Ատրպէյճանի զինուած ստորաբաժանումներուն կողմէ 27 Սեպտեմբեր 2020ին սկսած ռազմական գործողութիւններուն պատճառով Տաւուշի եւ Գեղարքունիքի մարզերու սահմանամերձ համայնքներու բնակիչներուն համար ստեղծուած խոցելի իրավիճակէն մեկնած՝ Հայաստանի Մարդու իրաւունքներու պաշտպանի գլխաւորած աշխատանքային խումբերը Յուլիս-Օգոստոս 2022ին այցելեցին Տաւուշի եւ Գեղարքունիքի մարզերը՝ տեղւոյն վրայ հարցերուն ծանօթանալու, Մարդու իրաւունքներու պաշտպանի սահմանադրական յանձնառութեան ծիրին մէջ անոնց լուծման ուղղութեամբ գործողութիւններու ձեռնարկելու, ինչպէս նաեւ փաստահաւաք աշխատանքներ կատարելու։
Հայաստանի Մարդու իրաւունքներու պաշտպանի աշխատակազմէն «Արմէնփրէս»ին յայտնեցին, որ անոնք պատրաստած են զեկուց մը, որուն մէջ ներկայացուած են փաստահաւաք աշխատանքներուն արդիւնքները, ձեռք բերուած փաստերուն նկատմամբ կիրարկելի իրաւական վերլուծութիւնները, ինչպէս նաեւ Մարդու իրաւունքներու պաշտպանի առաջարկները՝ բարձրացուած հարցերուն առնչութեամբ:
«Զեկոյցն ամփոփուել եւ պէտք է հրապարակուէր սեպտեմբեր ամսուայ վերջին, սակայն Ադրբեջանի կողմից Հայաստանի վրայ Սեպտեմբերի 12ի լոյս 13ի իրականացրած յարձակումը փոխեց իրավիճակը` Պաշտպանի աշխատակազմի համար առաջացնելով աւելի հրատապ արձագանգման աշխատանքի անհրաժեշտութիւն: Չնայած դրան, ուշագրաւ է, որ զեկոյցի տարբեր հատուածներում վերլուծուած փաստերը, որոնք մատնացոյց են անում յատկապէս Գեղարքունիքի մարզում ադրբեջանական զինուած ուժերի կողմից սահմանամերձ համայնքների բնակիչների նկատմամբ տեւական եւ շարունակական հոգեբանական ճնշումների գործադրումը, խաղաղ բնակիչների սեփականութեան իրաւունքի կոպիտ խախտումները: Վերլուծուած են նաեւ նման ապօրինի արարքների խորքային պատճառը հանդիսացող էթնիկ (ցեղային) հիմքով ատելութեան օրինակները, ի մասնաւորի` ադրբեջանցի պատգամաւորների հայատեաց ելոյթներն ու ուժի սպառնալիքի վերաբերեալ յայտարարութիւնները», կ՛ըսուի հաղորդագրութեան մէջ:
Ըստ աղբիւրին` «Տաւուշի մարզ կատարուած մշտադիտարկման այցերի ընթացքում ուսումնասիրուել են բնակիչներին բժշկական օգնութեան տրամադրման եւ բուժսպասարկման հնարաւորութիւններն ու խնդիրները, բնակիչների սոցիալ-տնտեսական (ընկերային-տնտեսական) իրաւունքների հետ կապուած մի շարք հարցեր: Այցերի շրջանակներում առանձնայատուկ ուշադրութիւն է դարձուել երեխաների կրթութեան իրաւունքի իրացման պայմանների, կարիքների, ներառական միջավայրի ձեւաւորման համար առկայ հնարաւորութիւնների ուսումնասիրմանը: Առանձնազրոյցներ են իրականացուել տարածքային ու տեղական ինքնակառավարման մարմինների, ինչպէս նաեւ բնակիչների հետ, քննարկումներ են տեղի ունեցել նախադպրոցական ուսումնական հաստատութիւնների, կրթական հաստատութիւնների պատասխանատուների, ինչպէս նաեւ տեղական մի շարք հասարակական կազմակերպութիւնների ներկայացուցիչների հետ»: