19 Սեպտեմբերին, «Եռաբլուր» զինուորական պանթէոնը այցելեցին Արցախի վերջին նախագահ Սամուէլ Շահրամանեան, Ազգային ժողովի նախագահի պարտականութիւնները կատարող Գագիկ Բաղունց, պատգամաւորներ եւ պաշտօնատարներ, որոնք իրենց յարգանքի տուրքը մատուցեցին Արցախի ազատագրական պայքարի նահատակներու յիշատակին:
«Ռազմական գործողութիւնների արդիւնքում մեր բնակչութիւնը ստիպուած է եղել լքել իրենց հայրենիքը, եւ մենք մշտապէս մեր յիշողութիւններում ունենալու ենք այն նուիրեալների անունները, ովքեր իրենց կեանքի գնով պաշտպանել են մեր հայրենիքը», լրագրողներու հետ ունեցած զրոյցի մը ընթացքին ըսաւ Շահրամանեան։
Ան յայտնեց, որ 19 Սեպտեմբերը յիշողութեան մէջ պիտի մնայ իբրեւ օր մը, երբ 10 ամիս շրջափակումէն, այնուհետեւ 4 ամիս ամբողջական պաշարումէ ետք Ատրպէյճան դիմեց ռազմական յարձակումի՝ պատճառելով զոհեր ու վիրաւորներ: «Ռազմական գործողութիւնների արդիւնքում մեր բնակչութիւնը ստիպուած է եղել լքել իր հայրենիքը, եւ մենք մշտապէս մեր յիշողութիւններում ունենալու ենք այն նուիրեալների անունները, որոնք իրենց կեանքի գնով պաշտպանել են մեր հայրենիքը եւ հնարաւորութիւն են ստեղծել, որ հարիւր հազարից աւելի բնակչութիւն հնարաւորութիւն ունենայ դուրս գալ շրջափակումից», ըսաւ Շահրամանեան:
Հայաստանի իշխանութիւններուն յայտարարութիւններուն վերաբերող հարցումի մը պատասխանելով՝ Շահրամանեան ըսաւ. «Ցաւով եմ լսում նման արտայայտութիւնները այդ թւում բարձրաստիճան պաշտօնեաների կողմից, որոնք համարում են, որ մենք՝ արցախցիներս, հիւր ենք Հայաստանում, որոնք համարում են, որ Արցախը Ադրբեջանի կազմում ճանաչելը ՀՀ յաղթանակ է: Մեծ կասկածներ ունեմ, որ ՀՀ կառավարութեան բոլոր անդամներն են այդպէս մտածում եւ ՀՀ ժողովուրդն է այդպէս մտածում: Ես ոչինչ չունեմ ասելու այդ մարդկանց, իրենց պատասխաններն իրենք պէտք է տան այն քաղաքացիներին, ովքեր ձեւաւորել են իշխանութիւններին»:
Բաղունց եւս յայտնեց, որ մէկ տարի առաջ Արցախի մէջ տեղի ունեցած ողբերգութիւնը դաս չդարձաւ հայ ժողովուրդին համար: «Տեղի ունեցածն ինչպէս էլ անուանենք՝ թէ ցեղասպանութիւն, թէ էթնիկ (ցեղային) զտում, թէ բռնի տեղահանում, այնուամենայնիւ հանդիսանում է մէկ դար առաջ տեղի ունեցած Մեծ Եղեռնի շարունակութիւնը: Ցաւօք, ՀՀ իշխանութիւնները, խօսելով երկրի անվտանգութեան մասին, որը ենթադրում է երկու բաղադրիչ՝ հզօր բանակի ստեղծում եւ զուգահեռ խաղաղութեան օրակարգը, այնուամենայնիւ նման արտաքին քաղաքականութիւնն արդիւնաւէտ է լինում այդ երկու ռազմավարութիւնների ներդաշնակութեան մէջ, ինչը, ցաւօք, չի դիտւում մեր արտաքին քաղաքականութեան մէջ: Մենք կտրուկ շեշտ ենք դնում միայն խաղաղութեան օրակարգի վրայ՝ յոյսներս դնելով նրա վրայ, որ դրանով իսկ կարելի է ապահովել երկրի անվտանգութիւնը», նշեց ան՝ շեշտելով, որ այդպիսի քաղաքականութիւն մը կը նմանի Ստոքհոլմեան համախտանիշին, որուն պարագային զոհը կը փորձէ սէր եւ ըմբռնում դրսեւորել ահաբեկիչին նկատմամբ:
Ըստ անոր՝ այս դիրքորոշումը Ատրպէյճանի եւ Թուրքիոյ պէս դրացիներու հետ յարաբերութիւններուն մէջ դժուար թէ փափաքելի արդիւնք տայ:
Արձագանգելով այն դիտարկումին, թէ պարբերաբար մեղադրանքներ կ՛ուղղուին, որ Արցախը չկայ, որովհետեւ Արցախի նախագահ Սամուէլ Շահրամանեան փաստաթուղթ ստորագրած է՝ Բաղունց ըսաւ, որ փաստաթուղթը իրաւական ուժ չունի, իսկ ստորագրութիւնը ստիպողական քայլ էր՝ 120,000 արցախցիները փրկելու եւ Արցախէն դուրս բերելու համար:
Հայաստանի իշխանութիւններուն կողմէ Արցախի նախագահին եւ արցախցի այլ պաշտօնեաներու դէմ կատարուած գործողութիւններուն ու յայտարարութիւններուն մասին խօսելով՝ Բաղունց ըսաւ, որ իրեն համար զարմանալի է, թէ պետական մակարդակով կ՛առնուին քայլեր, զորս կարելի է այլ հարթակի վրայ լուծել՝ փոխըմբռնման ու բանակցութիւններու միջոցով՝ նկատի ունենալով համապատասխան իրաւական եզրերը:
Անդրադառնալով արցախցիներուն՝ Արցախ վերադարձի եւ առհասարակ Արցախի հարցը փակելուն՝ Բաղունց նշեց, որ այդ հարցը կարելի չէ փակել եւ խնդիրը իրենք միշտ ալ օրակարգի վրայ պիտի պահեն:
Պատասխանելով այն հարցումին, թէ ինք որքանով բաւարար կը գտնէ Հայաստանի իշխանութիւններուն ջանքերը՝ ուղղուած Պաքուի մէջ պահուող Արցախի ռազմաքաղաքական ղեկավարութեան ազատ արձակման՝ ան ըսաւ. «Բաւական է ասել, որ այնպիսի հզօր հնարաւորութիւն, որ ունի ՀՀ իշխանութիւնը՝ բանակցային գործընթացքում առանցքային խնդիրներից մէկը դարձնել Արցախի ռազմաքաղաքական ղեկավարութեան վերադարձը, չի օգտագործւում, ինչը կարծում եմ լուրջ բացթողում է»:
Բաղունց նշեց, որ իրենք եւս որոշ քայլերու կը ձեռնարկեն այդ ուղղութեամբ եւ, հակառակ շատ աւելի թոյլ գործիքակազմեր ունենալու հանգամանքին, այնուամենայնիւ կը փորձեն հարցը անընդհատ օրակարգի վրայ պահել՝ միաժամանակ յիշեցնելով, որ վերջերս յայտարարութիւն տարածած են այս նիւթով, ինչպէս նաեւ հանդիպում ունեցած Միջազգային քրէական դատարանի նախկին գլխաւոր դատախազ Լուիս Մորենօ Օքամփոյի հետ:
Եզրափակելով իր խօսքը՝ Բաղունց ընդգծեց, որ այս հարցին մէջ Ատրպէյճանի դիրքորոշումը կառուցողական չէ, եւ Պաքու նպատակ չունի ենթարկուելու թէ՛ իրենց կողմէ հնչող պահանջներուն, թէ՛ միջազգային կառոյցներու պահանջներուն:
Նշենք, որ Հայաստանի իշխանութիւնները «Եռաբլուր» չայցելեցին, նոյնիսկ կառավարութեան նիստին ոչ մէկ անդրադարձ կատարուեցաւ մէկ տարի առաջ տեղի ունեցած ողբերգական դէպքերուն:
«ԱՅՍ ԻՇԽԱՆՈՒԹԻՒՆՆԵՐԸ ՍՐԲԱՊՂԾNՒԹԵԱՆ ՄԻ ՆՈՐ ՓՈՒԼ ԵՆ ՍԿՍԵԼ». ՍԱՂԱԹԷԼԵԱՆ
«Եռաբլուր» տուած այցելութեան ընթացքին լրագրողներու հետ ունեցած զրոյցին ընթացքին ՀՅԴ Հայաստանի Գերագոյն մարմինի ներկայացուցիչ, Ազգային ժողովի «Հայաստան» խմբակցութեան պատգամաւոր Իշխան Սաղաթէլեան յայտնեց, որ Հայաստանի թրքահպատակ իշխանութիւնները ամէն ինչ կ՛ընեն, որպէսզի օրինականացնեն Ալիեւի կողմէ գործուած ցեղասպան գործողութիւնները Արցախի մէջ, ամէն ինչ կ՛ընեն, որպէսզի Արցախի, արցախցիներուն իրաւունքի հարցը, ընդհանրապէս Արցախի օրակարգը վերջնականապէս փակեն:
Ան նշեց, որ այս իշխանութիւնները յանցակից են մէկ տարի առաջ Արցախի մէջ տեղի ունեցած ցեղային զտման, ողբերգութեան, «Եռաբլուր»ի այդ հատուածի անմիջական պատախանատուներն են:
Ըստ Սաղաթէլեանի՝ այս իշխանութիւնները սրբապղծութեան նոր փուլի սկսած են։ «Երբ երէկ Նիկոլ Փաշինեանը յայտարարում էր, որ մեր երկրի դժբախտութիւնների պատճառը այդ հայրենասիրութեան մոդելն (կերպարը) է, ինքը շատ ուղիղ վիրաւորում էր նաեւ Եռաբլուրում գտնուող մեր նահատակներին, ովքեր իրենց հայրենասիրութիւնից, պատասխանտուութիւնից, հայրենիքի նկատմամբ պարտքի զգացումից պայքարել են հայրենիքի համար: Այս մարդը ջնջում է ամէն ինչ, ոչնչանում է ամէն ինչ, սրբապիղծ գործունէութեամբ է զբաղւում, թշնամական քարոզչութիւն է իրականացնում մեր երկրում: Ու յաճախ այս ամէն ինչ բերում, կապում է նրան, որ ամէն շեշտադրումը պէտք է դրուի հայ քաղաքացու բարօրութեան, ապրուստի, երջանկութեան վրայ: Ու երբ որ ինքը սրանք հակադրութեան մէջ է բերում՝ չհասկանալով, որ եթէ չունես անվտանգութիւն, չես կարող լինել բարեկեցիկ, երջանիկ կեանք, ապրելու ես ստրկաբար: Իր ձգտումը հէնց դա է: Անընդհատ պատմական-իրական Հայաստան, մարդկանց երջանկութիւն, բարօրութիւն, անվտանգութիւն… Ըստ էութեան ինչ է ասել՝ եթէ ուզում էք ապրել բարեկեցիկ, դրա համար պէտք չի լինել հայրենասէր: Իսկ եթէ քո պետութեան ամբողջ կոնցեպցիան (մտայղացումը) կառուցում ես ընդամէնը մարդկանց բարեկեցութեան վրայ, մարդիկ կարող են մէկ այլ բարեկեցիկ երկրում էլ բարեկեցիկ կեանքով ապրել՝ մոռանալով իրենց ինքնութիւնը, անցեալը, եկեղեցին, ազգային արժէքները: Մարդը թշնամական ծրագիր է իրագործում այս երկրում», յայտնեց Սաղաթէլեան:
Ան նշեց, որ այսօր շատ կը խօսուի երկրի քաղաքական ուղղուածութեան մասին՝ արեւմո՞ւտք է, թէ հիւսիս է, կամ՝ այլ ուղղութեամբ։ «Ոչ մի ուղղութեամբ էլ չենք գնում, հիմնական շահառուն Թուրքիան է եւ Ադրբեջանը: Նիկոլ Փաշինեանի վարած քաղաքականութեան արդիւնքում այս երկու պետութիւններն են աւելի օգտուել, հզօրացել: Հետեւաբար, նրանց բերանից դուրս եկած ցանկացած պահանջ յայտարարում ու փորձում է իրականացնել, իսկ Թուրքիայի գլխաւոր պահանջներից մէկը Հայկական Սփիւռքը Հայաստանից հեռացնելն է»:
«ՍԵՊՏԵՄԲԵՐԻ 19Ը ԽԱՐԱՆ Է ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԱՅՍՕՐՈՒԱՅ ԻՇԽԱՆՈՒԹԵԱՆ ՃԱԿԱՏԻՆ». ԲԱԳՐԱՏ ՍՐԲԱԶԱՆ
«Տաւուշը յանուն հայրենիքի» առաջնորդ Բագրատ սրբազան եւս այցելեց «Եռաբլուր»՝ յարգանքի տուրք մատուցանելու Արցախի պատերազմներու նահատակներուն:
«Մէկ տարին է լրանում, երբ մենք ողջ ժողովրդով եւս մէկ անգամ ստիպուած եղանք բռնելու գաղթի ճանապարհը: Եւ դա մեր պատմութեան ամօթի եւ խայտառակութեան հերթական օրերից մէկն է: Այս խարանն առաջին հերթին դրոշմուած է Հայաստանի իշխանութիւնների ճակատին, ովքեր յանցաւոր անտարբերութեամբ մեզ հասցրեցին այս վիճակին, երբ իրենց աչքերի առջեւ մեր ժողովուրդը ստիպուած եղաւ ենթարկուելու հերթական ցեղասպանութեանը, բնազրկուեց եւ տնազրկուեց», լրագրողներուն հետ ունեցած զրոյցին ընթացքին յայտնեց ան:
«Այս խարանը միշտ մնալու է դրոշմուած այս իշխանութիւնների ճակատին: Միեւնոյն ժամանակ, Սեպտեմբերի 19ը խարան է նաեւ ողջ հանրութեան ճակատին՝ որպէս ամօթի ու խայտառակութեան, ինչպէս նաեւ ցաւի եւ կորստեան օր, որ մինչեւ այսօր հանդուրժում են այս իշխանութիւնների գոյութիւնը», աւելցուց սրբազանը՝ նշելով. «Այս օրը խարան է նաեւ միջազգային հանրութեան ճակատին, յատկապէս բոլոր նրանց, ովքեր եղել են արցախցի մեր քոյրերի ու եղբայրների անվտանգութեան երաշխաւորը»:
Սուրբ Խաչ եկեղեցւոյ դիմաց՝ դիմելով արցախցիներուն, Բագրատ սրբազան ըսաւ. «Ես խոնարհւում եմ ձեր առջեւ, սիրելի արցախցի քոյրեր եւ եղբայրներ, ամօթ եմ զգում ձեր առջեւ: Ամօթ եմ զգում, որ չեմ կարողացել այն հերոսական կեանքին, որ դուք էք դրել, տէր կանգնել: Ամօթ եմ զգում, որ այստեղ՝ Երեւանի սրտում եմ ձեզ հանդիպում, մինչդեռ մեզ համար մի մեծ տօնախմբութիւն կը դառնար Ստեփանակերտում Շուշիում, Գանձասարում եւ Ամարասում միասին հանդիպէինք»:
Սրբազանը նշեց, որ այդուհանդերձ այս ցաւը մեզ պէտք չէ ընկճէ, այս ողբերգութիւնը մեզ պէտք չէ ոչնչացնէ:
