dark Contrast
    Light Contrast
    Monochrome
    High Contrast
    High Saturation
    Low Saturation
    Adjust Text Colors
    Adjust Title Colors
    Adjust Background Colors

    Easy Orientation

    Mute Sounds
    Hide Images
    Virtual Keyboard
    Reading Guide
    Stop Animations
    Reading Mask
    Highlight Hover
    Highlight Focus
    Big Dark Cursor
    Big Light Cursor
    Navigation Keys

    Asbarez - Armenian Accessibility Statement

    Accessibility Statement

    • asbarez.am
    • January 26, 2023

    Compliance status

    We firmly believe that the internet should be available and accessible to anyone, and are committed to providing a website that is accessible to the widest possible audience, regardless of circumstance and ability.

    To fulfill this, we aim to adhere as strictly as possible to the World Wide Web Consortium’s (W3C) Web Content Accessibility Guidelines 2.1 (WCAG 2.1) at the AA level. These guidelines explain how to make web content accessible to people with a wide array of disabilities. Complying with those guidelines helps us ensure that the website is accessible to all people: blind people, people with motor impairments, visual impairment, cognitive disabilities, and more.

    This website utilizes various technologies that are meant to make it as accessible as possible at all times. We utilize an accessibility interface that allows persons with specific disabilities to adjust the website’s UI (user interface) and design it to their personal needs.

    Additionally, the website utilizes an AI-based application that runs in the background and optimizes its accessibility level constantly. This application remediates the website’s HTML, adapts Its functionality and behavior for screen-readers used by the blind users, and for keyboard functions used by individuals with motor impairments.

    If you’ve found a malfunction or have ideas for improvement, we’ll be happy to hear from you. You can reach out to the website’s operators by using the following email

    Screen-reader and keyboard navigation

    Our website implements the ARIA attributes (Accessible Rich Internet Applications) technique, alongside various different behavioral changes, to ensure blind users visiting with screen-readers are able to read, comprehend, and enjoy the website’s functions. As soon as a user with a screen-reader enters your site, they immediately receive a prompt to enter the Screen-Reader Profile so they can browse and operate your site effectively. Here’s how our website covers some of the most important screen-reader requirements, alongside console screenshots of code examples:

    1. Screen-reader optimization: we run a background process that learns the website’s components from top to bottom, to ensure ongoing compliance even when updating the website. In this process, we provide screen-readers with meaningful data using the ARIA set of attributes. For example, we provide accurate form labels; descriptions for actionable icons (social media icons, search icons, cart icons, etc.); validation guidance for form inputs; element roles such as buttons, menus, modal dialogues (popups), and others. Additionally, the background process scans all of the website’s images and provides an accurate and meaningful image-object-recognition-based description as an ALT (alternate text) tag for images that are not described. It will also extract texts that are embedded within the image, using an OCR (optical character recognition) technology. To turn on screen-reader adjustments at any time, users need only to press the Alt+1 keyboard combination. Screen-reader users also get automatic announcements to turn the Screen-reader mode on as soon as they enter the website.

      These adjustments are compatible with all popular screen readers, including JAWS and NVDA.

    2. Keyboard navigation optimization: The background process also adjusts the website’s HTML, and adds various behaviors using JavaScript code to make the website operable by the keyboard. This includes the ability to navigate the website using the Tab and Shift+Tab keys, operate dropdowns with the arrow keys, close them with Esc, trigger buttons and links using the Enter key, navigate between radio and checkbox elements using the arrow keys, and fill them in with the Spacebar or Enter key.Additionally, keyboard users will find quick-navigation and content-skip menus, available at any time by clicking Alt+1, or as the first elements of the site while navigating with the keyboard. The background process also handles triggered popups by moving the keyboard focus towards them as soon as they appear, and not allow the focus drift outside of it.

      Users can also use shortcuts such as “M” (menus), “H” (headings), “F” (forms), “B” (buttons), and “G” (graphics) to jump to specific elements.

    Disability profiles supported in our website

    • Epilepsy Safe Mode: this profile enables people with epilepsy to use the website safely by eliminating the risk of seizures that result from flashing or blinking animations and risky color combinations.
    • Visually Impaired Mode: this mode adjusts the website for the convenience of users with visual impairments such as Degrading Eyesight, Tunnel Vision, Cataract, Glaucoma, and others.
    • Cognitive Disability Mode: this mode provides different assistive options to help users with cognitive impairments such as Dyslexia, Autism, CVA, and others, to focus on the essential elements of the website more easily.
    • ADHD Friendly Mode: this mode helps users with ADHD and Neurodevelopmental disorders to read, browse, and focus on the main website elements more easily while significantly reducing distractions.
    • Blindness Mode: this mode configures the website to be compatible with screen-readers such as JAWS, NVDA, VoiceOver, and TalkBack. A screen-reader is software for blind users that is installed on a computer and smartphone, and websites must be compatible with it.
    • Keyboard Navigation Profile (Motor-Impaired): this profile enables motor-impaired persons to operate the website using the keyboard Tab, Shift+Tab, and the Enter keys. Users can also use shortcuts such as “M” (menus), “H” (headings), “F” (forms), “B” (buttons), and “G” (graphics) to jump to specific elements.

    Additional UI, design, and readability adjustments

    1. Font adjustments – users, can increase and decrease its size, change its family (type), adjust the spacing, alignment, line height, and more.
    2. Color adjustments – users can select various color contrast profiles such as light, dark, inverted, and monochrome. Additionally, users can swap color schemes of titles, texts, and backgrounds, with over 7 different coloring options.
    3. Animations – epileptic users can stop all running animations with the click of a button. Animations controlled by the interface include videos, GIFs, and CSS flashing transitions.
    4. Content highlighting – users can choose to emphasize important elements such as links and titles. They can also choose to highlight focused or hovered elements only.
    5. Audio muting – users with hearing devices may experience headaches or other issues due to automatic audio playing. This option lets users mute the entire website instantly.
    6. Cognitive disorders – we utilize a search engine that is linked to Wikipedia and Wiktionary, allowing people with cognitive disorders to decipher meanings of phrases, initials, slang, and others.
    7. Additional functions – we provide users the option to change cursor color and size, use a printing mode, enable a virtual keyboard, and many other functions.

    Browser and assistive technology compatibility

    We aim to support the widest array of browsers and assistive technologies as possible, so our users can choose the best fitting tools for them, with as few limitations as possible. Therefore, we have worked very hard to be able to support all major systems that comprise over 95% of the user market share including Google Chrome, Mozilla Firefox, Apple Safari, Opera and Microsoft Edge, JAWS and NVDA (screen readers), both for Windows and for MAC users.

    Notes, comments, and feedback

    Despite our very best efforts to allow anybody to adjust the website to their needs, there may still be pages or sections that are not fully accessible, are in the process of becoming accessible, or are lacking an adequate technological solution to make them accessible. Still, we are continually improving our accessibility, adding, updating and improving its options and features, and developing and adopting new technologies. All this is meant to reach the optimal level of accessibility, following technological advancements. For any assistance, please reach out to