«ԱՍՊԱՐԷԶ».- Թրքական «Աքշամ» թերթի լրագրող Նագեհան Ալչըն, որ շուրջ 10 օր առաջ այցելած էր Ղարաբաղ, հրապարակած է Լեռնային Ղարաբաղի հանրապետութեան վարչապետ Արա Յարութիւնեանի հետ իր ունեցած հարցազրոյցը: Նշենք, որ Ալչըն Ատրպէյճանի արտաքին գործերու նախարարութեան կողմէ անբաղձալի անձ յայտարարուած է այդ երկրի մէջ: Թուրք լրագրողուհին Արցախ այցելելէ ետք յայտարարած էր, որ Լեռնային Ղարաբաղը հայկական հող է: Ալչըն հերքած է, որ ինք ըսած է, թէ Ղարաբաղը 100 տոկոսով հայկական հող է: Ան նշած է, որ ինք պարզապէս ըսած է, որ ինք Ղարաբաղի մէջ միայն հայեր տեսած է եւ կառավարութիւնն ալ հայկական է:
«Ասպարէզ» այս հարցազրոյցը առած է «Նիուզ էյ.ամ.» լրատուական ծառայութեան կայքէջէն:
ՆԱԳԵԿԱՆ ԱԼՉԸՆ.- Չճանաչուած մի հանրապետութիւն էք: Ինչու՞ էք պայքարում անկախութեան՝ այլ ոչ թէ Հայաստանին միանալու համար:
ՎԱՐՉԱՊԵՏ ԱՐԱ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ.- 1988 թուականին անկախութեան շարժման ժամանակ՝ «Միացում Հայաստանին» կարգախօսով մարդիկ փողոց դուրս եկան: Սակայն ԽՍՀՄ փլուզումից յետոյ, այդ ժամանակաշրջանի օրէնքների համաձայն՝ Ղարաբաղը ինքնավար շրջան լինելով հանդերձ, ինքնորոշուելու իրաւունք ունէր: Այդ պատճառով անկախանալու նպատակ դրեցինք: Այդպէս ԽՍՀՄ օրէնքը չենք խախտել:
ՆԱԳԵԿԱՆ ԱԼՉԸՆ.- Այս շրջանում, որ միանաք Հայաստանին, շատ կարեւոր ուժ ձեռք չէ՞ք բերի:
ԱՐԱ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ.- Դա շատ կարեւոր հարց չէ: Մենք Հայաստանի հետ ունենք համագործակցութիւն՝ կրթութեան, պաշտպանութեան, տնտեսութեան ոլորտներում: Հայաստանը մեր անվտանգութեան երաշխաւորն է: Այդ պատճառով, միացումը՝ պարզապէս տեխնիկական խնդիր է:
ՆԱԳԵԿԱՆ ԱԼՉԸՆ.- Չնայած, որ այսքան մօտ էք, ինչու՞ Հայաստանը ձեզ պաշտօնապէս չի ճանաչում:
ԱՐԱ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ.- Դա քաղաքական խնդիր է: Հայաստանը չի ցանկանում միակողմանի ճանաչում: Նախ, ցանկանում է, որ միջազգային հանրութիւնը ճանաչի: Մտածում է, որ հակառակ դէպքում՝ գործընթացին վնաս կը հասցուի:
ՆԱԳԵԿԱՆ ԱԼՉԸՆ.- Հայաստանի համար թանկ ապրանք էք հանդիսանում: Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի հետ փակ սահմանների պատճառը՝ դուք էք: Չճանաչուելու դէպքում՝ սանկցիաների (պատժամիջոցներու-Խմբ.) աւելացման վախ չկա՞յ: Չէ՞ք զգում, որ ձեր մեծ եղբօրը փակուղու մէջ էք դրել:
ԱՐԱ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ.- Ոչ, հայրենիքը արժէքով չեն չափում: Ինչ շրջափակում էլ ուզում է լինի եւ թէկուզ 100 տարի տեւի՝ հայրենիքը տնտեսական շահի համար չի վաճառուելու:
ՆԱԳԵԿԱՆ ԱԼՉԸՆ.- Ասում էք Հայաստանը Ղարաբաղը դիտում է որպէս հայրենի՞ք:
ԱՐԱ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ.- Անշուշտ: Հայրենիք ասելով հասկանում ենք երկու պետութիւն եւ մէկ հայրենիք:
ՆԱԳԵԿԱՆ ԱԼՉԸՆ.- Խօսում են, որ հայ-թուրքական ստորագրուած արձանագրութիւնները, կեանքի չեն կոչուի, եթէ Ղարաբաղի հարցը չլուծուի: Լուծում ասելով, հասկանում են, որ առաջին փուլում Ղարաբաղի յարակից շրջաններից պէտք է դուրս գաք: Դրան պատրաստ է՞ք:
ԱՐԱ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ.- Մեզ համար Հայաստան-Թուրքիա հաշտեցումը եւ Ղարաբաղի խնդիրը տարբեր բաներ են: Եթէ Թուրքիան Ղարաբաղը տեսնում է, որպէս պայման սահմանը բացելու համար, նշանակում է, որ սահմանը չի բացուելու: Ղարաբաղի ժողովուրդը առանց իր ինքնորոշման իրաւունքը ճանաչելու՝ որեւէ զիջման չի գնալու:
ՆԱԳԵԿԱՆ ԱԼՉԸՆ.- Ձեր ասած զիջումները որո՞նք են:
ԱՐԱ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ.- Երբ կը նստենք սեղանի շուրջ, այն ժամանակ կը խօսենք փոխադարձ տալիք-առնելիքների մասին: Մենք պարզապէս, մեր ժողովրդի ճանաչման համար ենք պայքարում:
ՆԱԳԵԿԱՆ ԱԼՉԸՆ.- Այսինքն, Լաչինի միջանցքի եւ միւս շրջանների վերադարձի հարցը չէ՞ք քննարկում:
ԱՐԱ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ.- Ոչ, նոյնիսկ չենք էլ մտածում: Մինչ բանակցող կողմ լինելը՝ մեր դիրքորոշումը չենք փոխելու:
ՆԱԳԵԿԱՆ ԱԼՉԸՆ.- Այս կոշտ դիրքորոշումը՝ ձեզ վնաս չի՞ տալիս: Լեռների արանքում պատսպարուել էք: Սահմանների բացումը կը նշանակի, որ ձեր կեանքի զարկերակը կը սկսի բացուել:
ԱՐԱ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ.-Ինչպէս արդէն նշեցի՝ հայրենիքը արժէքով չեն չափում: Հնարաւոր է, որ այսօր մեր կեանքի պայմանները ամենալաւը չեն, սակայն ընդունելի պայմաններ են: Թուրք պաշտօնեաները թող տեսնեն, որ այստեղ ինքնասիրութիւն կայ: Մենք երբեք զաւթիչ չենք եղել:
ՆԱԳԵԿԱՆ ԱԼՉԸՆ.- Բայց ամբողջ աշխարհը ձեզ այդպիսին է տեսնում: Քարտէսի վրայ՝ դուք ադրբեջանական հողերում էք:
ԱՐԱ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ.- Ձեզ հետ համամիտ չեմ: Մենք պայքարը սկսեցինք, ոչ թէ հողի պահանջի, այլ ինքնորոշման համար: Սակայն, ցաւօք սրտի, պատերազմը իր օրէնքներն է թելադրում:
ՆԱԳԵԿԱՆ ԱԼՉԸՆ.- Ադրբեջանցիները ասում են, որ առաջինը դուք էք կրակել:
ԱՐԱ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ.- Ադրբեջանը սկսելով իր հողերից հայերի մաքրումը՝ Նախիջեւանից մեզ լրիւ վերացրեցին: Սումգայիթում եւ Բաքւում էլ մեծ կոտորածներ եղան:
ՆԱԳԵԿԱՆ ԱԼՉԸՆ.- Չէ՞ք ժխտում, որ Խօջալուի իրադարձութիւնների ժամանակ՝ 1300 ադրբեջանցի է զոհուել:
ԱՐԱ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ.- Խօջալուի դէպքերը տեղի են ունեցել 1992 թուականին՝ պատերազմական իրավիճակում: Քաղաքացիական զոհեր եղել են, սակայն քաղաքացիական անձանց համար միջանցք բացել էինք: Ադրբեջանցիները Խօջալուն այլ կերպ են պատմում: Մեզ պաշտպանելու համար՝ ստիպուած էինք վերցնել Խօջալուն:
ՆԱԳԵԿԱՆ ԱԼՉԸՆ.- Պատերազմական իրավիճակի մասին մի տեսակ զղջումով էք խօսում: 1915 թուականի իրադարձութիւնները պատերազմական իրավիճակում էին:
ԱՐԱ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ.- Մենք խօսում ենք 1915 թուականի մասին, որպէս պետական քաղաքականութիւն: Իսկ այստեղ՝ պատերազմի ընթացքում պարզապէս զոհեր են եղել: Դա չի եղել սիստեմատիկ (համակարգուած-Խմբ.) քաղաքականութիւն:
ՆԱԳԵԿԱՆ ԱԼՉԸՆ.- 1915 թուականը հիմնականում Սփիւռքի հայերի գոյութեան կարեւոր մի մասն է կազմում: Մենք այստեղ չզգացինք նման բան:
ԱՐԱ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ.- 1915ի ուղղակի վերապրածները՝ սփիւ-ռքահայերն են: Մենք նրանց ցաւը կիսում ենք, սակայն այդ օրերի վկան չենք եղել: 1915ի շարունակութիւնը՝ եղաւ 1992ին: Ադրբեջանցիներն էլ ցանկացան հայերին այստեղից ամբողջովին մաքրէին:
ՆԱԳԵԿԱՆ ԱԼՉԸՆ.- Ի՞նչն է այս հողերը այդքան արժէքաւոր դարձնում:
ԱՐԱ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ.- Պարզապէս հայրենիք լինելը: Ամբողջ ցեղս այստեղ է: Պապերիս գերեզմանները կարող եմ ցոյց տալ: Ուզում եմ, որ իմ որդին էլ այստեղ՝ իմ գերեզմանի վերեւում աղօթի: Խնդիրը ադրբեջանցիներինն է: Եթէ ինձ մի քանի սերունդ առաջ մահացած ադրբեջանցու գերեզման ցոյց տաք՝ իմ պնդումներից կը հրաժարուեմ:
ՆԱԳԵԿԱՆ ԱԼՉԸՆ.- Այս իրավիճակը փոխելու համար ի՞նչ էք անում: Օրինակ, տարիներ ի վեր այս խնդրով աշխատող Մինսկի խմբից ձեզ օգուտ կա՞յ:
ԱՐԱ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ.- Մինսկի խմբի հետ պարբերաբար հանդիպում ենք: Նոյն բաները նրանց ենք ասում:
1988ից այս կողմ, բոլոր ջանքերը անարդիւնք են եղել, որովհետեւ մեզ գործընթացում չեն ներառել: Ինչքան էլ, որ Հայաստանի հետ համագործակցում ենք՝ այնքան էլ ճիշտ չէ, որ Հայաստանը մեր փոխարէն որոշում կայացնի: Այդ պատճառով Լեւոն Տէր Պետրոսեանը՝ 1998 թուականին հրաժարական տուեց:
ՆԱԳԵԿԱՆ ԱԼՉԸՆ.- Չէ՞ք կասկածում, որ Սերժ Սարգսեանը, առանց ձեր հաւանութեան, այս խնդրում խոստումներ տայ:
ԱՐԱ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ.- Ոչ, առանց մեր հաւանութեան Ղարաբաղի խնդրում որեւէ զիջման խօսք չի կարող տրուել: