ՍԱՀՄԱՆԻՆ ՎՐԱՅ ԶԳՈՒՇԱՒՈՐ ՀԱՆԴԱՐՏՈՒԹԻՒՆ ԿԸ ՏԻՐԷ
ԵՐԵՒԱՆ, «Արմէնփրէս».- 17 Նոյեմբերին, Ազգային ժողովին մէջ կառավարութեան հարցում-պատասխանի օրակարգին ընթացքին, պատասխանելով «Քաղաքացիական Պայմանագիր» խմբակցութեան պատգամաւոր Լենա Նազարեանի հարցումին՝ թէ Ատրպէյճանի ղեկավարութիւնը Հայաստանին կ՛առաջարկէ կնքել խաղաղութեան համաձայնագիր եւ այս պարագային, ի՞նչ է Հայաստանի պատասխանը՝ վարչապետ Նիկոլ Փաշինեան ըսաւ, որ ԵԱՀԿի Մինսքի խմբակի համանախագահութեան շրջագիծին մէջ բանակցային գործընթացին ամբողջ նպատակը Ատրպէյճանի հետ խաղաղութեան պայմանագիր կնքելու փուլին հասնիլն է:
«Մենք ասել ենք, որ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի բանակցային գործընթացի ամբողջ նպատակը հէնց խաղաղութեան պայմանագիր ստորագրելու հանգրուանին հասնելն է: Մեզնից առաջ էլ բոլոր բանակցային փաթեթներում նպատակը խաղաղութեան պայմանագրի կնքումն է», յայտնեց Փաշիեան՝ տարօրինակ նկատելով Ատրպէյճանի իշխանութիւններուն այն յայտարարութիւնները, թէ իրենք խաղաղութեան պայմանագիր կ՛առաջարկեն, իսկ Հայաստանի կողմէ արձագանգ չկայ։
«Մենք տասնեակ անգամ այդ մասին խօսել ենք, այնպէս չէ, որ Ադրբեջանի նախաձեռնութիւնն է դա: Երբ խօսում ենք բանակցային գործընթացի լիարժէք վերականգման մասին, մեր նպատակը խաղաղութեան պայմանագրի ստորագրումն է, որին պէտք է նախորդի այդ տեքստի համաձայնեցումը», նշեց կառավարութեան ղեկավարը:
Փաշինեան դիտել տուաւ, որ տարածաշրջանի հաղորդակցութիւններու բացման իբրեւ արդիւնք Ատրպէյճանի արեւմտեան շրջանները պէտք է Հայաստանի տարածքով երկաթուղային եւ ինքնաշարժներու հաղորդակցութիւն ստանան Նախիջեւանի հետ, իսկ Հայաստան Ատրպէյճանի տարածքով պէտք է երկաթուղային հաղորդակցութիւն ստանայ Իրանի եւ Ռուսիոյ հետ:
«Ըստ էութեան` եթէ Ադրբեջանը Նախիջեւանի հետ է հաղորդակցութիւն ստանում, ապա նաեւ Հայաստանի տարածքով ստանում է Թուրքիայի հետ հաղորդակցութիւն: Այստեղ հաւասարակշռութեան խախտում ամենեւին չկայ: Պարզուեց, որ Ադրբեջանը հաղորդակցութեան ուղիներ բացելով` նկատի ունի, օրինակ` հաղորդակցութիւն Գորիսի եւ Կապանի միջեւ Ադրբեջանի տարածքով: Այստեղ խնդիրն այն է, որ մենք նման հաղորդակցութիւն ստանալու խնդիր չունենք, որովհետեւ դա մեզ համար տեխնիկական հարց է եւ մենք հիմա նաեւ նոր ճանապարհ ունենք` Երեւան-Կապան, եւ առաջիկայ ամիսներին մենք կ՛ունենանք այլընտրանքային ճանապարհներ Ճակատենի, Որոտանի, Բարձրաւանի, Շուռնուխի համար, Գորիս-Կապան այլընտրանքային ճանապարհը», նշեց վարչապետը։
Ան անդրադարձաւ այն հարցին, որ 16 Նոյեմբերի ռազմական գործողութիւններուն լոյսին տակ, հայկական կողմը տարածքային կորուստ ունեցա՞ծ է: «Այդ հաւասարակշռութեան առումով ոչ մի բան չի փոխուել, կան ներխուժուած հատուածներ, էդ ներխուժուած հատուածներում մենք եւ ադրբեջանցիները ունենք դիրքեր: Այս ընթացքում այդ դիրքերի բաշխուածութիւնն անընդհատ փոխւում է` մենք ենք գնում ուրիշ տեղ դիրք դնում, որի արդիւնքում իրենց ինչ-որ դիրքեր գոյութիւնն անիմաստ է դառնում, հանում են, տանում են ուրիշ տեղ են դնում: Այսինքն`շատ կարեւոր է, որ այս նրբութիւնը մենք ճիշդ հասկանանք, ըստ էութեան` ոչ աւելի խորացել են, ոչ էլ աւելի չեն խորացել: Այդ 41 քառակուսի կմ,ի մէջ երէկուայ գործողութիւնների հետեւանքով որեւէ բան չի փոխուել: Բայց ես ուզում էի ասել, որ սրանից առաջ էլ մենք նման իրավիճակ ունեցել ենք: Եւ քանի դեռ այս իրավիճակները կան, միջազգային հանրութիւնը դա դիտում է որպէս լարուածութեան շատ կոնկրետ (յստակ) աղբիւր: Եւ նրանց ակնկալիքն է ՀՀից ու Ադրբեջանից, որ այդ հարցը սկսենք քննարկել ու հարցը դնեն լուծման ռելսերի (երկաթուղիներու) վրայ: Մենք միջազգային հանրութեան այս ուղերձն ընդունում ենք եւ էլի ասում եմ` ինչքան էլ Հայաստանում շատ ծանր քննադատութեան արժանացայ, 2021 թուականի Մայիսին եմ յայտարարել, որ այն փաստաթուղթը, որը դրուած է սեղանին, ես պատրաստ եմ եւ պատրաստւում եմ ստորագրել: Բայց նաեւ մեր ներքաղաքական աղմուկի պատճառով գործընթացը խափանուեց: Դրանից յետոյ էլ երկու անգամ եղել են առաջարկներ` սկսելու, մենք համաձայնել ենք», ըսաւ Փաշինեան:
Միւս կողմէ, 17 Նոյեմբերին,, գետնի վրայ տիրող իրավիճակին գծով Հայաստանի պաշտպանութեան նախարարութիւնը տարածեց յայտարարութիւն մը, ըստ որուն, Հայաստանի արեւելեան սահմանագօտիին մէջ, ուր տեղակայուած հայկական դիրքերուն վրայ նախորդ օրը լայնածաւալ յարձակում գործած էին Ատրպէյճանի զինուած ուժերու ստորաբաժանումները, 17 Նոյեմբերի կացութիւնը յարաբերաբար կայուն է, Ռուսիոյ միջնորդութեամբ կրակի դադրեցման պայմանաւորուածութիւնը հիմնականին մէջ կը պահպանուի:
Ըստ նախարարութեան՝ 16 Նոյեմբերի մարտական գործողութիւններուն իբրեւ արդիւնք՝ հակառակորդը ունի մինչեւ 70 մահացած նաեւ վիրաւոր զինուորներ եւ զինամթերքի զգալի կորուստներ։ Հայկական կողմը ունի 1 զոհ եւ 13 գերի տարուած զինուորներ: 24 զինուորներու հետ ալ կապը անջատուած է մարտական գործողութիւններուն ընթացքին, առ այդ, ցարդ անոնց ճակատագիրը կը մնայ անյայտ է, բայց զանոնք յայտաբերելու ուղղութեամբ աշխատանքները կը շարունակուին. հակառակորդին վերահսկողութեան տակ անցած են երկու մարտական յենակէտեր:
Վերոնշեալ յայտարարութեան մէջ կ՛ըսուի, որ ռուսական կողմին միջնորդութեամբ կ՛ընթանան բանակցութիւններ` ստեղծուած իրավիճակի հանգուցալուծման եւ գերի տարուած հայ զինուորներու վերադարձին շուրջ:
17 Նոյեմբերի երեկոյեան, Հայաստանի պաշտպանութեան նախարար Սուրէն Պապիկեան Երեւանի մէջ ընդունեց Ռուսիոյ հարաւային ռազմական ջոկատի փոխհրամանատար, զօր. Ռուստամ Մուրատովը, որուն միջնորդութեամբ, յատուկ թռիչքով Պաքուէն Երեւան տեղափոխուեցաւ 16 Նոյեմբերին Հայաստանի արեւելեան սահմանագօտիին մէջ ատրպէյճանական զինուած ուժերու սադրանքէն ետք ծաւալած մարտերուն ընթացքին զոհուած հայ զինուորի մարմինը։
Հանդիպման ընթացքին Պապիկեան ներկայացուց նախորդ օրը ծաւալած մարտերուն մանրամասնութիւնները, ինչպէս նաեւ տուեալներ հաղորդեց գերի տարուած հայ զինուորներուն վերաբերող։ Պայմանաւորուածութիւն ձեռք բերուեցաւ շարունակել աշխատանքները թէ՛ գերիներու վերադարձին եւ թէ մարտին իբրեւ արդիւնք անյայտ կորսուած զինուորներու գտնելու ուղղութեամբ։
ԱՊՀ պետութիւններու Անվտանգութեան խորհուրդներու քարտուղարներու տարեկան հանդիպումին մասնակցելու նպատակով Մոսկուա գտնուող Հայաստանի Անվտանգութեան խորհուրդի քարտուղար Արմէն Գրիգորեան անգամ մը եւս հաստատեց, որ Հայաստանի իշխանութիւնները կ՛ակնկալեն, որ Ռուսիա՝ իբրեւ ռազմավարական գործընկեր, պիտի օգնէ լուծելու խնդիրները` Ատրպէյճանի գործողութիւններուն իբրեւ արդիւնք սահմանին ստեղծուած իրադրութեան վերաբերեալ։ «Դա ագրեսիայի (յարձակման) գործողութիւն է: 1997 թուականին Հայաստանն ու Ռուսաստանը պայմանաւորուել են նման դէպքերում փոխադարձ օգնել միմեանց: Հէնց այդ առնչութեամբ էլ դիմել ենք Ռուսաստանին», նշեց Գրիգորեան:
Պատասխանելով այն հարցումին, թէ ի՛նչ տեսակի օգնութեան մասին է խօսքը՝ ռազմակա՞ն, թէ դիւանագիտական՝ ան ըսաւ. «Մենք կողմնակից ենք, որ խնդիրը լուծուի դիւանագիտական ճանապարհով: Սակայն եթէ դիւանագիտական ճանապարհով դա անել հնարաւոր չլինի, ապա պէտք է խնդիրը կարգաւորել ռազմական ճանապարհով»:
Այլ գետնի վրայ Վրաստանի փոխվարչապետ, արտաքին գործոց նախարար Դաւիթ Զալքալիանի Պրիւքսէլի մէջ հանդիպում ունեցաւ Հայաստանի եւ Ատրպէյճանի արտաքին գործոց նախարարներուն հետ։ Այս մասին կը հաղորդէ Վրաստանի արտաքին գործոց նախարարութեան մամլոյ ծառայութիւնը:
Քննարկուեցաւ իրադրութիւնը տարածաշրջանին մէջ: Վրաստանի փոխվարչապետը անգամ մը եւս ընդգծեց տարածաշրջանին մէջ կայունութիւնը ամրապնդելու եւ դրացի երկիրներուն միջեւ լարուածութիւնը մեղմացնելու կարեւորութիւնը: Զալքալիանի վերահաստատեց վրացական կողմին պատրաստակամութիւնը` ապագային եւս ջանք գործադրելու՝ յանուն տարածաշրջանին մէջ մնայուն խաղաղութեան ու կայունութեան։
Մարդու իրաւունքներու պաշտպան Արման Թաթոյեան 16 Նոյեմբերին գերի տարուած հայ զինուորներուն հարցով հեռաձայնային քննարկում ունեցաւ Կարմիր Խաչի միջազգային կոմիտէի հայաստանեան պատուիրակութեան (ICRC) ղեկավարի պաշտօնակատար Միրիամ Էլ Խոլիի հետ: