Կ՛ամփոփէ Եւ Կը Ներկայացնէ ԱՆԻ ԱՍՏՈՒՐԵԱՆ
Նախորդ բաժնին մէջ, գործէն նոր արձակուած Արգամ Մանասեան կը յիշէր իր խօսակցութիւնը նախկին դատաւոր, այժմ՝ նկարիչ Մհեր Սամսոնեանի հետ: Խօսակցութիւնը տեղի ունեցած էր ճաշարանի մը մէջ. մատուցողուհին շամփայնի շիշ մը բերած էր իրենց, ճաշարանատիրոջ՝ Ենոքին կողմէ:
Ա. Քալանթարեանի «Քննութիւն» հատորին այս բաժնով ընթերցողը պիտի հասկնայ թէ ինչո՞ւ Ենոք այդ սեղանը ղրկած էր յարգի ոգելից ըմպելին:
***
«Դուռը կամացուկ բացուեց եւ ներս մտաւ Ենոքը:
– Վա՞յ,- զարմացաւ նա,- ոչ մի բանի ձեռք չէ՞ք տուել:
– Չէ, ասաց նկարիչը,- մինչեւ չպարզենք, թէ ինչու ես մեզ շամփայն ուղարկել, չենք սկսի:
– Վա՞յ,- աւելի զարմացաւ Ենոքը,- ինչի՞, մարդ չե՞նք, հայ չե՞նք:
– Բայց դու մեզ չես ճանաչում, ինչո՞ւ ես ուզում լաւութիւն անել…
Մհերն արդէն լրիւ տարերքի մէջ էր:
Ենոքը վիրաւորուեց:
– Նախ, – ասաց նա, – ձեզ, ճիշդ է, չեմ ճանաչում, բայց Արգամ Պետրովիչին շատ լաւ եմ ճանաչում եւ շատ էլ յարգում եմ՝ սրտանց: Նրան ո՞վ չի ճանաչում:
– Դէ դա արդէն ուրիշ, – գլխով արեց նկարիչը:
– Շնորհակալութիւն,- ժպտաց Արգամ Մանասեանը,- բայց «նախ»-ից յետոյ չշարունակեցիք:
– Ի՞նչ նախ, – զարմացաւ ու անմիջապէս էլ հասկացաւ Ենոքը: – Հա, նախ եւ երկրո՞րդը… Երկրորդը, Արգամ Պետրովիչ, որ ուզենաք, մի քիչ կ՛օգնէք մեզ, էլի…
– Ե՞ս: Ինչո՞վ:
– Մի քիչ լաւ սիկարէթ տուէք, էլի: Գետինը մտնեմ, թէ ինձ համար եմ ուզում: Ես դրա մէջ վնասից բացի մի կոպեկի օգուտ չունեմ: Ուզողներն էնպիսի մարդիկ են, որ ես նրանցից փող չեմ վերցնելու: Բոլորն իմ հաշուին է: Բայց, դէ, մեր տղերքն են, պէտքական մարդիկ են՝ միլպետն է, ՕԲԽՍՍն է, դատախազն է, վերահսկողութիւնն է, գլխաւոր բժիշկն է…
Մհեր Սամսոնեանը ծիծաղեց:
– Բայց ես իրաւունք չունեմ կոնկրետ կէտ (յստակ վայր) սիկարէթ ուղարկելու,- ասաց գործարանի տնօրէնը:
Ենոքը թեքուեց նրա վրայ.
– Դուք մինակ ասէք, որ առեւտրի գրասենեակ ուղարկեն, հերիք է… ես կը վերցնեմ:
– Լաւ, – ձեռքերը տարածեց Արգամ Մանասեանը,- տեսնենք:
– Շատ-շատ շնորհակալ եմ, – գլուխը խոնարհեց Ենոքը: – Սրտանց: Հիմա տաքը (տաք ճաշերը) կ՛ուղարկեմ:
Մհերը սպասեց, մինչեւ որ փակուեց դուռը եւ ձեռքն առաւ շամփայնի շիշը:
– Համոզուեցի՞ր, որ աշխարհում անշահախնդիր սէր չկայ, եւ որ Ենոքները երբեք հենց այնպէս չեն հիւրասիրում: Հիմա ի՞նչ ես ասում, չխմե՞նք էս մանր կաշառքը, թէ՞ սկզբունքօրէն…
– Է՜հ, – ձեռքը թափ տուեց գործարանի տնօրէնը, – երանի իմ ամենամեծ մեղքը սա լինէր: Մհեր, իսկ հիմա գիտե՞ս, թէ որտեղ է Սարիբեկ Ղարիպեանը:
– Ինչի՞ չգիտեմ, – ծիծաղեց Մհերը,- հեռացած ղեկավարների մեծ մասի նման ժամանակակից տուգանային գումարտակում է, դասախօսութիւններ է կարդում համալսարանում: Ու մեր երկրի յոյսն ու ապագան նրա ուսանողներն են: Ըստ որում, ուշադրութիւն դարձրե՞լ ես, ծիծաղելին այն է, որ ով շրջկոմի կամ քաղկոմի քարտուղար է դառնում, առաջին հերթին մտածում է իր դիրքն ու ազդեցութիւնը օգտագործելով որեւէ կերպ տիսերտացիա (աւարտաճառ) պաշտպանելու մասին: Որովհետեւ նրանք էլ վստահ չեն վաղուայ օրուայ վրայ եւ խնայ-դրամարկղի գրքոյկ են պատրաստում:
– Թոյն ես, թոյն,- գլուխն օրօրեց Արգամ Մանասեանը»:
***
Հայաստանի կրթական համակարգին ծանօթ անձեր կ՛անդրադառնան, որ այսօրուան համալսարաններուն մէջ նոյն երեւոյթը կարելի է նկատել. տիտղոսաւոր դասախօսներու թիւը բարձր է, գիրքերուն կամ գրքոյկներունը՝ նոյնպէս. այս չի նշանակեր սակայն, որ բոլոր դասախօսները բանիմաց են եւ իսկական վկայականներու տէր: Որակի հետամուտ համալսարաններ ունենալու յոյսը նոր եւ գիտակից սերունդի մը յայտնումով կրնայ ծագիլ:
Վերադառնալով վէպին, յիշենք, որ Արգամ Մանասեանի տարեդարձն է. Մհեր Սամսոնեանը, Վռամ Մաշուրեանը, Նորայրը եւ ուրիշներ նստած են սեղանին շուրջ եւ ծխախոտի գործարանի տնօրէնին կենացը կը խմեն. իսկ ինք, կենաց խմելու առընթեր, շարժապատկերի մը նկարող մեքենային ոսպնեակը մտովի կը կեդրոնացնէ իւրաքանչիւր հիւրի վրայ, յիշելով անոր հետ ունեցած անցեալի խօսակցութիւնները, հաճելի կամ տհաճ փորձառութիւնները: Ոսպնեակը ահա կեցած է քարտուղարուհի Սուսաննայի վրայ:
Մինչեւ յաջորդ հանդիպում երեւակայենք սուսիկ-փուսիկ, ամչկոտ եւ համեստ Սուսաննա մը:
