«ԱՐՄԷՆՓՐԷՍ»Ի ՀԱՐՑԱԶՐՈՅՑԸ ԵՒՐՈՊԱԿԱՆ ՄԻՈՒԹԵԱՆ ԱՐՏԱՔԻՆ ՅԱՐԱԲԵՐՈՒԹԻՒՆՆԵՐՈՒ ԲԱՆԲԵՐ ՓԵԹԸՐ ՍԹԱՆՈՅԻ ՀԵՏ
Վարեց` ԼԻԼԻԹ ԳԱՍՊԱՐԵԱՆ
Պրիւքսէլի մէջ, «Արմէնփրէս»ին տուած հարցազրոյցին ընթացքին Եւրոպական Միութեան արտաքին յարաբերութիւններու հարցերու գլխաւոր բանբեր Փեթըր Սթանօ խօսեցաւ Հայաստանին` Խաղաղութեան եւրոպական հիմնադրամի միջոցով աջակցելու, երկիրին հետ մուտքի արտօնագիրներու ազատականացման շուրջ հոլովոյթ սկսելու եւ այլ հարցերու մասին։
Ան նաեւ անդրադարձաւ Ատրպէյճանի արտաքին գործոց նախարարութեան յայտարարութեան, որուն միջոցաւ վերջինս Եւրոպական Միութիւնը մեղադրեց տարածաշրջանին մէջ նոր հակամարտութիւն խթանելու մէջ եւ սպառնացած համարժէք պատասխանով։
Սթանօ խօսեցաւ նաեւ Արցախէն բռնի տեղահանուած հայերու՝ միջազգային երաշխիքներով իրենց տուները վերադարձի կարեւորութեան մասին։
Ստորեւ` հարցազրոյցը՝ ամբողջութեամբ.
«ԱՐՄԷՆՓՐԷՍ».- Եւրամիութեան (ԵՄ) արտգործնախարարների խորհրդի նիստից յետոյ վիզաների ազատականացման հնարաւորութիւնների մասին խօսեց ԵՄ բարձր յանձնակատար Ժոզեպ Բորելը: Որքանո՞վ է սա իրատեսական եւ ի՞նչ գործընթացներից է կախուած կեանքի կոչուելը:
ՓԵԹԸՐ ՍԹԱՆO.- Եւրամիութիւնը Հոկտեմբերին ԵՄ ղեկավարների մակարդակով կայացած հանդիպման ժամանակ շատ յստակ ասաց, որ մենք ցանկանում ենք ուղիներ փնտռել Հայաստանին հետագայ աջակցութեան եւ Հայաստանի հետ մեր համագործակցութիւնը խորացնելու համար: Այնուհետեւ արտաքին գործերի նախարարների կողմից քննարկումներ եղան, եւ նախարարներն ասացին, որ ԵՄ կողմից դիտարկուող ուղիներից մէկը վիզային ռեժիմի (դրութեան) ազատականացումն է: Այսպիսով, մենք պատրաստւում ենք ուսումնասիրել Հայաստանի հետ վիզայի ազատականացման տարբերակները: Սա նշանակում է, որ մենք կը սկսենք գործընթաց` տեսնելու, թէ արդեօք դա իրագործելի՞ է, հնարաւո՞ր է: Վիզաների ազատականացումը շատ կարեւոր բան է, քանի որ այն շօշափելի եւ տեսանելի է մարդկանց համար: Բայց դա նաեւ մի բան է, որին բոլոր անդամ պետութիւնները պէտք է համաձայնութիւն տան: Կան նաեւ առաջադրանքներ, որոնք պէտք է կատարուեն գործընկեր երկրի կողմից, այս դէպքում` Հայաստանի: Կարեւոր է, որ համաձայնութիւն լինի: Մենք ցանկանում ենք սկսել դիտարկել տարբերակները եւ ուսումնասիրել վիզաների ազատականացման հնարաւորութիւնը: Այսպիսով, գործընթաց ենք սկսում: Սա գործընթացի սկիզբն է, բայց դա գործընթաց է, որը, ի վերջոյ, եթէ ամէն ինչ լաւ ընթանայ, կարող է մեծ օգուտ բերել Հայաստանի քաղաքացիներին:
«ԱՐՄԷՆՓՐԷՍ».- Խօսքն ի՞նչ առաջադրանքների մասին է, մէկ-երկու օրինակ կարո՞ղ էք բերել:
ՓԵԹԸՐ ՍԹԱՆO.- Ընդհանուր առմամբ, ազատականացման համար կան տեխնիկական (արհեստագիտական) պահանջներ, որոնցից է, օրինակ, կենսաչափական անձնագրերի պահանջը: Բայց նաեւ քաղաքական պահանջներ` համոզուելու, որ երկրում քաղաքական շրջանակը թոյլ չի տալիս մարդկանց չարաշահել ապաստանի համակարգը, որ մարդկանց չեն ստիպում լքել երկիրը եւ ապաստան հայցել: Դա հիմնական առաջնահերթութիւններից մէկն է, երբ խօսքը գնում է վիզայի մասին: Մենք չենք ցանկանում, որ յանկարծակի աւելանան ապաստան հայցողները, պէտք է կանխել առանց վիզայի կամ ազատականացուած ճանապարհորդութեան ռեժիմի չարաշահումը: Այսպիսով, նախ կարեւոր է քաղաքական եւ տեխնիկական լոգիստիկ (իրերու տնօրինումի) չափանիշների պահպանումը յայտատուի կողմից, իսկ յետոյ, ի հարկէ, անդամ պետութիւնները պէտք է համոզուեն, պէտք է վստահ լինեն, որ ամէն ինչ արուել է գործընկեր երկրի կողմից, որպէսզի վիզային ռեժիմի ազատականացումը չչարաշահուի:
«ԱՐՄԷՆՓՐԷՍ».- Բարձր յանձնակատարի ասուլիսի երկրորդ կէտը Խաղաղութեան եւրոպական հիմնադրամի միջոցով աջակցութեան մեխանիզմի մասին էր: Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում Հայաստանին աջակցութիւնը Խաղաղութեան եւրոպական հիմնադրամի մեխանիզմի միջոցով: Սա Հայաստանում տարբեր մեկնաբանութիւնների է արժանանում: Ի՞նչ բացատրութիւն ունէք:
ՓԵԹԸՐ ՍԹԱՆO.- Մի գուցէ, լաւ կը լինէր բացատրել, թէ ինչ է նշանակում Խաղաղութեան եւրոպական գործիքը: Դա Եւրամիութեան գործիքն է, ֆինանսական գործիքը, որի միջոցով մենք աջակցում ենք երկրներին, երբ խօսքը վերաբերում է նրանց ճկունութեան, դիմակայունութեան ամրապնդմանը, կայունութիւնն ու անվտանգութիւնն ամրապնդելու նրանց կարողութեանը: Խաղաղութեան եւրոպական հիմնադրամն ունի երկու մակարդակ: Օրինակ` Ուկրաինայում մենք այն շատ ենք օգտագործում, որպէսզի օգնենք զինուորականներին պաշտպանել երկիրը Ռուսաստանի անօրինական ագրեսիայից (յարձակումէն): Բայց այլ երկրներում հիմնադրամն օգտագործում ենք, օրինակ, ֆինանսաւորելու մեր խաղաղ առաքելութիւնները կամ դիտորդական կամ մոնիտորինգային (դիտարկման) առաքելութիւնները: Այդպէս է նաեւ Հայաստանի դէպքում: Այսպիսով, օրինակ, ԵՄ առաքելութիւնը, որը ներկայումս գտնւում է Հայաստանում, նոյնպէս մի բան է, որը ֆինանսաւորւում է Խաղաղութեան եւրոպական հիմնադրամի միջոցով: Այսպիսով, կան բազմաթիւ եղանակներ, թէ ինչպէս կարելի է աջակցել յատկապէս երկրի անվտանգութեանը, կայունութեանը եւ ճկունութեանը: Հետեւաբար, անդամ երկրներն ասել են, որ սա Հայաստանին աջակցելու մեր պատրաստակամութեան եւս մէկ միջոց է, ինչպէս նաեւ միջոց է դիտարկելու ուղիներ, թէ ինչպէս մենք կարող ենք աջակցել Հայաստանի ճկունութեանը Խաղաղութեան եւրոպական հիմնադրամի միջոցով: Կրկին, սա գործընթացի սկիզբն է: Մենք ուղիներ ենք փնտրում, թէ ինչպէս եւ ինչով աջակցել: Այնպէս որ, դեռ կոնկրետ (յստակ) առաջարկ չկայ, թէ ինչպիսին կարող է լինել այս աջակցութիւնը: Բայց, երբ նայում էք այլ երկրներին, թէ ինչ ենք մենք անում, օրինակ` Մոլդովայի դէպքում մենք օգնում ենք բարելաւել նրանց կարողութիւնը` հակազդելու արտաքին միջամտութեանը, մենք օգնում ենք երկրներին բարելաւել իրենց կարողութիւնները կիբեռյարձակումների (cyber-attack) դէմ պայքարում: Սրանք ուղիներ են, որոնց միջոցով Խաղաղութեան եւրոպական հիմնադրամն աջակցում է, բայց Հայաստանի դէպքում ամէն ինչ հնարաւոր է: Այսպիսով, անդամ երկրները սկսում են քննարկումներն այն մասին, թէ որն է լինելու Խաղաղութեան եւրոպական հիմնադրամն օգտագործելու լաւագոյն միջոցը Հայաստանին աջակցելու համար:
«ԱՐՄԷՆՓՐԷՍ».- Ադրբեջանի ԱԳՆն քննադատել է ԵՄ ԱԳ նախարարների խորհրդի նիստից յետոյ տեղի ունեցած ասուլիսի ժամանակ Ժոզեպ Բորելի արած յայտարարութիւնները: Ադրբեջանում յայտարարել են, որ «ԵՄն սպառազինութիւն մատակարարելու միջոցով նպաստում է Հայաստանի ռազմականացման քաղաքականութեանը, ինչը խաթարում է խաղաղութիւնն ու կայունութիւնը տարածաշրջանում»: Ադրբեջանը նաեւ յայտարարել է, որ ԵՄն համարժէք պատասխան կը ստանայ` փաստացի սպառնալով ոչ միայն Հայաստանին, այլ նաեւ Եւրոպական Միութեանը: Ո՞րն է ձեր վերաբերմունքը սրան: Ադրբեջանը քննադատում է Հայաստանի սպառազինուելը, մինչդեռ ինքը երեք անգամ աւելի մեծ ռազմական բիւջէ ունի եւ զինամթերքով կարգոները (բեռնատարները) չեն դադարում վայրէջք կատարել Բաքուի օդակայան: Ինչպէ՞ս էք Դուք մեկնաբանում Ադրբեջանի այս հռետորաբանութիւնը:
ՓԵԹԸՐ ՍԹԱՆO.- Տրամաբանական եմ համարում, որ իւրաքանչիւր երկիր ինքնիշխան, անկախ քայլեր է ձեռնարկում իրեն պաշտպանելու համար: Դա նշանակում է նաեւ ուժեղացնել բանակը եւ ռազմական օգնութիւն ստանալ այնտեղից, որտեղից նրանք կ՛որոշեն: Իւրաքանչիւր երկիր դա անում է: Պէտք չէ անուններ տալ, բայց դա անում է իւրաքանչիւր երկիր: Դա նման է ինքդ քեզ պաշտպանելու կամ բանակի պաշտպանունակ լինելու հիմնական դոկտրինին (վարդապետութեան, սկզբունք): Այնպէս որ, երկրները ստանում են ռազմական աջակցութիւն իրենց գործընկերներից, տարբեր շուկաներից: Նրանք կարող են դա ստանալ` կախուած իրենց յարաբերութիւններից: Սա իւրաքանչիւր անկախ եւ ինքնիշխան երկրի իրաւունքն է, եւ ոչ ոք իրաւունք չունի խառնուելու դրան, քանի դեռ պահպանւում են բոլոր միջազգային օրէնքներն ու համաձայնագրերը: Բայց դարձեալ` աջակցութիւնը կամ այն, ինչ ասել է Եւրամիութիւնը Հայաստանին աջակցելու առումով, կապ չունի Հայաստանին զինելու հետ: Մենք պարզապէս ցանկանում ենք մեծացնել կամ աջակցել Հայաստանին իր ժողովրդավարական ինստիտուտներն ամրապնդելու եւ ցանկացած տեսակի սպառնալիքներից իրեն պաշտպանելու կարողութեան հարցում: Այսինքն` մենք շատ յստակ ասել ենք, որ մենք ամուր կանգնած ենք Հայաստանի անկախութեան, ինքնիշխանութեան եւ տարածքային ամբողջականութեան կողքին: Սա ոչ միայն Հայաստանի հետ յարաբերութիւնների, այլեւ միջազգային բոլոր յարաբերութիւնների հիմնաքարերից մէկն է: Ահա թէ ինչու մենք օգնում ենք Ուկրաինային, քանի որ Ուկրաինան պայքարում է հէնց այդ պատճառով, որ իր հարեւան Ռուսաստանը կոպտօրէն խախտել է ՄԱԿի կանոնադրութիւնը, միջազգային օրէնքները եւ երկկողմանի համաձայնագրերն ու ցանկանում է Ուկրաինային զրկել գոյութեան եւ անկախ երկրի իրաւունքից, որն ունի իր սեփական որոշումները: Բայց Հայաստանի դէպքում մենք, ի հարկէ, այլ իրավիճակում ենք, սակայն սկզբունքների առումով, իհարկէ, պէտք է յարգել Հայաստանի ինքնիշխանութիւնը, անկախութիւնը եւ տարածքային ամբողջականութիւնը: Եթէ այն չյարգուի, հետեւանքներ կը լինեն նրանց համար, ովքեր դա խախտում են: Սա Եւրամիութեան շատ յստակ դիրքորոշումն է: Երկրորդ` մեր աջակցութիւնը Հայաստանին այն է` օգնել ներկայ իրավիճակում ամրապնդել ժողովրդավարական ինստիտուտները եւ դրանց կարողութիւնները, ճկունութիւնը, եւ ոչ թէ զինելը : Այնպէս որ, իւրաքանչիւր ոք, ով քննադատում է Եւրամիութեանը, թէ ինչ ենք անում Հայաստանի հետ կապուած, պէտք է փորձի, միգուցէ, երկու անգամ վերանայել եւ հասկանալ, թէ ինչ ենք անում եւ ինչ ենք ասում, քանի որ այն, ինչ մենք անում ենք Հայաստանի հետ, ոչ մի կերպ ուղղուած չէ ուրիշի դէմ: Եւրամիութիւնը շատ թափանցիկ գործընկեր է, որը շատ թափանցիկ կերպով օգնութիւն է ցուցաբերում` անկախ նրանից, թէ ինչպիսի օգնութիւն է դա` քաղաքական, տնտեսական, թէ ռազմական: Այնպէս որ, անհանգստանալու կարիք չկայ, քանի որ սա յանուն Հայաստանի, հայ ժողովրդի եւ ժողովրդավարական ինստիտուտների (կառոյցների) ամրապնդման եւ Հայաստանի ինքնիշխանութեան, անկախութեան եւ տարածքային ամբողջականութեան նկատմամբ յարգանքն ամրապնդելու համար է:
«ԱՐՄԷՆՓՐԷՍ».- ԵՄ ինստիտուտներում ինչպէ՞ս ընդունուեց Ադրբեջանի ԱԳՆի այս յայտարարութիւնը կամ աւելի ճիշդ սպառնալիքը:
ՓԵԹԸՐ ՍԹԱՆO.- Եւրամիութիւնը շատ թափանցիկ է, երբ խօսքը վերաբերում է երրորդ երկրների, մեր գործընկերների հետ յարաբերութիւնների կառավարմանը: Մենք թաքցնելու ոչինչ չունենք, եւ նորից` մեր երկկողմ համագործակցութիւնը մէկի հետ ուղղուած չէ միւսի դէմ: Սա հէնց մեր երկուսի միջեւ է, որը համահունչ է եւրոպական քաղաքականութեանն ու սկզբունքներին, եւ Եւրամիութիւնն իրականում այն քիչ դերակատարներից է աշխարհում, որտեղ այս սկզբունքները շատ թափանցիկ են, շատ ներառական: Այնպէս որ, մենք սեղանի տակից, ինչ-որ սեւ գործարքներ չենք անում ` թաքնուած օրակարգով: Եւրամիութիւնը չէ, որ անկայունութիւն է հրահրում: Եւրամիութիւնը չէ, որ միակողմանի ռազմական քայլեր է անում: Բայց այն, ինչ տեսանք Լեռնային Ղարաբաղի դէպքում, միակողմանի ռազմական քայլ էր, ռազմական գործողութիւն սկսել էր` չնայած նախկինում հնչեցրած հաւաստիացումներին, որ հարցը ռազմական ճանապարհով չի լուծուելու: Հետեւաբար, մինչեւ ուրիշին մատնացոյց անելը, լաւ կը լինի, որ ոմանք փոքր-ինչ ինքնախոհ լինեն: Բայց նորից եմ կրկնում` բացարձակապէս ոչ մի պատճառ չկայ քննադատելու այն, ինչ Եւրամիութիւնը ասում կամ անում է Հայաստանի համար: Սա շատ թափանցիկ է: Դա ուղղուած չէ որեւէ մէկի դէմ, եւ մենք աշխատում ենք ազնուօրէն եւ անկեղծօրէն, որպէսզի տարածաշրջանում աւելի կայունութիւն մտցնենք` կանխելու ռազմական գործողութիւնները, կանխելու միակողմանի քայլերը, քանի որ, մեր սեփական փորձից ելնելով, կարծում ենք, որ հարցերը, խնդիրներն ու բախումները լաւագոյնս լուծւում են խօսելու, ներգրաւուածութեան, բանակցութիւնների սեղանի շուրջ նստելու միջոցով: Եւ դրա համար մենք միշտ ուրախ ենք եւ կանգնած ենք այնտեղ, որտեղ պէտք է, որպէսզի պատրաստ լինենք նաեւ նպաստել կամ շարունակել նպաստել Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ յարաբերութիւնների կարգաւորման գործընթացին: Սա Եւրամիութեան խորհրդի նիստի եւ արտաքին գործերի նախարարների խորհրդի նիստից յետոյ վերահաստատեցինք: Այս շաբաթուայ հանդիպմանը մենք կոչ արեցինք Հայաստանին եւ Ադրբեջանին վերսկսել բանակցութիւնները եւ լուծել բոլոր առկախուած խնդիրները` խաղաղութեան պայմանագիրը կնքելու նպատակով: Իդէալական կը լինի, եթէ դա լինի մինչեւ տարեվերջ: Մենք այստեղ ենք աջակցելու համար, բայց, իհարկէ, չենք կարող պարտադրել: ԵՄն ազնիւ միջնորդ է` առանց որեւէ թաքնուած օրակարգի: Մեր միակ նպատակը խաղաղութիւնը, կայունութիւնը եւ բարգաւաճումն է բոլորի համար:
«ԱՐՄԷՆՓՐԷՍ».- Ադրբեջանական կողմը նախ վերջին պահին հրաժարուեց Գրանադայի հանդիպումից, ապա Բրիւսելում Հոկտեմբերի վերջին նախատեսուած հանդիպումից: Ինչպէ՞ս էք մեկնաբանում Ալիեւի այս խուսանաւումը: Որքանո՞վ է ԵՄն Ադրբեջանի քայլերը կառուցողական համարում:
ՓԵԹԸՐ ՍԹԱՆO.- Մեր դերը` որպէս միջնորդ կամ կօօրդինատոր (համակարգող), իրականում այս կամ այն կողմի վարքագիծը գնահատելը չէ: Մեր դերը եւ ջանքերը կենտրոնացած են երկու կողմերի կողքին լինելու վրայ, քանի դեռ նրանք ցանկանում են, որ իրենց օգնենք լուծումներ գտնելու հարցում: Մենք միջնորդներ ենք: Մենք չենք կարող պարտադրել, անում ենք հնարաւորը: Առաջարկում ենք մեր կարողութիւնները, մեր էներգիան (ներուժը), մեր ժամանակը, երբեմն նաեւ մեր ռեսուրսները (միջոցները), որպէսզի վստահ լինենք, որ ներգրաւուածութիւնը շարունակուի: Իսկ երբ կողմերը պատրաստ լինեն, այն ժամանակ մենք միջնորդում ենք կոնկրետ հանդիպումները: Բայց, չնայած այն հանգամանքին, որ դուք նշեցիք աւելի բարձր մակարդակի չեղարկուած հանդիպումների մասին, ներգրաւուածութիւնը դեռ շարունակւում է: Մենք ունենք բազմաթիւ երկկողմանի ներգրաւուածութիւններ, ինչպէս հայ գործընկերների հետ, այնպէս էլ ադրբեջանցի գործընկերների հետ, ինչպէս Բրիւսելում, այնպէս էլ տեղերում` Բաքւում, Երեւանում: Փորձում ենք անել առաւելագոյնը` կրկին խրախուսելով կողմերին հանդիպումներ ունենալ որքան շուտ, այնքան լաւ, եւ ես կարծում եմ, որ սա նոյնպէս ֆիքսուեց (ճշդուեցաւ): Եւրոպական միութեան քաղաքական այս ակնկալիքն արտացոլուեց Արտաքին յարաբերութիւնների խորհրդի կոչում, երբ ԵՄ բարձր յանձնակատարը ասաց, որ մենք կոչ ենք անում վերսկսել բանակցութիւնները, ցանկանում ենք, որ դրանք շարունակուեն, եւ մենք պատրաստ ենք շարունակել մեր ծառայութիւններն առաջարկել այս գործընթացում, քանի որ, ի վերջոյ, երկու կողմերն էլ դիմեցին մեզ այն բանից յետոյ, երբ հասկացան, որ Ռուսաստանը ազնիւ միջնորդ չէ, երբ հասկացան, որ չի կարելի իսկապէս յոյս դնել Ռուսաստանի վրայ, քանի որ Ռուսաստանն ունի իր թաքնուած օրակարգը: Իսկ Հայաստանի պարագայում Ռուսաստանը մեծապէս չկատարեց Հայաստանի հանդէպ ստանձնած պարտաւորութիւնները: Այսպիսով, մենք այնտեղ ենք, քանի որ մենք ազնիւ միջնորդ ենք, մենք ՛անենք հնարաւորը, քանի որ մեր լաւագոյն մոտիվացիան (մղումը) կամ ամենաուժեղ մոտիվացիան մեր սեփական պատմութիւնն է: Մենք գիտենք, որ մենք Եւրոպայի երկրների միջեւ յարաբերութիւնների անհանգիստ պատմութիւն ենք ունեցել: Մենք պատերազմում էինք իրար դէմ, սպանում էինք միմեանց, բայց մենք գտանք ճանապարհը ստեղծելու այն եզակի համայնքը, որը կոչւում է Եւրամիութիւն, եւ մենք ցանկանում ենք այս փորձը, լաւագոյն փորձը կիսել նաեւ Հարաւային Կովկասի եւ մեզնից արեւելք ընկած տարածաշրջանի մարդկանց հետ, քանի որ մենք գիտենք, որ, ի վերջոյ, տուժողները միայն սովորական մարդիկ են, եւ մենք ուզում ենք դա կանխել: Այսպիսով, մենք պատրաստ ենք օգնել, խորհուրդ տալ, քաջալերել: Բայց կրկին` չենք կարող պարտադրել եւ չենք պարտադրելու որեւէ մէկին:
«ԱՐՄԷՆՓՐԷՍ».- Ինչպէս Դուք նշեցիք, Լեռնային Ղարաբաղում միակողմանի յարձակումներից, քաղաքական հաշուարկներից եւ երբեմն էլ ԵՄի լռութիւնից տուժեց արցախահայութիւնը: Բռնի տեղահանուած արցախցիների իրաւունքների պաշտպանութեան հարցում ի՞նչ է նախատեսում Եմ-ն անել, բացի ֆինանսական օժանդակութիւնից:
ՓԵԹԸՐ ՍԹԱՆO.- Նախ, ԵՄն չի լռել: Մենք շատ լաւ գիտենք, որ, գուցէ, հիասթափութիւն կամ քննադատութիւն կայ, որ ԵՄն բաւականաչափ աշխատանք չի արել, բայց ես պէտք է յիշեցնեմ, որ Եմ-ն միջամտող ուժ չէ: Մեր տրամադրութեան տակ եղած գործիքները քաղաքական են եւ դիւանագիտական: Եղան յայտարարութիւններ, հրապարակային յայտարարութիւններ, որոնք դատապարտում էին Ադրբեջանի կողմից Լեռնային Ղարաբաղում միակողմանի ռազմական գործողութիւնը: Ես կարող եմ յիշել այս հարցի վերաբերեալ բարձր յանձնակատարի եւ անդամ պետութիւնների միայն երկու շատ խիստ յայտարարութիւններ, կարող եմ յիշել ՄԱԿի անվտանգութեան խորհրդի արտահերթ նստաշրջանը, որտեղ ԵՄ բարձր ներկայացուցիչը Եւրամիութեան անունից հրապարակայնօրէն հանդէս եկաւ խիստ դատապարտող ուղերձներով` արտայայտելով մեր ցնցուած լինելը Լեռնային Ղարաբաղից մարդկանց անսպասելի տեղահանման եւ զանգուածային հեռանալու կապակցութեամբ: Այսպիսով, Եւրամիութիւնը բարձրաձայն էր, ոչ միայն հանրային տիրոյթում, որովհետեւ մենք նոյնն էինք անում միջազգային հարթակներում, որոնք, միգուցէ, այնքան էլ բարձրաձայն եւ ոչ այնքան տեսանելի են լայն հանրութեան համար: Նոյնը մենք անում էինք երկկողմ հանդիպումներում: Ուղերձներ են եղել գործընկերներին, որոնք տեղին են այս համատեքստում․ ոչ միայն Ադրբեջանին, ի հարկէ, այլ նաեւ Ադրբեջանի դաշնակիցներին, քանի որ, ինչպէս ասացի, ԵՄն շատ թափանցիկ է, եւ մեզ համար կարեւոր է բարձրաձայնել, երբ սկզբունքները խախտւում են: Եւ յետոյ մենք շատ յստակ պահանջում ենք, որ Լեռնային Ղարաբաղի ժողովուրդն ապահով վերադարձի երաշխիքներ ունենայ: Գիտէք, նրանց ունեցուածքը չի կարող բռնագրաւուել ուրիշի կողմից: Պէտք է երաշխիքներ լինեն այդ մարդկանց անվտանգ վերադարձի համար, եթէ նրանք որոշեն վերադառնալ: Մենք նաեւ աւելացրել ենք մեր մարդասիրական օգնութիւնը բռնի տեղահանուածներին: Մենք շարունակում ենք պահանջել միջազգային մուտք եւ միջազգային ներկայութիւն Լեռնային Ղարաբաղում` որպէս ժողովրդի համար այս երաշխիքների մաս: