«Ցեղասպանութեան Մասին Կալիֆորնիացի Երիտասարդի Գիրքը Յաւակնում Է Դառնալ «Բեսթսելեր»»
Վարեց՝ ԱՆՆԱ ԳՐԻԳՈՐԵԱՆ
Խա՞ղ՝ նախապէս գրուած սցենարով, թէ՝ իրական ինքնութիւն. իւրաքանչիւր անձի ներսում գծուած այս սահմանը կալիֆորնիացի երիտասարդ գրող Քրիս Մըքքորմիկի նոր գրքի առանցքում է: Մարդկային փոխյարաբերութիւնների, արդարութեան ձգտման ու ցաւի թողած ազդեցութեան մասին The Gimmicks-ը վերնագրի ընտրութեան իւրայատուկ պատմութիւն ունի, նաեւ՝ անդրադարձ Հայոց Ցեղասպանութեանն ու դրա մէկդարեայ ժխտման հետեւանքներին ու ի վերջոյ յաւակնութիւն՝ դառնալու «բեսթսելեր»:
Քրիս Մըքքորմիկը, որի մայրը հայ է, իսկ մեծ պապիկը Հայոց Ցեղասպանութեան տարիներին ականատես է եղել, թէ ինչպէս են սպանում իր հօրը, իր նոր ստեղծագործութեամբ աշխարհին պատմել է, թէ ինչ է լինում ցաւի հետ, որը սերունդներով մնում է չճանաչուած: Երիտասարդ գրողի գիրքը յայտնուել է ամերիկեան շատ գրախանութներում, կարճ ժամանակում գրաւել լրատուամիջոցների ուշադրութիւնը, տեղ գտել The New York Times-ի առաջարկուող գրքերի շարքում: «Արմէնպրես»ը զրուցել է Քրիս Մըքքորմիկի հետ:
ԱՆՆԱ ԳՐԻԳՈՐԵԱՆ.- Պարոն Մըքքորմիկ, ձեր նոր գրքում անդրադառնում ենք Հայոց Ցեղասպանութեանը, հետաքրքիր է, թէ ինչո՛ւ որոշեցիք գրել այդ մասին, ի՛նչ գիտէք Հայոց Ցեղասպանութեան մասին եւ ումի՛ց:
ՔՐԻՍ ՄԸՔՔՈՐՄԻԿ.- Իմ մայրը Հայաստանից է, եւ չնայած, որ ես մեծացել եմ Միացեալ Նահանգներում՝ Կալիֆորնիայում, մեծացել եմ Հայոց պատմութեան, յատկապէս ցեղասպանութեան մասին պատկերացումներով: Երեխայ ժամանակ իմ մեծ պապիկը թաքնուել է ծառերի մէջ եւ ականատես եղել փողոցում իր հօր սպանութեանը: Այդ անձնական պատմութիւնն ինձ պատանեկութեան տարիքում ստիպեց ուսումնասիրել աւելի շատ պատմական եւ քաղաքական ենթատեքստը, որը յանգեցրել է Օսմանեան կայսրութեան անկմանը, երիտթուրքերի վերելքին եւ Հայոց Ցեղասպանութեանը: ԱՄՆում կան շատ հիանալի պատմաբաններ՝ այդ թւում հայեր, ինչպիսիք են Փիթեր Բալաքեանը, Ռոնալդ Գրիգոր Սիւնին, նաեւ թուրք պատմաբաններ՝ ինչպիսիք է Թաներ Աքչամը, որոնք իրենց ամբողջ կեանքն անցկացրել են ճշմարտութեան համար պայքարելով, եւ ես նրանց գրքերը կարդալով շատ բան եմ սովորել:
ԱՆՆԱ ԳՐԻԳՈՐԵԱՆ.- Ձեր հիմնական նպատակն է եղել գրե՞լ Հայոց Ցեղասպանութեան մասին, շեշտադրե՞լ դա: Կարո՞ղ էք մի քանի նախադասութեամբ ներկայացնել գրքի հիմնական շեշտադրումները:
ՔՐԻՍ ՄԸՔՔՈՐՄԻԿ.- Իմ վէպում ես աւելի քիչ եմ կենտրոնացել բուն Ցեղասպանութեան վրայ, իսկ աւելի շատ՝ Թուրքիայի ժխտողականութեան պայմաններում արդէն մի քանի սերունդ Ցեղասպանութեան հոգեբանական եւ էմոցիոնալ (զգացական-Խմբ.) ազդեցութեան վրայ: Իմ գիրքը փորձում է հարցնել՝ ի՞նչ է պատահում ցաւի հետ, երբ այն սերունդներով մնում է չճանաչուած: Իմ հիմնական հերոսները՝ Աւօն, Մինան եւ Ռուբէնը, մեծանում են միասին, Խորհրդային Հայաստանում, 1970ականներին, բայց նրանցից իւրաքանչիւրն արդարութեան վերաբերեալ շատ տարբեր գաղափարներ ունի: Պատմութիւնը նրանց տանում է ամբողջ աշխարհով, նրանք փորձում են հաւասարակշռել անցեալը ապագայի հետ:
ԱՆՆԱ ԳՐԻԳՈՐԵԱՆ.- Ի՞նչ կարող էք պատմել ձեր հայկական արմատներից, ինչպէ՞ս է ձեր մայրը հաստատուել ԱՄՆում: Դուք երբեւէ Հայաստանում եղե՞լ էք:
ՔՐԻՍ ՄԸՔՔՈՐՄԻԿ.- Իմ մայրը‘ իր ծնողների եւ եղբայրների հետ, Միացեալ Նահանգներ է տեղափոխուել 1970ականներին Կիրովականից (Վանաձորից), երբ նա 19 տարեկան էր: Իմ մօրաքոյրը, զարմիկները Կալիֆորնիայում միացել են մեզ 1988ի Սպիտակի երկրաշարժից յետոյ: Ես Հայաստանում առաջին անգամ եղել եմ 2019ի ամրանը. այնքան գեղեցիկ եւ հզօր էր լինել այնտեղ, որտեղ մեծացել է իմ մայրը: Այցելելով Կիրովական՝ նրա մանկութեան տուն, ես յուզուեցի: Մտածէք այդ մասին. երբ նա փոքր աղջիկ էր, չէր էլ կարող պատկերացնել, որ մի օր իր ամերիկացի որդին, որը գիրք է գրել մի լեզուով, որն ինքն այդ ժամանակ չգիտէր, կ՛այցելի իր տուն: Կեանքն անկանխատեսելի եւ ապշեցուցիչ է:
ԱՆՆԱ ԳՐԻԳՈՐԵԱՆ.- Ինչո՞ւ էք գիրքն անուանել The Gimmicks, ի՞նչ է այն նշանակում:
ՔՐԻՍ ՄԸՔՔՈՐՄԻԿ.- Վերնագրի վերաբերեալ հարցին դժուար է պատասխանել, քանի որ դա գալիս է ամերիկեան մարզաձեւից, որը կոչւում է պրոֆեսիոնալ (արհեստավարժ-Խմբ.) ըմբշամարտ (ռեստլինգ). այն սպորտային ժամանցի տարատեսակ է, որում մարզիկները կռւում են միմեանց դէմ՝ նախապէս գրուած «սցենարով»: Վերնագիրը բխում է «պրոֆեսիոնալ ըմբշամարտ» տերմինից (եզրէ-Խմբ.)՝ նկատի առնելով հերոսի կատարած դերը: Երբեմն իրական մարդու եւ իր կերտած կերպարի՝ gimmick-ի միջեւ եղած գիծը շատ շփոթեցնող է, եւ ըմբիշը, ով մոռանում է իր «իրական» ինքնութեան եւ կերպարի միջեւ ընկած գիծը, սկսում է ապրել «դերի մէջ մտած»: Իմ վէպում Աւոյի կերպարը ԱՄՆ է գալիս Հայաստանից եւ միանում պրոֆեսիոնալ ըմբշամարտի բիզնեսին ու կերտում տարբեր կերպարներ, կատարում տարբեր հնարքներ, այնպէս, որ իր եղբայրը, որին նա դաւաճանել է, չկարողանայ գտնել իրեն: Իմ վէպն օգնում է հասկանալու՝ մեր արարքների ո՛ր մասն է «իրական»: Ոչ միայն որպէս անհատականութիւններ, այլ նաեւ որպէս ժողովուրդ նոյնպէս. այն պատմութիւննե՞րն են կերտում մեզ, որոնք մենք պատմում ենք, թէ՞ մենք ենք կերտում պատմութիւնները, որոնք պատմում են մեր մասին, թէ՞ դրանք երկուսն էլ, եթէ այո, ապա ինչպէ՞ս:
ԱՆՆԱ ԳՐԻԳՈՐԵԱՆ.- Ի՞նչ արձագանգներ էք ստացել ձեր գրքի վերաբերեալ ԱՄՆում, դրան անդրադարձել էր նաեւ The New York Times-ը, ձեր պատմութիւնն ինչպէ՞ս արժանացաւ հեղինակաւոր պարբերականի ուշադրութեանը:
ՔՐԻՍ ՄԸՔՔՈՐՄԻԿ.- Ես շատ ուրախ էի՝ ընթերցողներից եւ քննադատներից լսելու, թէ ինչ մեծ բաւականութիւն են ստացել վէպից: Հէնց առաջին շաբաթուայ ընթացքում գիրքը հրաշալի արձագանգներ ստացաւ The New York Times-ից եւ BookPage-ից, այն առաջարկուել է New York Times Book Review-ի եւ The Millions-ի կողմից: Շատ ամերիկահայեր են վէպի համար կապուել ինձ հետ, նաեւ շատ օտարներ, ովքեր շատ բան չգիտէին Ցեղասպանութեան մասին: Իմ գիրքը «սթորի» (պատում-Խմբ.) է, ոչ թէ պատմական աշխատութիւն, ուստի չեմ կարծում, որ ամերիկեան հասարակութիւնը կրթելը դրա հիմնական նպատակն է: Բայց, եթէ ընթերցողներն ուշադիր լինեն հերոսներին եւ ընթացքում տեղեկանան Հայոց պատմութեան մասին, կարծում եմ, որ լաւ կը լինի: Ես երախտապարտ եմ, որ The New York Times-ը՝ մեր ամենամեծ թերթը, ներկայացրեց գրքի վերաբերեալ դրական ակնարկ: Նրանք ընտրելու շատ գրքեր ունէին եւ ընտրեցին իմը: Ես չգիտեմ թէ ինչո՛ւ, բայց ես ուրախ եմ, քանի որ սա նշանակում է, որ աւելի շատ մարդիկ հնարաւորութիւն կ՛ունենան կարդալու գիրքը:
ԱՆՆԱ ԳՐԻԳՈՐԵԱՆ.- Որտե՞ղ է հասանելի գիրքը, այն առկա՞յ է ԱՄՆի շատ գրախանութներում է:
ՔՐԻՍ ՄԸՔՔՈՐՄԻԿ.- Գիրքը ԱՄՆում լոյս է տեսել վերջերս, բայց ես ուրախ եմ, որ այն արդէն լայնօրէն հասանելի է գրախանութներում, օն-լայն տարբերակով, եւ մամուլի կողմից եւս լաւ արձագանգի է արժանացել: Ես հանրային ընթերցումներ եմ արել գրախանութներում, եւ հաճելի էր տեսնել մարդկանց թիւը, որոնց հետաքրքիր էր ինձ լսելը եւ քննարկել Հայոց Ցեղասպանութեան թողած հետքը:
ԱՆՆԱ ԳՐԻԳՈՐԵԱՆ.- Ինչ էք կարծում՝ հնարաւո՞ր է արդեօք, որ The Gimmicks-ը «բեսթսելեր» դառնայ:
ՔՐԻՍ ՄԸՔՔՈՐՄԻԿ.- Դեռ վաղ է ասել՝ գիրքը կը դառնայ «բեսթսելեր» թէ ոչ, բայց ես յոյս ունեմ: Ինձ յաջողութիւն մաղթէք:
ԱՆՆԱ ԳՐԻԳՈՐԵԱՆ.- Առաջիկայում ի՞նչ պլաններ ունէք, ի՞նչ նոր գրքեր են սպասւում, հնարաւո՞ր է, որ կրկին անդրադառնաք Հայոց Ցեղասպանութեան թեմային:
ՔՐԻՍ ՄԸՔՔՈՐՄԻԿ.- Ես հիմա մի գիրք եմ գրում, բայց դեռ շատ վաղ է ասել, թէ այն ինչի վերաբերեալ է: Չգիտեմ՝ իմ հայկական ժառանգութիւնը դեր կը խաղայ թէ ոչ, բայց կը տեսնենք: