Ստամբուլի Հայկական Դպրոցի Ազգանուէր Գործը
Վարեց՝ ԱՆԱՀԻՏ ՎԵԶԻՐԵԱՆ
Ստամբուլի կենտրոնում՝ բայց բոլորի հայեացքից հեռու, գործում է Հրանդ Տինքի անուան դպրոցը: Գետիկփաշայի հայկական աւետարանական եկեղեցու տարածքի մի անկիւնում ծուարած փոքրիկ դպրոցը բացառիկ է ամբողջ Թուրքիայում:
Այստեղ կրթութիւն են ստանում Թուրքիայում ժամանակաւոր բնակութիւն հաստատած հայաստանցի միգրանտների (գաղթականներու-Խմբ.) երեխաները: Դպրոցի բացառիկութիւնը միայն այն չէ, որ մի հարկի տակ հաւաքում է ներգաղթեալ հայաստանցիներին, այլ նաեւ այն, որ ուսումնական ողջ դասընթացը կազմակերպւում է Հայաստանի կրթական ծրագրին համապատասխան:
Դպրոցի ստեղծման պատմութեան, առօրեայի եւ խնդիրների մասին Ermenihaber.am-ին պատմել է դպրոցի հիմնադիր-տնօրէն Հերիքնազ Աւագեանը:
ԱՆԱՀԻՏ ՎԵԶԻՐԵԱՆ.- Ինչպէ՞ս է ստեղծուել դպրոցը:
ՀԵՐԻՔՆԱԶ ԱՒԱԳԵԱՆ.- Դպրոցը բացուել է Հայաստանից Թուրքիա գաղթած հայ ընտանիքների ծնողների նախաձեռնութեամբ: Հայաստանցիները դիմել էին պոլսահայերին իրենց երեխաների ուսումը կազմակերպելու համար: Գեդիկփաշայի եկեղեցու վերապատուելի Գրիգոր Աղապալօղլուն համաձայն է տրամադրել տարածք, որտեղ ուսուցիչների առկայութեան դէպքում կարող էին կազմակերպել դասերը:
Սկսել ենք 2003թ., 6 աշակերտով, այժմ աշակերտների թիւը հասել է 120ի: Դպրոցում աշխատում է 19 ուսուցիչ, բոլորն էլ որակաւորուած մանկավարժի կրթութիւն ունեն: Թէ՛ երեխաները, թէ՛ ուսուցիչները Հայաստանի տարբեր շրջաններից են: Կրթութիւնը կազմակերպւում է Հայաստանի դասագրքերով եւ ՀՀ կրթական ծրագրին համապատասխան:
Դպրոցին կից նաեւ մանկապարտէզ ենք բացել: Երբ դպրոցը սկսեց գործել, հայաստանցի մայրիկները ցանկացան իրենց երեխաներին բերել այստեղ, որպէսզի նրանք հայկական միջավայրում մեծանան: Այդ պահանջն առաջացաւ, քանի որ մեր մայրերը իրենց երեխաներին կա՛մ թողնում էին որեւէ մէկի մօտ, եւ երեխաները ամբողջ օրն անցկացնում էին հեռուստացոյցի առջեւ, կա՛մ ստիպուած էին լինում հրաժարուել աշխատանքից:
Փոքրահասակ այդ երեխաները, բնականաբար, սկսեցին խանգարել դասընթացին, եւ միտք առաջացաւ մանկապարտէզ բացելու: Խնդրեցինք Հայաստանից ծրագրեր եւ անհրաժեշտ նիւթեր ուղարկել: Խնդրանքը կատարուեց: Այժմ կայ փոքրիկների խումբ, 3-5 տարեկանների երկու խումբ:
ԱՆԱՀԻՏ ՎԵԶԻՐԵԱՆ.- Ինչպիսի՞ն է դպրոցի առօրեան:
ՀԵՐԻՔՆԱԶ ԱՒԱԳԵԱՆ.- Մեր օրը սկսւում է առաւօտեան 8ից: Առաջինը գալիս է հերթապահ ուսուցիչը, իսկ 8:30ին գալիս են միւս ուսուցիչները: Քանի որ ծնողները աշխատող են, երեխաներին շուտ են բերում, դասերից յետոյ երեխաները մնում են մինչեւ ժամը 17:00 կամ 17:30, մինչեւ մայրիկները գալիս են: Մեզ ծանրաբեռնելով, ամէն յարմարութիւն փորձում ենք ստեղծել, որպէսզի մայրիկները կարողանան աշխատել: Այստեղ երեխաները ճաշում են, իրենց դասերն են սովորում:
Դպրոցը տալիս է 9ամեայ կրթութիւն, որից յետոյ երեխաները վերադառնում են Հայաստան, տալիս են համապատասխան քննութիւնները եւ ստանում ատեստատ (վկայագիր-Խմբ.): Մեզ մօտ դասաւանդում ենք բոլոր այն առարկաները, որոնք ուսուցանւում են Հայաստանի կրթօջախներում:
Հայաստանում կրթութիւնը շարունակող երեխաներ ունենք: Օրինակ՝ Դիլիջանի դպրոցում, բուհերում եւ այլ ուսումնական հաստատութիւններում: Ցաւօք, կան նաեւ վերադարձողներ, որովհետեւ չունեն բնակարան, մի մասն էլ աշխատանք չունենալու պատճառով են վերադառնում Թուրքիա: Տղաները ոսկերչութիւն են սովորում, աղջիկներն էլ՝ որեւէ մի մասնագիտութիւն:
Թուրքերէն չենք սովորեցնում, քանի որ մեր վերջնական նպատակը Հայաստան վերադառնալն է: Սակայն, եթէ կը լինի մէկը, ով կը ցանկանայ գալ եւ անվճար թուրքերէն դասաւանդել, մենք ուրախ կը լինենք: Բայց մենք աւելի շատ ուշադրութիւն ենք դարձնում անգլերէնի եւ ռուսերէնի ուսուցման վրայ, որ Հայաստան վերադառնալիս սոցիալիզացիայի (շփուելու-Խմբ.) խնդիրներ չառաջանան: Հայաստանում շատերն են զարմանում, թէ Թուրքիայից վերադարձածները ինչպէ՛ս են կարողանում ռուսերէն խօսել:
ԱՆԱՀԻՏ ՎԵԶԻՐԵԱՆ.- Պոլսի հայկական համայնքի դերը դպրոցի կեանքում:
ՀԵՐԻՔՆԱԶ ԱՒԱԳԵԱՆ.- Համայնքի շնորհիւ է, որ դպրոցը կայ: Դպրոցը վճարովի է, բայց այդ վճարը շատ չնչին է դպրոցը պահելու համար: Երեխաները ճաշում են, ուսուցիչները, խոհարարը, մաքրութիւն անողը, բոլորը վճարւում են: Համայնքն է, որ օգնում է՝ իր անհատներով, հիմնադրամներով ու ձեռնարկութիւններով: Տարբեր տեսակի օգնութիւններ են լինում, որոնց շնորհիւ էլ դպրոցը գոյատեւում է:
ԱՆԱՀԻՏ ՎԵԶԻՐԵԱՆ.- Հայաստանեան զարգացումներն ազդեցութիւն ունեցե՞լ են:
ՀԵՐԻՔՆԱԶ ԱՒԱԳԵԱՆ.- 2017 թուականի համեմատ երեխաների թիւը մի քիչ պակասել է: Սա կապուած է Հայաստանում թաւշեայ յեղափոխութեան հետ: Որոշ ընտանիքներ յոյսեր կապեցին, եւ մօտաւորապէս 20 աշակերտ վերադարձաւ Հայաստան: Որոշ մարդիկ, սակայն, յետոյ յետ եկան Թուրքիա: Ես անկեղծ ասած հաւատում եմ հայաստանեան փոփոխութիւններին, գուցէ մի քիչ դանդաղ, բայց հաւատում եմ: Այն, ինչ տեսնում եմ Հայաստանում, շատ երկար ենք սպասել: Մենք էլ պէտք է փոփոխութեան մի մասնիկը դառնանք, մենք չպէտք է սպասենք, մենք էլ պէտք է մեր մտքի, մեր սրտի մէջ փոփոխութիւն մտցնենք:
Փորձում ենք մեր երեխաներին նոր արժեհամակարգով դաստիարակել: Չնայած այդ արժեհամակարգը ինձ համար նորութիւն չէ: Ես միշտ իմ երեխաներին, իմ աշակերտներին սովորեցրել եմ, որ պէտք է լինեն ճշմարիտ քաղաքացի, անկախ այն բանից, թէ դիմացինդ ինչ տեսակի է: Սակայն մատուցածդ ճշմարտութիւնը երեխաների համար շատ ռոմանտիկ է դառնում, երբ նրանք տեսնում են, որ ամէն դուռ որ թակում ես, ուրիշ ճանապարհով պիտի մտնես: Բայց ես այդպիսին եմ եղել, եւ ուրախ եմ, որ այժմ կան այդ արժեհամակարգը կրող մարդիկ, եւ նրանց ձեռքում իշխանութիւն կայ:
ԱՆԱՀԻՏ ՎԵԶԻՐԵԱՆ.- Թուրքիայում ինտեգրման (համարկումի-Խմբ.) վտանգներ կա՞ն:
ՀԵՐԻՔՆԱԶ ԱՒԱԳԵԱՆ.- Ես չեմ կարծում, որ մեզ մօտ ինտեգրման նման միտում կայ: Իհարկէ, կան բաներ, որ մենք Հայաստանից ուրիշ հայեացքով ենք նայում Թուրքիային: Հիմա վստահ եմ, որ կարդացողները պիտի բարկանան, բայց մենք այստեղ տեսնում ենք շատ բաներ, որ մեր պատկերացրած յետամնաց Թուրքիան, որ մենք ունեցել ենք մեր պատկերացումներում, չի համապատասխանում իրականութեանը: Հակառակը, երբ մենք վերադառնում ենք, Հայաստանում տեսնում ենք շատ բաներ, որոնցում, ցաւօք սրտի, Թուրքիայից յետ ենք մնում: Ամէն դէպքում Թուրքիայում մենք դրանց (դրական բաների) կրողն ենք դառնում եւ մենք էլ պէտք է որոշ բաներ տանենք մեզ հետ: Մեզ համար խորթ է, թէ ինչպէս է ամենահասարակ սպասարկման ոլորտում կատարուող առեւտուրը կատարւում Թուրքիայում եւ ինչպէս՝ Հայաստանում: Երբ մտնում ես ինչ-որ ապրանք ընտրելու եւ դու փորձում ես այն վերադարձնել, կարծիք յայտնել, տեսնում ես՝ ինչքան համբերատար են լսում քեզ եւ վերաբերւում: Այդ նոյն բանը Հայաստանում չենք տեսնում, սա հասարակ օրինակ եմ բերում, էլ չասեմ, թէ հիւանդանոց գնալիս ինչ տեսակ վերաբերմունքի ես արժանանում: Բայց Հայաստանը միշտ ցանկալի երկիր է մեզ համար եւ ոչ միայն մեզ, այլեւ պոլսահայերի համար:
Վերջիվերջոյ այն, ինչ ներկայացնում ենք «Արշակ եւ Շապուհ»ում, միայն գեղարուեստական գրականութեան մէջ եղած իրականութիւն չէ: Մեր հողը, մեր տունը, մեր հայրենիքն այնտեղ է: Իմ երեխաները, որոնք ծնուել եւ մեծացել են Պոլսում, շատ սիրում են Հայաստանը, այնտեղ կայ մի ազատութիւն, որ այն քո տունն է, քո հողը, որտեղ դու քեզ ուժեղ ես զգում: Կան, իհարկէ, մշակութային տարբերութիւններ: Ցաւօք, կան նաեւ առաւելութիւններ, որ մենք տեսնում ենք այստեղ, բայց դրանք այնքան չեն, որ մեզ վանեն մեր երկրից, մեր հայրենիքից:
ԱՆԱՀԻՏ ՎԵԶԻՐԵԱՆ.- Դպրոցի խնդիրների ու դժուարութիւնների մասին ի՞նչ կ՛ասէք:
ՀԵՐԻՔՆԱԶ ԱՒԱԳԵԱՆ.- Ունենք դասագրքերի պակասութեան եւ մաշուածութեան խնդիր: Մեր բերած գրքերը որքան էլ նոր լինեն, Հայաստանում ծրագրային փոփոխութիւններ են լինում: Որքան էլ հետեւում ենք այդ փոփոխութիւններին, երբեմն յետ ենք ընկնում: Գրքերը շատ դժուարութեամբ ենք ձեռք բերում: Նախարարութեան տրամադրած գրքերը շատ սահմանափակ են: Իրենք հիմնականում հայագիտական գրքեր են պատրաստում Սփիւռքի դպրոցների համար, բայց մենք Սփիւռքի դպրոց չենք, մենք հայաստանեան մի դպրոց ենք: Դիմել ենք, խոստումներ ենք ստացել, յոյս ունենք՝ նոր գրքեր կը ստանանք:
Գեղարուեստական գրքերի որոշ մասը կրկին նախարարութիւնից ստացել ենք, մարդիկ գրքի հաւաք են կազմակերպել մեզ համար, «Անտարես»ն է գրքեր նուիրել, այդպէս կազմուել է մեր գեղարուեստական գրքերի գրադարանը:
Իհարկէ, այս տարածքն ի սկզբանէ նախատեսուած չի եղել դպրոցի համար: Ժամանակին այն օգտագործուել է Անատոլիայից եկած հայ երեխաների համար: Ճիշդ է, դասասենեակները փոքր են, սեղմուած ենք, բայց այս հնարաւորութեան համար էլ ենք շնորհակալ Աստծուն: Այլընտրանք չունենք, միակ հնարաւորութիւնը սա է: Ընթացքում շատ փորձեցինք տեղափոխուել միւս եկեղեցի, մեզ խոստացուած տարածք Գում Գափըում, բայց չստացուեց: