ՅԱՐՈՒԹ ՍԱՍՈՒՆԵԱՆ

Անցեալ շաբաթ ես պատիւն ունեցայ ներկայ գտնուելու Պէյրութի մէջ Լիբանանի Հայ Դատի յանձնախումբին կողմէ հովանաւորուած յատուկ միջոցառումի մը, որ նուիրուած էր արաբերէնի թարգմանուած իմ նոր գիրքի հրատարակութեան՝ «Հայ-Թրքական Արձանագրութիւններ. Ճշմարտութի՞ւն, Թէ Խաբէութիւն»ի: Գիրքը այդ 43 խմբագրականներուն ժողովածուն է, զորս վերջին երեք տարիներուն ընթացքին գրած էի վիճայարոյց արձանագրութիւններուն մասին, «Քալիֆորնիա Քուրիըր» թերթին մէջ:
ՀԴՅի ներկայացուցիչներէն Ճորճ Սապունճեանի ողջոյնի խօսքերէն ետք, Դամասկոսէն գիրքի թարգմանիչ դոկտ. Նորա Արիսեան իր ելոյթին մէջ յայտնեց, թէ Սասունեանի խմբագրականները կը բացայայտեն Թուրքիոյ կառավարութեան կեղծ մտադրութիւնը: Ան յիշեցուց լսարանին, որ հեղինակը բանակցութիւններու սկիզբէն իսկ ճշգրտօրէն կանխատեսած էր, թէ Թուրքիան պիտի չյարգէ արձանագրութիւնները վաւերացնելու եւ Հայաստանի շրջափակումը վերացնելու իր խոստումը:
Դոկտ. Արիսեանէն ետք ելոյթ ունեցաւ Լիբանանի նախկին նախարարներէն Միշել Էտտէն, որ երկարաշունչ եւ խորիմաստ յառաջաբան մը գրած էր գիրքին համար: Նախարար Էտտէ իր աշխատանքային բազմամեայ ու վաստակաւոր ասպարէզին մէջ զբաղեցուցած է հինգ նախարարական պաշտօններ՝ Լիբանանի տարբեր կառավարութիւններու ժամանակաշրջանին: Իր խօսքին մէջ, վաստակաւոր նախարարը գովաբանեց հեղինակի վերլուծական խմբագրականները, գովեստի խօսքեր ուղղեց Լիբանանի հայկական համայնքին՝ երկրի զարգացման գործին մէջ անոր դերակատարութեան համար, եւ մեղադրեց Թուրքիան՝ Հայոց Ցեղասպանութիւնը մերժելուն համար: Իր ելոյթի աւարտին, նախարար Էտտէ անակնկալ յայտարարութիւն մը կատարեց՝ անձամբ 25 հազար տոլար նուիրելով Լիբանանի Հայ Դատի յանձնախումբին:
Երեկոյի ելոյթները արաբերէն լեզուով էին՝ հաշուի առնելով այն հանգամանքը, որ լսարանէն ներս ներկայ էին արաբ հիւրեր, իսկ գիրքը հասցէագրուած էր արաբ ղեկավարներուն եւ զանգուածներուն: Ես ալ իմ խօսքիս մէկ մասը արաբերէնով արտասանեցի: Զարմանալիօրէն տակաւին կը յիշէի արաբերէնը, զոր սորված էի աւելի քան 40 տարի առաջ, Պէյրութի Սոֆիա Յակոբեան Ազգ. վարժարանին մէջ:
Ես մատնանշեցի ներկաներուն, որ Թուրքիոյ կառավարութեան իրական մտադրութիւնն էր Արձանագրութիւններուն շահարկումը՝ Հայաստանի վրայ ճնշում գործադրելու նպատակով, որպէսզի վերջինս հրաժարի Հայոց Ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչումը հետապնդելէ, նաեւ խաղաղ բանակցութիւններու տպաւորութիւն ստեղծելով՝ զգուշացնել միւս երկիրները, մասնաւորապէս Միացեալ Նահանգները, որ Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչումով չխոչընդոտեն այս շինծու հաշտեցումը եւ նոր ձեւաւորուող յարաբերութիւնները:
Աւելին, Թուրքիան կը ցանկար, որ Հայաստանը վերադարձնէ Արցախը Ատրպէյճանի տիրապետութեան ու հրաժարի ներկայիս Թուրքիոյ կողմէ բռնագրաւուած Արեւմտեան Հայաստանի պահանջէն, ինչպէս նաեւ կը փորձէր թուլացնել հայկական համընդհանուր միասնականութիւնը՝ Սփիւռքը հայրենիքին դէմ լարելով:
Յամառօրէն հետապնդելով Հայաստանէն լրացուցիչ զիջումներ կորզելու իր նպատակը՝ Թուրքիոյ կառավարութիւնը շարունակեց մերժել վաւերացումը Արձանագրութիւններուն, զորս ստորագրած էր երկու տարի առաջ: Չյաջողելով հասնիլ իր նպատակներուն՝ Թուրքիոյ խորհրդարանը անցեալ ամիս Արձանագրութիւններուն դէմ վերջնական քայլի մը ձեռնարկեց՝ զանոնք հանելով իր օրակարգէն, արհեստական պատճառաբանութիւններ կատարելով:
Հայ-թրքական արձանագրութիւններու սոյն ձախողած փորձը յստակ ցոյց կու տայ, որ Թուրքիան շահագրգռուած է աւելի շատ դիւանագիտական խաղեր խաղալով եւ կեղծ տպաւորութիւն ստեղծելով, քան խաղաղ համագոյակցութեան ձգտելով: Թուրքիոյ պարտաւորութիւնները կարելի չէ լուրջ համարել, իսկ միջազգային պայմանագիրներու վրայ տեղ գտած Թուրքիոյ ղեկավարներու ստորագրութիւնները որեւէ արժէք չեն ներկայացներ:
Խօսքիս մէջ ես մատնանշեցի, որ թուրք առաջնոդները հանդէս կու գային որպէս պաղեստինցիներու պաշտպան եւ բոլոր արաբներուն ու իսլամներուն աջակից, մինչդեռ կը շարունակեն մնալ Իսրայէլի ռազմավարական գործընկերը եւ ծածուկ ձեւով անոր հետ կը կիսեն արաբական երկիրներուն ամէնէն զգայուն ռազմական գաղտնիքները:
Իմ կարծիքով, պաղեստինցիներուն եւ ընդհանրապէս արաբներուն պէտք չէ Թուրքիոյ նոր Օսմանեան ղեկավարներուն կեղծ բարեկամութիւնը: Արաբները պէտք է պահանջեն, որ իրենց սեփակա՛ն ղեկավարները, այլ ոչ թէ օտարերկրեայ կեղծաւոր առաջնորդները պաշտպանեն իրենց ազգային շահերը:
Մենք վերջերս ականատես եղանք, թէ ինչպէ՛ս Թուրքիան կը սատարէր Եգիպտոսի եւ Լիպիոյ մէջ տիրող բռնատիրական համակարգերուն, մինչեւ վերջին պահը, երբ այդ երկիրներուն բռնատէրերը տապալեցան: Ասիկա իրական բարեկամութիւն չէ՛: Ասիկա բացայայտ պատեհապաշտութիւն է:
Քանի որ արաբները եւ հայերը՝ երկուքն ալ, կրած են սարսափելի տառապանքներ ու դաժանութիւններ Օսմանեան լուծին տակ, ուստի կարելի չէ դիւրութեամբ յիմարացնել զանոնք՝ կեղծաւոր թուրքերու բարեկամական արարքներով: Հայոց Ցեղասպանութիւնը վերապրածները օգտուած են արաբներու հիւրընկալութենէն՝ ամբողջ Մերձաւոր Արեւելքի մէջ, եւ երախտապարտ են ատոր համար: Առանց նման մարդասիրական միջամտութեան, շատ աւելի հայեր զոհ կը դառնային:
Ելոյթի աւարտին, իմ երախտագիտութիւնս յայտնեցի նախարար Միշել Էտտէին, գիրքիս համար ոգեշնչող յառաջաբան գրելուն համար, նաեւ դոկտ. Նորա Արիսեանին, որ երկար ժամեր յատկացուցած է այս, ինչպէս նաեւ Հայոց Ցեղասպանութեան մասին իմ նախորդ գիրքը անգլերէնէն արաբերէն թարգմանելուն համար: Շնորհակալութիւն յայտնեցի նաեւ Լիբանանի Հայ Դատի յանձնախումբի երեկոյին ծրագիրը «Ազդակ» թերթի «Փիւնիկ» սրահին մէջ կազմակերպելու համար, ինչպէս նաեւ «Համազգային»ի տպագրատան՝ գիրքը հրապարակելուն համար: Ապա առանձնայատուկ շնորհակալութիւն յայտնեցի բարերար Գաբրիէլ Չեմպերճեանին եւ անոր պատկանող «Փիւնիկ» հիմնադրամին, գիրքին թարգմանութիւնը եւ հրատարակութիւնը հովանաւորելուն համար: Ծրագիրի վերջաւորութեան, գիրքին մակագրուած օրինակները բաժնուեցան հիւրերուն:
ՅԱՐՈՒԹ ՍԱՍՈԻՆԵԱՆ
«Քալիֆորնիա Քուրիըր» թերթի հրատարակիչ եւ խմբագիր
Թարգմանեց՝
ԿԱՐԻՆԷ ԳԷՈՐԳԵԱՆ