ՍՏԵՓԱՆ ԹՕՓՉԵԱՆ
«Այժմ քո տեսեալ զիս անձամբս փոքրիկ, ոչ առեր զչափ մեծութեան իմոյ, զի ցայժմ ես քեզ առեւծ էի եւ արդ աղուէս։ Ճայց մինչ ես Վասակն էի, ես սկայ էի. մի ոտնս ի միոյ լերին կայր եւ միւս ոտնս իմ ի միոյ լերին կայր, յորժամ յաջ ոտնս յենուի, զաջ լեառն ընդ գետին տանէի, յորժամ ի ձախ ոտնն յենուի, զձախ լեառն ընդ գետին տանէի։ Ապա հարցանէր թագաւորն Պարսից Շապուհ եւ ասէ. Աղէ՝ տուր ինձ գիտել. ո՞վ են լերինքն այնոքիկ, զորս դուն ընդ ունջ տանէիր։ Եւ
ասէ Վասակ. Լերինքն երկուք մի դու էիր եւ մի թագաւորն Յունաց»։
Փաւստոս Բուզանդ, IV, 54։
Երեք տարի անց յիշելով 2008ի Օգոստոսի դէպքերը, երբ հարաւօսական կոնֆլիկտը (հակամարտութիւնը-Խմբ.) Վրաստանի նախագահ Սահակաշվիլին փորձեց լուծել զէնքի ուժով, Վաֆա Գուլուզադէն գանգատուեց, թէ՝ փոխանակ սպառնալու Հայաստանին, ազատելու Ադրբեջանի՝ ԼՂ սահմաններից հեռու գտնուող, օկուպացուած (գրաւուած-ԽՄԲ.) տարածքները, Մեդվեդեւը սպառնում է Ադրբեջանին օգոստոսեան դէպքերի կրկնութեամբ։ Որ տարածքն է որից հեռու՝ թողնենք Գուլուզադէի աշխարհագրական երեւակայութեանը։ Մոսկուային «կարգի հրաւիրելու» ուրիշ միջոց չգտնելով, նա սպառնաց, ՆԱՏՕին միանալու Ադրբեջանի ձգտումով, «մոռանալով», որ իր նախագահ Իլհամ Ալիեւը խուսափելով առկայ վտանգներից՝ չմիանալու պահանջ է դրել։ Չգիտէ՞ր, որ հարեւանների հետ տարածքային խնդիրներ ունեցող երկրներին արգելուած է միանալ ՆԱՏՕին, թէ՞ կարիք ունէր վրդովուած «հոգին» հանգստացնել փուչ սպառնալիքով՝ կարեւոր չէ։
Մեզ համար կարեւորն ու տարօրինակն այն է, որ ՀՀ Աժ առաջիկայ ընտրութիւններից առաջ արեւմտամէտ որոշ անձինք ու կուսակցութիւններ ակտիւօրէն սկսեցին բարձրացնել Ռուսաստանի հետ Հայաստանի յարաբերութիւնները վերանայելու, ՆԱՏՕին միանալու խնդիրը։ Ի հարկէ, վերանայել-չվերանայելուց անկախ խնդիրը փուչ է, ուստի հարկ չէր լինի անդրադառնալ դրան, եթէ… Եթէ անհրաժեշտ չլիներ պարզել, ի՞նչ նպատակ են հետապնդում «միանալու» այդ փուչ երազով ապրողները։ Միթէ՞ յանուն միացման, յանուն արեւմտեան, եւրոպական «արժէքների», Արցախի Հանրապետութիւնը Ադրբեջանին զոհաբերելու նպատակ։ Զոհաբերել՝ վերացնելով տարածքային խնդիրը հարեւանների հետ, ՆԱՏՕին, Արեւմուտքին միանալու նրա թեւի տակ անհոգ, ուրախ, հարուստ, հպարտ ապրելու համար։ )Ի՞նչ նկատի ունեն «արժէքներ» ասելով, տուեալ դէպքում երկրորդական է։ Առանց աքսիոլոգիային (բարոյական արժէքներուն առնչուող տեսութեանց-Խմբ.) գոնէ մասնակի-մակերեսային ծանօթութեան անիմաստ է խօսել այդ նիւթից, արեւմտեան, արեւելեան, թէ հիւսիս ատլանտեան «տեսակների» ինչ որ «արժէքներից»(։
1
«Ժառանգութիւն» կուսակցութեան առաջնորդ Րաֆֆի Յովհաննէսեանի համոզմունքով. «Ռուսաստանը պէտք է կամ ընդունի Հայաստանի ինքնիշխանութեան փաստը եւ նրա հետ վարի իսկական գործընկերութիւն՝ միջազգային, պետական ու ժողովրդավարական առումներով, կամ էլ պէտք է Հայաստանին ազատ թողնի եւ դիմաւորի նոր օր»։ Այս պահանջը նա հիմնաւորում է իւրատեսակ աստուածաշնչային-ուտոպիական պատկերացումով. «Եթէ միջազգային օրէնքը, ինքնորոշումը, ապագաղութացումը եւ տարրական ազատութիւնը պէտք է ճշմարիտ, ոչ թէ հռետորական կարեւորութիւն ունենան, արդի աշխարհի կեանքում ու զարգացման մէջ, ապա աշխարհը պէտք է կառավարուի հաւասարապէս երաշխաւորուած իրաւունքներով… Ո՞վ կը լինի առաջինը, որ ցոյց կը տայ, որ այսօրուայ համամոլորակային գործերում օրէնքի ու իրաւունքների արժէքն աւելին է, քան մէկ դոլարը» )«ՌԱՀՀԿ կենտրոնի լրատու, Ե., Յունուար, 2012(։ Ո՞ր միամիտը, այն էլ քաղաքականութեան ոլորտում գործող, չգիտի, որ «երաշխաւորուած իրաւունքներ», ո՞ւր մնաց՝ «հաւասարապէս», չեն եղել, չկան, եւ հազիւ թէ լինեն, որ օրէնքն ուժեղինն է եւ գերին է շահերի, մինչեւ իսկ՝ դրութեան տէրերի քմահաճոյքի, առաւել եւս, երբ այդ «ո՞վ կը լինի առաջինն» էլ չի գտնուել եւ մինչեւ Քրիստոսի յայտնութիւնը չի գտնուելու։ Ուրեմն ո՞ւմ հետ է առեւտուրը՝ անգոյ ստուերների՞։ Երբ ամերիկացի զինուորները միզում էին իրենց սպանած մարդկանց դիակների վրայ, ո՞ր օրէնքի ու արժէքի մասին էին մտածում։ Ինչո՞ւ մտածէին-ուժը կայ՝ խելք, խիղճ, բարոյական արժէք-մարժէք հարկաւոր չեն։ Անօգուտ է, վտանգաւոր, վնասակար առասպելական դրախտի ի սկզբանէ կործանուած պատրանքներով ապրելը։ Այն էլ այժմ, երբ գնալով խորանում են հակասութիւնները, սրւում հակամարտութիւններն աշխարհում։ Այն էլ Հայաստանի նման աշխարհքաղաքական բարդ ու ծանր կացութիւնում գտնուող փոքր երկրի համար, որտեղ անվերջանալի արտագաղթի հետեւանքով հազիւ երկու միլիոն մարդ է մնացել։ Խնդիրն այն չէ, որ խելքը գլխին ոեւէ հայ, ի հարկէ, կը ցանկանար, հայրենիքը տեսնել ըստ ամենայնի ինքնիշխան, աշխարհի արիւնոտ կրկէսամարտում ի զօրու իր ուժերով պաշտպանելու ապրելու իր իրաւունքը։ Բայց Հայաստանը Ռուսաստանից «ազատելու» գաղափարի երդուեալ կողմնակիցներն իսկ դա անհնարին են համարում, մինչեւ այն չփոխարինուի ՆԱՏՕով։ Այսինքն՝ քանի որ առանց արտաքին ուժի պաշտպանութեան անհնար է գոյատեւել, ապա՝ կամ Ռուսաստանը, կամ ՆԱՏՕն, իսկ իրականում՝ կամ Ռուսաստանը, կամ նատօական Թուրքիան։ 1828ից յետոյ պատմութիւնը թշուառ Հայաստանին առայժմ այլ ընտրանք չի առաջարկել։ Եւրոպային հասնելու ճանապարհներն անցնում են կամ Թուրքիայով, կամ Ռուսաստանով։
Աշխարհի շուկայից փշրանք փախցնող անտէր մուրացկան մանուկի «կարգավիճակում» գտնուող ամէն մէկն էլ ինքնիշխան տաքուկ անկիւն կ՛երազի։ Օգո՞ւտն ինչ։
Հելսինկեան քաղաքացիական ասոցիացիայի Վանաձորի գրասենեակի ղեկավար Արթուր Սաքունցը Բրիւսելում 2011 Նոյեմբերին ՆԱՏՕի սեմինարում դատապարտեց Հայաստանին Եւրոպայում սովորական զինուած ուժերի մասին պայմանագրի դրոյթների խախտման համար )«Գոլոս Արմէնիի», 24 Նոյեմբեր(։ Այն դէպքում, երբ ամէն չափ ու դրոյթ խախտած Ադրբեջանի ռազմական բիւջէն Հայաստանինը գերազանցում է մօտ 10 անգամ։ Ադրբեջանին այսպէս ստորաբար պաշտպանող անձը պնդում է, որ ՀԱՊԿից ազատագրուելն ու ՆԱՏՕին ինտեգրուելն (միանալ, մերուիլ-Խմբ.) է Հայաստանի անվտանգութեան կարեւորագոյն երաշխիքը։ ՆԱՏՕին Թուրքիայի անդամակցութիւնը չի՞ խոչընդոտի Հայաստանի անդամակցութեանը, հարցից շեղուելով նա պատասխանում է. «Հայաստանում թէ ընդդիմադիր, թէ իշխանութիւն ունեցող քաղաքական ուժերը չեն ազատուել աւտորիտարիզմից (մենատիրականութիւն-Խմբ.) եւ դա է հիմնական խոչընդոտն ու սպառնալիքը… անդամագրումը ՆԱՏՕին աւելի կը մեծացնի անվտանգութիւնը, երկխօսութիւն կը սերմանի եւ կը նպաստի մեր զարգացմանը։ Բայց քանի դեռ Ռուսաստանն ինքը ժողովրդավարական արժէքային համակարգում չի գտնւում, չի կարող լինել երաշխաւորը, նա մշտապէս լինելու է սպառնալիքը թէժ պահողի դերում՝ ելնելով իր աշխարհքաղաքական շահերից» )«Լրագիր», 16 Յունուար(։ Բնաւ պարտադիր չէ ինչ որ մարդու իրաւունքների ինչ որ պաշտպան լինել նման անհեթեթութիւն դուրս տալու համար։ Նախ՝ «երկխօսութիւն սերմանելու» մասին- հէնց Արեւմուտքի թելադրանքով չէ՞ր Սերժ Սարգսեանի նախաձեռնած ֆուտբոլային երկխօսութիւն-դիւանագիտութիւնը, որից դժգոհ է նոյնիսկ թուրքերի հետ յարաբերութիւնները «կարգաւորելու» ջերմ ջատագով ԼՏՊն։ Առհասարակ, որեւէ «երկխօսութեամբ» ի՞նչ «անվտանգութիւն» կարելի է կորզել թուրքադրբեջանցիներից։ Նրանք մեր «իմաստունների» նման ոչ միայն երբեք ապուշ չեն կտրել արեւմտեան «արժեհամակարգից», այլեւ ի բնէ իրենց վայրագ պատմական ծաւալապաշտական մտայնութեամբ, որեւէ «երկխօսութիւն» աւարտել ու աւարտելու են տարածքային պահանջներով- կը տաս՝ տուր, չե՞ս տայ՝ արիւնով կը վերցնեն։ ՀԱՊԿից «ազատագրուած» Հայաստանը աշխարհի ամենաժողովրդավար երկիրը դառնայ թէ ոչ, Ադրբեջանը չի՞ յարձակուի Հայաստանի վրայ եւ թուրքական բանակի բարձր հրամանատարութիւնը մէկ-երկու ժամ յետոյ նստած չի՞ լինի Երեւանի կառավարական շէնքում, թելադրելու հայ-թուրքական վերջին պայմանագրի եղեռնական կէտերը։ Ո՞վ ո՞ւմ կարող է համոզել, որ թուրքադրբեջանցի գայլը ոչխար է։ Եւ ո՞ւմ կարելի է նման բան համոզել, եթէ ոչ անյուսօրէն խելազուրկ ոչխարին։ Ո՞վ է համոզել, որ Արեւմուտքի համար Հայաստանն աւելի կարեւոր է քան Թուրքիան իր ներկայ նէոօսմանական դերածաւալումով։ ՆԱՏՕն ինչպէս ժամանակին Կիպրոսը, պաշտպանեց թուրքական ներխուժումից, այնպէս էլ Հայաստանն է պաշտպանելու։ Նոյնիսկ, մինչեւ որոշի, պաշտպանելու բան չի մնայ։
Իրանի վրայ հաւանական իսրայէլա-ամերիկեան յարձակո՞ւմը մեր ՆԱՏՕապաշտներին դրդեց հէնց հիմա, խմբովի կտրականապէս պահանջել Հայաստանից հանելու ռուսական ռազմաբազաները։ Ո՞ւմ են ծառայում, ո՞ւմ խոստումներին ու հրահանգներին անսացին, դրանց փոխարէն փաստօրէն պահանջելով ՆԱՏՕի զօրամիաւորումներ տեղադրել, Հայաստան-Արցախ սահմանից Իրանի վրայ յարձակուելու, այն տրոհելով թուլացնելու, առաջին հերթին՝ պատմական Ադրբեջանը կովկասեան շինծու «Ադրբեջանին» միացնելով ալիեւեան Մեծ Ադրբեջան ստեղծելու համար։ Ինչո՞ւ։ Հայաստանի բազմաթիւ անհեթեթ ու լուսանցքային կուսակցութիւններից այսպէս կոչուած՝ Պահպանողական կուսակցութեան նախագահ Միքայէլ Հայրապետեանը, ՀՀՇից ծաղկած Ազատ-դեմոկրատներ կուսակցութեան համագումարում, բարձրաձայնեց իր ռուսատեաց բաղձանքը. «Անհամբեր սպասում ենք այն ազդեցիկ քաղաքական ուժի ծննդին, որն առանց ռէալ-պոլիտիկի աճուկների հետեւում թաքնուելու, առանց ծեքծեքումների կը յայտարարի, որ մեր պետականութեան կայացման խոչընդոտը ռուսական իմպերիալիզմն (կայսերապաշտութիւնը-Խմբ.) է, որ մեր պետականութեան կայացման առաջին քայլը ռուսական գաղութատիրութիւնից ազատագրումն է, որ մեր անվտանգութեան ու զարգացման խոչընդոտը ՀԱՊԿի պէս փտած ու տոտալ (ամբողջական-Խմբ.) ժանդարմի (ոստիականական-Խմբ.) գործառոյթներ ունեցող կառոյցն է, որ մեր քաղաքական մշակոյթի անկատարութիւնը ԱՊՀ կոչուած անախրոնիզմն է, որ մեր պետութեան անվտանգութեան յուսալի երաշխիքը մեզ իսկապէս հարազատ Արեւմտեան քաղաքակրթութիւնն է՝ իր անվտանգութեան համակարգ ՆԱՏՕով )«Լրագիր», 16 Մարտ(։ Համատեղ ուժերով յարձակման անցած ՆԱՏՕապաշտների խումբը նկատելի թիւ է կազմում։ «Լրագիր»ի թղթակիցն այս ելոյթը համարեց «իսկապէս յեղափոխական այդ բառի լաւագոյն իմաստով»։ Թէ ո՞րն է «լաւագոյն յեղափոխականը» ինքը գիտի, բայց, որ դրանից արեան հոտ է գալիս, անհնար է թաքցնել։ Բացելով բուն նպատակը թղթակիցը շարունակում է. «Խօսելով օլիգարխացման, մոնոպոլացման» եւ այլ յայտնի արատների մասին, բոլորը հրաշալի հասկանում են, որ մեր դժբախտութիւնների արմատը հէնց Ռուսաստանից վասալական կախման մէջ է։ Սակայն ոչ մի կուսակցութիւն չի համարձակուել իրերն անուանել իրենց անունով։ Առաջինը Ժառանգութիւն կուսակցութիւնն էր, որի համագումարում յայտարարուեց, որ չ՛արժեր երկարաձգել ռուսական բազաների տեղակայման ժամկէտը Հայաստանում։ Ժառանգութիւնը նաեւ յայտարարել էր, որ անհրաժեշտ է վերանայել յարաբերութիւնները Ռուսաստանի հետ )«Լրագիր», 17 Մարտ(։
Եթէ Հայաստանում իշխում է քրէաօլիգարխիկ խաւը, մեղաւորը Ռուսաստա՞նն է, թէ սեփական օրէնսդիր-գործադիր-դատական արատաւոր համակարգը։ Եթէ Հայաստանը վասալական կամ այլատեսակ կախման մէջ է, մեղաւորը Ռուսաստա՞նն է, թէ՞ իրենք իրենց, կախման մէջ դրածները՝ իշխանութիւնը նուաճած «հիմնադիր» ազգակործան ՀՀՇից մինչեւ ներկայ ՀՀԿ։ Ռուսաստանը չլինէր, մի ուրիշից էր կախուելու, ուրիշն էլ չլինէր՝ ուզած-չուզած կախուելու էր Թուրքիայից՝ խեղդուելով ու ճօճուելով օդում, քանզի թուրքերը նաեւ կախելու հմուտ վարպետներ են։
Այն, որ «ազդեցիկ ուժի» ծննդին սպասող, դրանով իսկ իր եւ համախոհ միւսների անկարողութիւնն ընդունող, Մ. Հայրապետեանի լուսանցքային կուսակցութեան «պահպանածը» ընդամէնը ԼՏՊն է, հաստատուած է 10րդ արտահերթ համագումարի բանաձեւում. «Պահպանողական կուսակցութիւնը 2012թ. ՀՀ ԱԺ ընտրութիւններում կրկին պաշտպանում է ՀՀ հիմնադիր-նախագահ Լեւոն Տէր-Պետրոսեանին՝ անկախ նրա հրապարակելիք նախընտրական ծրագրի բովանդակութիւնից» )«Լրագիր», 19 Մարտ(։ Այսինքն, «հիմնադիրը» ինչ էլ ասի ճիշդ է։ Չհամաձայնի ռուսական ռազմակայանները հանելուն հայրապետեանները, հակառակ իրենց համոզմունքի, ընդունելու են։ Պահանջի հանել եւ պար բռնել հայ-թուրքական ողջ սահմանի երկայնքով )լեռնաշուրջպարի յայտնի օրինակով(՝ կը պարեն։ Ուրեմն, ոչ թէ «պահպանողական», այլ յարմարուողական-կռապաշտական եւս մի տեսակ, որի տարատեսակների արդէն զզուեցնող գերարտադրութիւն կայ ողջ հայութեան մէջ։
2
Արեւմտեան քեռիները պատրաստ չե՞ն Հայաստանը ՆԱՏՕի գիրկն ընդունել։ Դրա վկայութիւնը չէ՞, որ Արեւմուտքից եկած գրեթէ բոլոր պաշտօնական խմբերն ու ներկայացուցիչները անպայման հանդիպում են ԼՏՊին ու նրա արբանեակներին քննելով թէ՛ ներքին, թէ՛ արտաքին քաղաքականութեան այնպիսի խնդիներ, որոնք դուրս են վերջիններիս գործառոյթներից։ Հանդիպումների հերթը հասաւ նոյնիսկ վերջերս հազիւհազ ստեղծուած ազատ-դեմոկրատներին )իսկ ովքե՞ր են «անազատ» դեմոկրատները(։
Առանց այդ էլ ծանր ու բարդ կացութիւնը սոսկ պղտորելու ունակ, բայց ազգօգուտ որեւէ գործ կատարելու անկարող այս վայ-արեւմտամէտները «ազդեցիկ ուժի» ծննդին սպասելով, սնապարծօրէն իրենց էլ են ազդեցիկ քաղաքական գործիչներ կարծում։ Այլ առիթով նշել եմ, ստիպուած եմ կրկնել-քաղաքական գործիչ աւելի յաճախ նշանակում է հաւի նման դիմացը շաղ տուած կուտից այն կողմ չտեսնող։ Սեւը սպիտակից չտարբերող։ Չեմ հեգնում։ Եթէ տեսնում են, տարբերում են, ինչպէ՞ս է որ դաս չեն առնում կողքի երկիր Վրաստանի օրինակից։ Եռանդագին ՆԱՏՕին ձգտող, Ռուսաստանի հանդէպ ագրեսիւ ատելութեամբ լի, այդ երկրի ղեկավարութեան՝ Արեւմուտքին նուիրուածութեան վարձը Աբխազիայի եւ Հարաւային Օսիայի կորուստը չէ՞ր։ Եթէ դրանով վերջանան կորուստները… 1926-2002 թուականներին նախկին Բորչալուի գաւառի տարածքում ադրբեջանցիները 63.100ից հասել են 224.606ի, աւելանալով 161.506ով։ Մայրաքաղաք Թիֆլիսը ադրբեջանական օղակի մէջ է. «Մեր արձագանգը չենք ուզում ծանրաբեռնել æաւախքի, Աջարիայի, Թիֆլիսի եւ այլ շրջանների ժամառժամ թուրքացման, Թուրքիան եւ Ադրբեջանն իրար միացնող կոմունիկացիոն (ճանապարհային-Խմբ.) հանգոյցների՝ Վրաստանի համար կործանարար հետեւանքների մասին, յուսալով, որ պարոն Շեւարդնաձէն միւս անգամ կը վերախմբագրի իր յայտարարութիւնները եւ կը խօսի իրական վտանգի մասին… «Բիւզանդաոճ» քաղաքականութիւնն ի վերջոյ յանգեցնելու է նրան, Կ. Պոլիս-Ստամբուլի օրինակով, որ մի գեղեցիկ օր Թիֆլիսը կը վերանուանուի Իսմայիլքենդի կամ Քեշիշխանայի» )տես Վահէ Սարգսեանի յօդուածը՝ «Լրագիր», 12 Դեկտեմբեր, 2011(։ Էդ. Շեւարնադնաձէն ադրբեջանցիներից ոչ պակաս, գուցէ եւ աւելի, վտանգաւոր է համարում վրացահայերին։ Մեր որոշ հայրենակիցները հիացած են այդ երկրի յաջողութիւններով, չտեսնելով իշխանութիւնների՝ ոտնձգութիւնները ամէն ինչ հայկականի հանդէպ- արգելուած է մինչեւ անգամ հայատառ մամուլ եւ գրականութիւն անցկացնել հայ-վրացական սահմանից։ Աներեւակայելի իրողութիւն։
Իրանին ռազմական հարուած հասցնելու վտանգի աճման վկայութիւններից է Վրաստանի խորհրդարանի նախկին դեպուտատ, ընդդիմադիր Լեւան Փիրուելիի բացայայտումը։ Վրաստանը պատրաստւում է Իրանի դէմ պատերազմին, ընդունելով ամերիկեան հակաօդային «Պետրիոտ» կոմպլեքսներ, որոնք կը պաշտպանեն ամերիկեան ռազմաբազաները Վրաստանում։ Արագօրէն վերանորոգւում են ճանապարհները, կամուրջները, օդանաւակայանները, կառուցւում են նորերը։ «Ըստ որում Վրաստանի բոլոր օդանաւակայանները պատկանում են թուրքերին», այսինքն, արդէն ՆԱՏՕական են։ Ամերիկեան ծրագրով կառուցւում են մեծաքանակ փոքր զինուորական հոսպիտալներ (հիւանդանոցներ-Խմբ.)։ Պատերազմը սկսուելու դէպքում, նշում է Փիրուելին, Ռուսաստանը, չի կարող լքել դաշնակից Հայաստանին, ռազմական միջանցք կը պահանջի Վրաստանի տարածքով։ Վրաստանը կը հրաժարուի, Ռուսաստանը ստիպուած ուժով կը բացի այդ միջանցքը։ Սահակաշվիլին դա նկատի առնելով էւակուացիա (ժողովուրդի դուրս բերում-Խմբ.) է նախապատրաստում… Մայիսի 26ին նա բացելու է խորհրդարանի նոր շէնքը Քութայիսում։ Խորհրդարանը Թիֆլիսից տեղափոխելը շահաւէտ չէ տնտեսապէս, եւ, անհասկանալի է քաղաքականապէս։ Հարաւային Օսիայում տեղակայուած ռուսական զօրքերը ընդամէնը մի ժամուայ ընթացքով են հեռու Թիֆլիսից, եւ ոչ մի արգելք նրանց ճանապարհին չկայ։ Դէպքերի նման զարգացման դէպքում ստիպուած թողնելով Վրաստանի արեւելեան կէսը Սահակաշվիլին կառավարութիւնը կը տեղափոխի արեւմուտք յուսալով ամրանալ այնտեղ, որտեղ էլ ստեղծւում է ողջ ինֆրակառուցուածքը։ Հիմա լայնացւում են թունելները՝ զօրքերի արագ տեղաշարժի համար )«Վրեմեա», Լ. Ա. 23-29 Մարտ(։
Հիմա մեր հաւկուրները եթէ ցանկանում են «ռէալ-պոլիտիկի» փոխարէն թաքնուել ՆԱՏՕի «աճուկների հետեւում», վարձը նախեւառաջ հատուցելու են Արցախով, որից յետոյ միայն ազատ-դեմոկրատ-պահպանողաբար պիտի վայելեն «հարազատ» Արեւմտեան քաղաքակրթութեան պտուղները։ Սիրոյ եւ նուիրուածութեան անճոռնի խոստովանութիւն ամէն տեսակ պոլիտիկ-մոլիտիկի անտեսումով, առանց պարզելու, արեւմտեան քաղաքակրթութեան ինչի՞ն են պէտք իրենք, ՆԱՏՕի աճուկներին հաճելի՞ են, թէ՞ տհաճ։
Եկէք ընդունենք, թէ ռուսական իմպերիալիզմ, գաղութատիրութիւնը, փտած ու տոտալ ժանդարմ ՀԱՊԿը, անախրոնիզմ (ժամանակավրէպ-Խմբ.) ԱՊՀը, եւ այլն, մեր անվտանգութեան ու զարգացման խոչընդոտ են եւ փրկութիւնը ռուսական բազաներից շուտափոյթ ազատուելն է։ Անհեթեթութիւն է, բայց ընդունենք նոյնիսկ, որ Հայաստանին վնասաբեր են ՀԱՊԿի ձրիաբար տրամադրած Ս-300 համակարգերը, ինքնաթիռները, հրթիռները, զէնք ու զինամթերքը։ Կը պատասխանե՞ն, թէ այդ «վնասների» փոխարէն ի՞նչ «օգուտներ» են սպասւում ՆԱՏՕից։ Պենտագոնի նախկին պաշտօնեայ Մայքըլ Մալուֆը Իրանական Press TVին տուած հարցազրոյցում ասել է- Սիրիայում ռեժիմի տապալումը մեծ սպառնալիք է Ռուսաստանի համար, որը սկսել է աւելի շատ զինուորականներ տեղակայել արդիականացնել Հայաստանի բազան՝ Մերձաւոր Արեւելքում հնարաւոր ճգնաժամի կանխազգուշացումով, որը կարող է ընդգրկել Սիրիայից մինչեւ Իրան՝ հնարաւոր ճգնաժամի կանխազգուշացումով։ Եթէ սիրիական ընդդիմութիւնը չհանդարտուի Ռուսաստանը կը դիմի հէնց Սիրիային իր ռեսուրսներով։ Ցայսօր հասկանալի չէ, ով է զինում սիրիական ընդդիմութիւնը )news.am, Ապրիլ 8։ Իմիջիայլոց, Զբիգնեւ Բրժեզինսկին գտնում է, որ սիրիական ընդդիմութեանը լաւապէս զինելու դէպքում իսկ չի յաջողուի տապալել Պաշար Ասադի վարչակարգը(։ Հիմա ի՞նչ, յանուն արեւմտեան «արժեհամակարգի» Հայաստանը թոյլ չտա՞յ ուժեղացնել եւ արդիականացնել ռուսական «վնասաբեր» բազաները։
Քանի որ Հայաստանի սահմանին կուտակուած են ՆԱՏՕի երկրորդ խոշոր՝ թուրքական բանակի միաւորներ, ապա ջատագովները, միանալուց առաջ գոնէ փորձեն ՆԱՏՕի թուրքական «աճուկների յետեւից» պարզել, թէ սովորական թուրքը նատօական թուրքից ինչո՞վ է տարբերւում։ Այն թուրքից, որը բեմում իսկական փամփուշտով կրակում, վիրաւորում է հայի «ստորացուցի»չ դերը ստիպմամբ ստանձնած թուրք բանուոր Մուրադ Ալփսալազին։ Տարբեր քաղաքներում կազմակերպուող ամենամեայ թատերականացուած ներկայացումներից առայժմ այս վերջինը՝ թուրքերին «ցեղասպանած» հայերից «հողերի ազատագրման 94ամեակի» առիթով, Վանի Արճէշ քաղաքում, պատահաբար չաւարտուեց թուրք բանուորի սպանութեամբ։ Փորձէք զինուած թուրքին թատրոնից բերել իրականութիւն եւ պատկերացրէք ինչով կ՛աւարտուի նրա հանդիպումը հայի հետ։ Եւ այդ յանցածին թուրքի յանցածին «ադրբեջանցի» եղբօր ղեկավար արիւնածարաւ Իլհամը ի՞նչ նպատակով հայերին ֆաշիստ յայտարարեց Եվրանեսթի՝ )տաքուկ բոյնի( պատգամաւորների հանդիսաւոր ներկայութեամբ, եթէ ոչ «ֆաշիստների» վերջնական բնաջնջման պանթուրքական ծրագիրն արադարացնելու։
3
ՆԱՏՕն չէ՞ր, որ «Մարդասիրական յարձակումով» )այսպէս էր կոչւում գործողութիւնը( աւերեց Սերբիան, կոտորեց խաղաղ բնակչութեանը, ռմբակոծեց մանկապարտէզ ու հիւանդանոց, մինչեւ իսկ չինական դեսպանատունը, բազում քաղաքացիական օբյեկտներ։ Ի՞նչ նպատակով սերբական քրիստոնէական սրբարանների օրրան Կոսովոն )Սերբիայի Էջմիածինը( անջատեց մայր երկրից, Եւրոպայի որովայնի տակ ստեղծելով իսլամական Մեծ Ալբանիա։ ՆԱՏՕն չէ՞ր, որ «Իրաքեան ազատութիւն» գործողութեամբ, մասնակիցներից միայն ամերիկեան բանակի 4500 զինուորների զոհաբերութեամբ, 32.000ի հաշմանդամութեամբ, առնուազն )մինչեւ 2011ի Դեկտեմբեր( խաղաղ իրաքցիների կոտորածով երկիրը գցեց անվերջանալի, արիւնալի քաղաքացիական պատերազմի, աղէտալի քաոսի մէջ։ Նոյն գեհենը նաեւ Աֆղանստանում, որ ՆԱՏՕի զինուորների հեռանալուց յետոյ աւելի է բորբոքուելու։ ՆԱՏՕն չէ՞ր, որ ապստամբած ուժերին օգնելու համար ռմբակոծելով Լիբիան նորից խլեց բազում խաղաղ բնակիչների կեանքեր։ Մուամմար Կադաֆֆիի իշխանութեան դէմ պայքարող այդ ուժերը ՄԱԿի էքսպերտային (մասնագիտական, փորձագիտական-Խմբ.) յանձնաժողովի զեկուցագրում այժմ մեղադրւում են զինուորական ծանր յանցագործութիւնների, մարդու իրաւունքների բիրտ խախտումների համար։ ՆԱՏՕն փաստօրէն նպաստեց դրանց։ Լիբիայի ժողովուրդը երկար ժամանակ կը յիշի իր ապահով ու բարեկեցիկ կեանքը Կադաֆֆիի ժամանակներում, այնպէս էլ չհամոզուելով, թէ ռմբակոծումներով իրեն պարտադրուած «մարդու իրաւունքները», «դեմոկրատիան», «ազատութիւնը» եւ այլ արեւմտեան «արժէքներ» իրօ՞ք գերադասելի են նախկին դիկտատուրայից։ ՆԱՏՕի երկրները այս պատերազմների վրայ ծախսեցին տրիլլիոնաւոր դոլարներ՝ խթանելով համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամը, ծանրացնելով նաեւ սեփական ժողովուրդների կեանքը։
Երրորդ աշխարհի երկրների, դրանց թւում եւ Հայաստանի քաղաքացիները միթէ՞ չեն տեսնում, որ ՆԱՏՕի նպատակը բնաւ էլ իրենց ապահովութեան, կենսամակարդակի բարձրացումը չեն, եւ չեն կարող լինել։ Ինչպէս երեւում է, շատերը չեն հասկանում, որ վերջապէս, գոյութիւն ունի Արեւմուտք-Արեւելք, այսպէս ասած՝ «երկու քաղաքակրթութիւնների» խորացող հակամարտութիւն, որը վճռւում է առայժմ ուժեղ կողմի միակողմանի որոշումներով ու ռազմական յարձակումներով, բազմահազար անմեղ մանուկ ու ծերերի, կին ու տղամարդկանց անպատիժ սպանդով։ Հակամարտութիւն, որը գնալով սրւում է յատկապէս արմատական իսլամի ուժեղացման զուգընթաց։ Արմատականութիւն, որի մի թեւը չի խնայում նոյնիսկ միւս թեւի հաւատակիցներին։ ՆԱՏՕն ստիպուած է՝ յարձակուել ու ռմբակոծել արեւմտեան քաղաքակրթութիւնը պահպանելու, Եւրոպան Եւրաբիայի չվերածելու, գոնէ, անխուսափելի այդ պրոցեսը (գործընթացը-Խմբ.) դանդաղեցնելու համար։ Երեւոյթ, որ ծաւալւում է օրէօր Արեւելքից Արեւմուտք ներգաղթող իսլամ զանգուածների անվերջանալի հոսքով, իսլամ ծնունդների անզուսպ աճով մի կողմից, եւ միւս կողմից՝ էթնիկ եւրոպացիների ծնունդների կործանարար կրճատումով, մահերի աննախընթաց գերակշռութեամբ։ Ուստի, ՆԱՏՕի խնդիրը օրինաչափօրէն հակառակորդ կողմին հնարաւորինս թուլացնելն է ամէն գնով, «Նպատակն արդարացնում է միջոցը»՝ կայուն սկզբունքով, իսկ թէ ուր կը մնան համընդհանուր մարդասիրական սկզբունքները երկրորդական է։
Ռազմական, քաղաքական վերլուծաբանները նշում են, որ 2012ը կարող է ազդանշանել զանգուածային նոր պատերազմ, որում կը ներգրաւուեն զարգացած ու Երրորդ աշխարհի, յատկապէս արմատական-իսլամիստական երկրները։ Ինչպէս յայտնի է, այն կը սկսուի իսրայէլա-ամերիկեան զինուժի յարձակումով Իրանի վրայ։ Հայաստանը )ենթադրենք( ՆԱՏՕի կողմն անցնելով, կ՛ելնի, առայժմ միակ յուսալի՝ սահմանակից, բնական դաշնակից Իրանի դէմ, կամայ-ակամայ վերածուելով Ադրբեջանի «ֆաշիստ» դաշնակցի։ Եթէ այս հեռանկարը դուր է գալիս հայ նատօապաշտներին, ես ասելիք չունեմ։ Բայց մի առաջարկ ունեմ- ռուսական ռազմաբազաները հանելուց յետոյ, բարի լինեն զէնք կրելու ունակ իրենց հարազատների հետ գնալ հայ-թուրքական սահմանը պաշտպանելու։ Ըստ որում անկախ սեռ ու տարիքից։ Այժմ շատերը դէմ են, որ աղջիկները ծառայեն Հայոց բանակում, բայց ռուսական զօրքերի հեռացումից յետոյ ստիպուած տատիկներին ու պապիկներին էլ են զօրակոչելու, թէկուզ մի կերպ ինքնապաշտպանուելու համար։ Ստիպուած կը լինեն, որովհետ ՆԱՏՕն ոչ մի կերպ չի կարող ինքն իր թուրքական մասի դէմ կանգնել՝ ապահովելու Հայաստանի բնակչութեան անվտանգութիւնը։ Որովհետեւ ծով էլ չունենք, որովհետեւ, նորից յիշենք՝ «Անգլիական նաւերը չեն կարող բարձրանալ Հայոց լեռները»։
Հայաստանը որոշակի ծրագրեր է իրականացնում նաեւ ՆԱՏՕի հետ, բայց դա արեւմտամէտներին չի բաւարարում։ Յաջողւո՞ւմ է առաւելագոյն չափով դրանք ծառայեցնել Հայոց բանակի արդիականացմանը, միջազգային փորձի ներդրմանը։ Դա է խնդիրը։ Իսկ այն, որ Վրաստանում, ՆԱՏՕն արմատական ծրագիր է իրականացնում, բարեփոխումներն ինտենսիւ (արագընթաց-Խմբ.) են, բայց Հայաստանում, ինչպէս դժգոհում է, օրինակ, Սաքունցը, տեմպերը (ընթացքը-Խմբ.) շատ դանդաղ են, պայմանաւորուած է մէկի եւ միւսի հակադիր կողմնորոշումներով։
Սերգէյ Մարկեդոնովի մեկնաբանութեամբ, թէեւ Կրեմլը խանդով է վերաբերւում, սակայն «…զարգացնելով իր ինտեգրացիոն նախագծերը ՆԱՏՕի հետ, Հայաստանը թոյլ չի տալիս Բաքուին Հիւսիսատլանտեան դաշինքում գրաւել բացառիկ դիրքեր։ Երեւանի նպատակն այսպիսին է. Բրիւսելը չպէտք է ընտրի «նատօական Ադրբեջանի եւ «հականատօական Հայաստանի միջեւ։ Եւ դրա համար Հարաւային Կովկասում երկու մրցակիցներն այսօր միմեանց «հրելով» գնում են ՆԱՏՕ ծրագրերը իրականացնելու… Նախկին ԽՍՀՄ հանրապետութիւններ-անկախ պետութիւնների արտաքին քաղաքական ձգտումները յաճախ ընտրութիւն չեն Արեւմուտքի եւ Ռուսաստանի Դաշնութեան միջեւ։ Դրանք ձգտումներ են ուժային տարբեր կենտրոնների հետ շփումների շնորհիւ շահը բազմապատկելու ուղղութեամբ, կողմնորոշուելով առաջին հերթին դէպի սեփական ազգային շահը, նոյնիսկ ազգային եսասիրութիւնը» )«Լրագիր», 13 Մարտ(։
Ինչպէս Ռուսաստանը, այնպէս եւ Անդրկովկասեան հանրապետութիւնները աշխարհքաղաքական իրենց դիրքով ու բնոյթով, աւելի կամ պակաս չափով՝ կիսամիջնադարեան, եւրասիական երկրներ են։ Ինչքան էլ Հայաստանի ՆԱՏՕապաշտները ճգնեն եւրոպացի ձեւանալ, իրենք իրենցից, իրենց ասիականութիւնից չեն փախչի։ Հայաստանի դարաւոր պատմութեամբ ապացուցուած է, որ անհնար է միակողմանի արտաքին քաղաքականութեամբ գոյատեւել Արեւմուտք-Արեւելք հզօր բեւեռների միջեւ։ Հայաստանի համար աղէտալի են եղել այն շրջանները, երբ բացառուել է բեւեռների միջեւ կողմնորոշման հնարաւորութիւնը։ 363ին Սասանեան Պարսկաստանը եւ Հռոմէական կայսրութիւնը դաշնագիր կնքեցին, որով վերջինս Պարսկաստանին զիջեց մի քանի տարածքներ. «բացի այդ նաեւ ծանր եւ ուխտադրուժ մի յաւելում արուեց, որ այս կնքուած համաձայնութիւնից յետոյ այլեւս օգնութիւն չտրուի մեր մշտական ու հաւատարիմ բարեկամ Արշակին Պարսից դէմ»,- գրել է պատմագիր Ամիանոս Մարկելինոսը։ Այդ, նրա խօսքով՝ «Ամօթալի դաշնագր»ի կնքումից շատ չանցած, Շապուհ Բ.ն խաբէութեամբ ձերբակալեց Արշակ Բ.ին եւ սպարապետ Վասակ Մամիկոնեանին, ապա յարձակուեց ու աւերեց Հայաստանը։ Պատմական նմանաբնոյթ իրադրութեան հետեւանք էին 1918ին Բրեստ-Լիտովսկի, թուրքերի հետ բոլշեւիկների 1921ին կնքած Մոսկուայի եւ Կարսի չարաղէտ պայմանագրերը։ Բրեստի հաշտութեան պայմանագիրը «այն կէտով, որով պոկւում էին ճաթումը, Կարսը եւ Արդահանը, այդ վայրերի վրացի եւ հայ ազգաբնակչութեանը մատնում է ֆիզիկական ոչնչացման», Ռուսաստանի սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցութեան բանաձեւով բնորոշուեց որպէս «ամօթի չմաքրուող բիծ» յեղափոխական Ռուսաստանի համար )Հրանտ Աւետիսեան «Հայկական հարցը 1918 թուականին», Ե., 1997, էջ 105(։ ՌԴ նախագահութեան թեկնածու օլիգարխ Մ. Պրոխորովը Վ. Ժիրինովսկու հետ բանավէճի ժամանակ, հակադրուելով նրան, Ռուսաստանի բարեկամ համարեց Արեւմուտքը, թշնամի՝ Իրանը։ Նմաններին յաջողուի իշխանութիւն նուաճել, ձեռքի հետ կը ջնջեն հայ-ռուս դաշնակցային յարաբերութիւնները, կողմնորոշուելով դէպի Իրանի թշնամի Ադրբեջանն ու առայժմ «թաքնուած» թշնամի Թուրքիան։ Հիմա ինքնե՞րս ենք ուզում նման վիճակում դնել Հայաստանը՝ կնքել մի նոր ամօթալի պայմանագիր, որը սպասուելիք պատերազմում կը կործանի երկիրը։ Արեւմուտքի ռազմական դաշնակիցն այժմ Թուրքիան է եւ բնաւ ոչ Հայաստանը։ Իրադրութիւնը չի փոխուել։ Այժմ էլ միակն ու փոքրիշատէ վստահելին բազմակողմ արտաքին քաղաքականութիւնն է, բնականաբար՝ կողմերից նախընտրելիի հետ աւելի ամուր կապերով։ Ծով, ուստի եւ Արեւմուտքի հետ անմիջական կապ հաստատելու հնարաւորութիւն ունեցող Վրաստանի կառավարութիւնը միակողմանի իր կողմնորոշումով դէպի Արեւմուտք եւ ՆԱՏՕ, երկիրը մատնեց անխուսափելի կորուստների առաջ, իսկ Իրանի դէմ յարձակումով սպասուող զանգուածային պատերազմի դէպքում, ծանր հարուածի տակ կը դնի նաեւ երկրի արեւելեան կէսը՝ Թիֆլիս մայրաքաղաքով։ ՆԱՏՕական կողմնորոշումով միայն ՀԱՊԿից չես անջատուի, այլ «Երկու քաղաքակրթութիւնների» պայքարում՝ կամայ-ակամայ «միանալով» թուրքական աշխարհին, առաջին հերթին կ՛անջատուես հարեւան պարսկական եւ արաբական աշխարհից, հակաթուրք Չինաստանից, որի հետ ռազմական համագործակցութիւնն ամրապնդելու համար վերջերս այնտեղ էր մեկնել ՀՀ ՊՆ յատուկ պատուիրակութիւնը…