
10 Ապրիլի Ազգային ժողովի նիստին ընթացքին, Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինեան տուաւ պարզաբանումներ սահմանազատման գործընթացը Հայաստանի Տաւուշի մարզի եւ Ատրպէյճանի Ղազախի շրջանի չորս գիւղերու հատուածներէն սկսելու վերաբերեալ:
«Այս համատեքստում յաճախ են հնչում հետեւեալ տրամաբանութիւնն ունեցող հարցեր․ իսկ այդ հատուածներում սահմանազատումը եւ դրա արդիւնքների իրականացումը երաշխաւորո՞ւմ է արդեօք անվտանգութիւն: Չի երաշխաւորում անվտանգութիւն, բայց հարցը հասցէագրելուց հրաժարումը երաշխաւորում է անվտանգային սպառնալիքների շարունակական մեծացում, եւ մենք նախ այս բացասական երաշխիքը պէտք է չէզոքացնենք: Իսկ այդ գործելակերպը երաշխաւորո՞ւմ է արդեօք, որ Հայաստանի Հանրապետութեան տարածքի վրայ նոր յարձակում չի լինի: Չի երաշխաւորում, բայց հակառակ գործելակերպը երաշխաւորում է նոր յարձակում Հայաստանի Հանրապետութեան ինքնիշխան տարածքի վրայ, եւ մենք նախ այս բացասական երաշխիքը պէտք է չէզոքացնենք:
Յաջորդ հարցը` իսկ Տաւուշի սահմանի նշեալ հատուածում սահմանազատումը եւ դրա արդիւնքների իրագործումը երաշխաւորո՞ւմ է արդեօք, որ Ադրբեջանը կը պահի սահմանազատումը շարունակելու տրամաբանութիւնը եւ կը վերադարձնի՞ մեր աւելի քան երեք տասնեակ գիւղերի կենսական նշանակութեան տարածքները: Չի երաշխաւորում, բայց նշուած հատուածում սահմանազատում իրականացնելուց հրաժարուելը երաշխաւորում է, որ Ադրբեջանը չի վերադարձնի մեր գիւղերի կենսական նշանակութեան տարածքները, եւ մենք նախ այս նեգատիւ (ժխտական) երաշխիքը պէտք է չէզոքացնենք», ըսաւ Փաշինեան:
Ան դիտել տուաւ, որ տարածաշրջանին մէջ կայունութիւնը պահպանելու նկատառումէն կը մեկնի այն, որ Հայաստան դէմ չէ Ատրպէյճանի հետ սահմանազատման գործընթացը Տաւուշի հատուածէն սկսելուն:
Ան ընդգծեց, որ սահմանագիծին վերաբերեալ քաղաքական հիմքը Ալմաթիի հռչակագիրն է: «Սա նշանակում է, որ Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ նոր սահման չպէտք է ստեղծուի, պէտք է արտայայտուի սահմանը, ըստ այդմ` ինչը Հայաստանի Հանրապետութիւն է` Հայաստանի Հանրապետութիւն է, ինչը Հայաստանի Հանրապետութիւն չէ` Հայաստանի Հանրապետութիւն չէ: Այս քաղաքական հայեցակարգի ներքոյ պէտք է գնալ եւ տեղում համաձայնեցնել իրաւական նշանակութիւն ունեցող քարտէզները», աւելցուց Փաշինեան։
Ան շեշտեց, որ անշուշտ ինք գիտէ, թէ Հայաստանի սահմանը ուրկէ կ՛անցնի: «Բոլոր իրաւական նշանակութիւն ունեցող փաստաթղթերը դուրս ենք բերել եւ դէ իւրէ (իրաւական) սահմանն արտայայտել ենք մեր քարտէզի վրայ: Հիմա Ադրբեջանի հետ պէտք է փորձենք տեսնել` այդ քարտէզները համընկնում են, թէ չեն համընկնում: Դէ իւրէ նշանակութիւն ունեցող քարտէզները չեն կարող չհամընկնել, որովհետեւ խորհրդային ժամանակ եւս դա երկկողմանի աշխատանքով է եղել: Բայց մեր ընկալումն այն է, թէ մենք գնում ենք, այդ քարտէզները վերցնում, տանում, գետնի վրայ դնում: GPS-ով որոշւում է սահմանի` քարտէզի վրայ եղած կօօրդինատը (համակարգ գիծերը), դա միայն մասնագէտները կարող են տեղում որոշել: Եւ մենք պատրաստ ենք գնալ այս գործընթացին եւ դէմ չենք այս գործընթացը սկսել Տաւուշի մարզի` Բաղանիս, Ղազախի շրջանի` Բաղանիս Այրում, Տաւուշի մարզի` Ոսկեպար, Ղազախի` Աշաղա-Ասկիպարա, Տաւուշի մարզի` Կիրանց, Ղազախի շրջանի` Խէյրեմլի, Տաւուշի մարզի` Բերքաբեր, Ղազախի շրջանի` Կըզըլ Հաջիլի գիւղերի հատուածում` կամ ամբողջական կամ հատուածական», յայտնեց Փաշինեան։
Պատասխանելով այն հարցումին, թէ գործընթացը ինչո՛ւ հատուածական ձեւով կը կատարուի՝ Փաշինեան նկատել տուաւ, որ կան ենթակառուցուածքներու գծով յաւելեալ հարցեր թէ՛ հայկական, թէ՛ ատրպէյճանական կողմերուն մէջ:
Անդրադառնալով այն հարցին, թէ ի՛նչ է ապահովութեան իր պատկերացումը, եւ հայկական կողմը կը ստանա՞յ արդեօք որեւէ բան այս գործընթացէն` Փաշինեան դրական պատասխան մը տուաւ: «Մենք ստանում ենք շատ կարեւոր բան, մենք ստանում ենք դելիմիտացուած (սահմանազատ) սահման. ցաւօք, ամբողջ սահմանը մի օրում, մի ամսում կամ նոյնիսկ 3 ամսում չենք կարող նշել: Որեւէ տեղից պէտք է սկսենք: Մենք դէմ չենք, որ սկսենք Տաւուշից: Մենք այդ որոշումը կայացրել ենք նաեւ տարածաշրջանում կայունութիւնը պահպանելու նկատառումով»:
Փաշինեան դիտել տուաւ, որ Հայաստանի ինքնիշխանութեան եւ պետականութեան զարգացման հետագայ գրաւականը դրացիներուն հետ յարաբերութիւններու կարգաւորումը եւ խորացումն է, որ սակայն ունի տարբեր մարտահրաւէրներ, որոնցմէ մէկը Ատրպէյճանի շարունակուող յարձակողապաշտ քաղաքականութիւնն է, որ կը դրսեւորուի հռետորաբանութեամբ, սահմանային սադրանքներով, Հայաստանի ինքնիշխան տարածքներու շարունակական բռնագրաւումով, սպառազինութիւններու տասնեակ միլիոններու հասնող ձեռքբերումներով եւ այլն։
Ըստ Փաշինեանի՝ այս քաղաքականութեան անբաժանելի մաս են նաեւ Ատրպէյճանի յայտարարութիւնները Հայաստանի բանակի բարեփոխումներուն, պաշտպանական նոր կառոյցներու ձեւաւորման եւ զինամթերքի ձեռքբերումներուն մասին: «Այսինքն` Ադրբեջանի կանխավարկածը ո՞րն է, որ Հայաստանի Հանրապետութիւնը սեփական երկիրը պաշտպանելու բանակ պէտք է չունենա՞յ։ Ասել եմ եւ նորից ուզում եմ ընդգծել` մարտունակ բանակ ունենալը իւրաքանչիւր երկրի ինքնիշխան իրաւունքն է, միւս կողմից` մենք էլ ենք կարծում, որ տարածաշրջանում սպառազինութիւնների մրցավազք սադրելը լաւ տեղ չի կարող տանել, բայց իրականութիւնն այն է, որ մենք չենք ուզում Ադրբեջանի հետ սպառազինութիւնների մրցավազքի մէջ մտնել: Իսկ եթէ Ադրբեջանն այդպէս չի մտածում, մենք այս դէպքի համար էլ առաջարկ ունենք եւ ասել ենք այդ առաջարկի մասին` ստեղծել սպառազինութիւնների փոխադարձ վերահսկման մեխանիզմ (գործիքակազմ), իրականացնել զօրքերի հայելային հետքաշում սահմանային գծից, ինչն, ի դէպ, կը լուծի ե՛ւ Ադրբեջանի բարձրաձայնած չորս գիւղերի, ե՛ւ մեր 31 գիւղերի հարցերը: Առաջարկել ենք իրականացնել սահմանային հատուածների ապառազմականացում եւ ամբողջ սահմանի պահպանութիւնը յանձնել սահմանապահ զօրքերին` պաշտպանութեան նախարարութեան ստորաբաժանումները հետ տանելով դէպի մշտական տեղակայման վայրեր: Սա նաեւ զօրքերի հայելային հետքաշման հայեցակարգի պարագայում կարող է իրագործուել», նշեց Փաշինեան:
Ըստ անոր՝ Հայաստանի այս բոլոր առաջարկները Ատրպէյճանի կողմէ անարձագանգ կը մնան։
Խօսելով դրացիներուն հետ յարաբերութիւններուն մասին՝ Փաշինեան ըսաւ, որ Հայաստանի՝ Արեւմուտքի հետ իր յարաբերութիւններու զարգացումը չի հակադրեր Իրանի հետ իր յարաբերութիւններուն, ոչ ալ Իրանի հետ ունեցած յարաբերութիւնները կը հակադրեն Արեւմուտքի հետ յարաբերութիւններուն:
Փաշինեան 6 Հոկտեմբեր 2022ի Փրակի քառակողմ հանդիպման կարեւոր արդիւնքը նկատեց Հայաստան-Ատրպէյճան սահմանի երկայնքով Եւրոպական Միութեան քաղաքացիական առաքելութեան տեղակայումը, որուն ժամկէտը հետագային երկարաձգուած էր 2 տարիով, իսկ հիմա կը քննարկուի առաքելութեան ժամկէտը յաւելեալ 2 տարիներով երկարաձգելու հարցը:
«Պրահայի քառակողմ հանդիպումն առանցքային նշանակութիւն ունի կայուն եւ խաղաղ Հարաւային Կովկաս ունենալու գործում, եւ Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջեւ խաղաղութեան հաստատման իրատեսական ու ուժեղ իրաւաքաղաքական հիմք ունեցող ծրագիր է: Մինչ այս առիթ չեմ ունեցել ասելու, բայց հիմա պարտաւոր եմ արձանագրել, որ այդ համաձայնութիւնների ձեռքբերման գործում պարզապէս ահռելի է Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուէլ Մակրոնի դերը: Առաւել եւս այս ֆոնի վրայ նախագահ Մակրոնի եւ Ֆրանսիայի թիրախաւորումը զարմանալի, անհասկանալի եւ անընդունելի է ինձ եւ Հայաստանի կառավարութեան համար: Եթէ Մակրոնին թիրախաւորում են Եւրոպական Միութեան քաղաքացիական առաքելութեանը երկարաժամկէտ մանդատ տալու համար, այդ որոշումը մնացածների նման Եւրոպական Միութիւնում կայացուել է կոնսենսուսով (համախոհութեամբ)», յայտնեց Փաշինեան։