Ազգային արժէք է համարւում այն ամէնը, ինչ ազգը ձեռք է բերել իր պատմութեան ընթացքում: Դրանք կարող են լինել բնական միջոցներով, զարգացման հետեւանքով կամ պարտադիր եւ մինչեւ իսկ ինքնակամ ընդօրինակութիւններով: Այս առումով ազգային արժէքներ են սովորութիւնները, աւանդոյթները, կրօնները, գաղափարախօսութիւնը, ազգային մշակոյթը, գիտութիւնը եւ այլն: Հէնց այս արժէքների համակարգով է, որ ազգերը տարբերւում եւ զատւում են մէկը միւսից: Վերը նշուած իւրաքանչիւր արժէք, որոնց կարելի է աւելացնել դարձեալ այլ արժէքներ, ունի իր ենթաարժէքները: Այսինքն, եթէ լեզուն հայ ազգի համար արժէք է, գրաբարը, արեւելահայերէնը, արեւմտահայերէնը կարելի է համարել որպէս ազգային ենթաարժէքներ՝ լեզուի ընդհանուր արժէքային համակարգում:
Մեր ազգային արժէքների համակարգում, ելնելով պատմական իրողութիւններից (մեզնից ի հարկէ անկախ), ազգային պետականութեան հասկացողութիւնը եւ այդ ուղղութեամբ ժամանակակից ենթաարժէքային դրոյթները ոչ աւելի, քան մէկդարեայ պատմութիւն ունեն:
Մինչ այդ՝ հիմնականում Անիի եւ ապա Կիլիկիայի թագաւորութեան անկումից յետոյ, մեր ազգային պետութեան պարտականութիւնները ստանձնել են եկեղեցին եւ իշխանական տները, որոնք միայն մասամբ են կարողացել պահպանել պետականութեան ամբողջ հասկացողութիւնը:
Պետականութիւնը, որպէս ազգային արժէք, ժամանակակից հասկացողութեամբ մեզ մօտ կայացել է 1918 թուականի Առաջին հանրապետութեան օրօք: Իսկ այդ արժէքը ներկայացնող դրոյթները՝ օրներգը, եռագոյնը, զինանշանը եւ այլ խորհրդանիշներ դարձել են մեր պետականութիւնը ներկայացնող արժէքներ, որոնք պահպանւում են մինչ օրս:
Մեր պարագայում եւս, որպէս նորաստեղծ պետութիւն, բնականաբար պիտի ստեղծուի պետականութիւնը ներկայացնող արժէքային համակարգ: Այդ գործընթացի բնական զարգացումը բերել է մի պահ, որ շուտով ԼՂՀում անցկացուի հանրաքուէ՝ ԼՂՀ սահմանադրութեան ընդունման կապակցութեամբ:
Մի անգամ եւս հաստատենք, որ ազգային արժէքները ստեղծւում են հէնց ազգի միջոցով: Դա, բնականաբար, չի կարող թելադրուել կամ մի ինչ-որ կարճ ժամանակահատուածում դառնալ արժէք: Արժէքի ստեղծումը պատմական հոլովոյթ պիտի պարունակի: Իսկ այդ պատմական հոլովոյթը իրականացնելու համար հարկաւոր է այդ արժէքներով, այդ արժէքները սերմանող դաստիարակչական համակարգ եւս: Իսկ այդ գործընթացի իրականացումը պահանջում է ազգային համախմբում եւ միակամութիւն:
Այս համընդհանուր համակարգում մեզ վիճակուել է ազգային պետականութեան արժէքային համակարգում հիմք դնել մի նոր դրոյթի, որն է ԼՂՀ սահմանադրութիւնը:
Իսկ սահմանադրութիւնը արժէք դարձնելու համար դեռեւս բաւարար չէ միայն նրա ընդունումը: Սահմանադրութիւնը, որպէս մայր օրէնք, պիտի մատչելի դառնայ բոլորին, իսկ մատչելիութիւն չի նշանակում ինչ-որ գրքոյկի բաժանում կամ գովազդային բնոյթի ներկայացում: Դա պիտի լինի առօրեայ եւ գործադրութեան հոլովոյթում, հանուրի բարօրութեան համար ապացուցելով է, որ կ’ունենանք արժէքաւորուած եւ որպէս ազգային արժէք ձեւաւորուած ԼՂՀ սահմանադրութիւն:
ԽՄԲԱԳՐԱԿԱՆ «ԱՊԱՌԱԺ»Ի,
(Հ.Յ.Դ. ԱՐՑԱԽԻ ԿԵԴՐ. ԿՈՄԻՏԷԻ ՊԱՇՏՕՆԱԹԵՐԹ)
5-16 Նոյեմբեր, 2006