Կեանքն Ակնթարթ Է

«Սենեակիս մէջ մի խաչ կար, նայեցի այդ խաչին եւ մտածեցի, որ եթէ հիւանդանոցից դուրս գամ, հայկական եկեղեցիներ եմ նկարելու՝ առանց հասկանալու, որ ուխտ եմ անում եւ առանց որեւէ հեռանկարի»:
Լուսանկարիչ Հրայր Բազէ Խաչերեանն արդէն լուսանկարել է աշխարհի տարբեր ծայրերում 44 հայկական եկեղեցի, եւ ոչ միայն եկեղեցիներ: Նա տպագրել է բազմաթիւ ալբոմներ, ինչպէս օրինակ՝ «Ճախրող Բազէ», «Երկիր», «40 Մերկ Աղջիկներ» եւ շատ ու շատ ալբոմներ:
ՍՕՆԱ ՔԻՒՐՔՃԵԱՆ.- Ինչո՞ւ Բազէ:
ՀՐԱՅՐ ԲԱԶԷ.- Մարդ ունենում է մէկ անուն, որը նրան տալիս են ծնողները: Իմ անունը՝ Հրայր, ծնողներս չեն տուել, այլ հօրեղբայրս: Նա շատ էր սիրում այդ անունը, որ նշանակում է կրակէ մարդ: Յետոյ, երբ մեծացայ եւ արդէն դպրոց էի յաճախում, մի դպրոցից միւս դպրոց նամակներ էինք գրում. այն ժամանակ դեռ ինտերնետ չկար: Մեր դպրոցում Միշիգան նահանգից մի աղջիկ կար, նամակագրւում էինք: Մի օր ասաց, որ Հրայր Խաչերեանը մի քիչ բարդ է իր համար, խնդրեց, որ մտածենք մի ծածկանուն, որ իր համար աւելի հեշտ լինէր: Ես էլ ասացի hawk, որ հայերէն «բազէ» է նշանակում: Այդ օրուանից ես նամակներիս վերջում միշտ Բազէ էի գրում: Այդպէս Բազէն դարձաւ իմ երկրորդ անունը, Հրայր Բազէ Խաչերեան: Այսօր արդէն անձնագրիս մէջ էլ անունս այդպէս է գրուած:

ՍՕՆԱ ՔԻՒՐՔՃԵԱՆ.- Ե՞րբ սկսեցիք լուսանկարել:
ՀՐԱՅՐ ԲԱԶԷ.- 12-13 տարեկան էի, երբ առաջին անգամ շփուեցի լուսանկարչութեան հետ: Իմ ընկերոջ եղբօր լաբորատորիայում լուսանկարներ էին մշակում: Մի անգամ տեսայ եւ ասացի, որ շատ հետաքրքիր գործ է, եւ հարցրի, թէ ինչպէս են անում: Պատասխանեցին, թէ շատ բարդ գործ է, եւ ես երբեք չեմ կարողանայ այն սովորել: Ես էլ մի փոքրիկ լուսանկարչական ապարատ վերցրի եւ սկսեցի դրանով լուսանկարել ընկերներիս ֆուտբոլ խաղալիս, նստած, ուտելիս: Նկարում էի կենդանիներ, բնութիւն, ինչ պատահէր: Եւ այդպէս շարունակուեց: Լուսանկարչական ապարատը մինչեւ այսօր վզիցս կախուած է:
ՍՕՆԱ ՔԻՒՐՔՃԵԱՆ.- Ինչպէ՞ս ծագեց հայկական եկեղեցիներ լուսանկարելու միտքը:
ՀՐԱՅՐ ԲԱԶԷ.- 1988ին, երբ սկսուեց Արցախեան շարժումը, մենք էլ Մոնրէալում՝ սովետական դեսպանատան առջեւ, գոռում էինք «Ղարաբաղը մերն է»: Տղերքին ասում էի. «Տղերք, բայց էդ Ղարաբաղն ինչ է, որ մերն է», ու լուսանկարում էի այդ հանրահաւաքը: Բոլորն էլ ասում էին, թէ ինչ-որ հայկական հող է եղել: Հարցրի՝ լուսանկարներ ունե՞ն, բոլորն էլ ասացին, որ չունեն: Իսկ քանի որ ես շատ հետաքրքրասէր եմ, որոշեցի գնալ Ղարաբաղ:

Առաջին այցելութիւնս 92ին էր: Բախտ ունեցայ Հայաստան գալու, եւ երեք օր յետոյ արդէն Արցախում էինք: Այն ժամանակ Լաչինը պաշարուած էր, երկու կողմից խփում էին: Հասանք Շուշի, այնտեղ էլ սկսուեց հայկական թեմաներով նկարելու առաքելութիւնս: Մի գիշեր Մարտունիում էինք, Լեւոն անունով մի մարդ ինձ գիրք նուիրեց: Գիրքը կոչւում էր «Ղարաբաղի Յուշարձանները»: Նկուղում նստած՝ կլանուած թերթում էի այդ գիրքը, տեսայ՝ ինչ եկեղեցիներ կան Մարտունիում, եւ յաջորդ առաւօտեան գնացի՝ ամենամօտ եկեղեցին լուսանկարելու: Լեւոնը երեւի իմ հրեշտակն էր, որ ինձ ցոյց տուեց իմ կեանքի ուղին: Յետոյ տարբեր եկեղեցիներ լուսանկարեցի, ապա ծանօթացայ Զաւէն Սարգսեանի՝ Փարաջանովի թանգարանի տնօրէնի հետ: Նա ինձ տարաւ Անիի աւերակները:
Յետոյ հիւանդացայ թոքերի քաղցկեղով, եւ բժիշկներն ասացին, որ մի 10 օրից մահանալու եմ: Այդ ժամանակ էր, որ մտքովս անցաւ ուխտ անել: Սենեակիս մէջ մի խաչ կար, նայեցի այդ խաչին եւ մտածեցի, որ եթէ հիւանդանոցից դուրս գամ, հայկական եկեղեցիներ եմ լուսանկարելու՝ առանց հասկանալու, որ ուխտ եմ անում, եւ առանց որեւիցէ հեռանկարի: Այդպէս սկսուեց հայկական եկեղեցիների շարքը, եւ արդէն 44 երկրներում հայկական եկեղեցիներ եմ լուսանկարել:
ՍՕՆԱ ՔԻՒՐՔՃԵԱՆ.- Ձեր նկարած հայկական եկեղեցիներից ո՞րն է, Ձեր կարծիքով, ամենագեղեցիկը:
ՀՐԱՅՐ ԲԱԶԷ.- Կան մի քանիսը, որոնք մեծ տպաւորութիւն են թողել ինձ վրայ, օրինակ Աղթամարի Սուրբ Խաչ եկեղեցին, Երուսաղէմի Սուրբ Յակոբը, Գանձասարը, նաեւ Հաղպատը, Սանահինը: Շատ են, ամէն մէկն իր գեղեցկութիւնն ու իւրայատկութիւնն ունի:
ՍՕՆԱ ՔԻՒՐՔՃԵԱՆ.- Ի՞նչ տպագրուած գրքեր ունէք:
ՀՐԱՅՐ ԲԱԶԷ.- Առաջին գիրքը Արցախին էր նուիրուած, կոչւում էր «Լուսանկարչական Ուղեւորութիւն»: Ուզում էի Արցախը ներկայացնել աշխարհին ու այն ընկերներիս, որոնք ինձ նման չգիտէին, թէ ինչ է Արցախը: Երկրորդ գիրքը կրկին Արցախի մասին էր, սեւ ու սպիտակ ալբոմ էր՝ բաղկացած հարիւր լուսանկարներից: Երրորդ ալբոմը «Երկիրն» է, որ նուիրուած է Արեւմտեան Հայաստանի եկեղեցիներին եւ գաւառների բնութեանը, չորրորդը՝ «40 Մերկ Աղջիկները»: Յետոյ 45ամեակիս եմ հրատարակել «45 Մերկ Աղջիկները»: Միւս ալբոմն է «Ճախրող Բազէն», որի մէջ ուղղաթիռից լուսանկարուած Հայաստանն ու Արցախն է:
Վերջերս, «Հայկական Զարդարուեստ» գիրքը հրատարակուեց, որ արել եմ Արմէն Քիւրքչեանի հետ համատեղ, որտեղ ներկայացւում են 800ից աւելի հայկական զարդանախշերի լուսանկարներ, եւ դրանց գծապատկերները, որոնք կան նաեւ CDի վրայ, որը գտնւում է գրքի մէջ: Այս բոլոր գրքերս եւ լուսանկարներս նաեւ հնարաւոր է նայել իմ ինտերնետային կայքում՝ www.hrairhawk.com:
ՍՕՆԱ ՔԻՒՐՔՃԵԱՆ.- «Երկիր» անունով ալբոմ ունէք, ո՞րն է երկիրը ձեզ համար:
ՀՐԱՅՐ ԲԱԶԷ.- Դա շատ հեշտ է ինձ համար, որովհետեւ երկիրն Արեւմտեան Հայաստանն է, Հայաստանի հանրապետութիւնն է, Արցախը, Վրաստանի մի մասը եւ Պարսկաստանի մի մասը: Այն տարածքը, որտեղ հայերն ապրել ու ստեղծագործել են, ես համարում եմ իմ երկիրը, եւ կարող եմ ասել, որ Արեւմտեան Հայաստանում կամ æավախքում կամ Արցախում ինձ զգում եմ ինչպէս իմ երկրում:
ՍՕՆԱ ՔԻՒՐՔՃԵԱՆ.- Ին՞չ գրքեր էք նախատեսում լոյս ընծայել մօտ ապագայում:
ՀՐԱՅՐ ԲԱԶԷ.- Շուտով 50 տարեկան կը դառնամ. այդ առիթով պատրաստւում եմ լոյս ընծայել «50 Մերկ Աղջիկները»: Ընթացքի մէջ է «Heaven on Earth» կամ «Հայաստան Դրախտավայր» ալբոմը, որը Հայաստանն է եւ Արեւմտեան Հայաստանը՝ ուղղաթիռից նկարուած: 2011ին արդէն նաեւ պատրաստ կը լինի հայկական եկեղեցիների ալբոմը, ինչպէս նաեւ Արմէնի հետ շարունակում ենք աշխատել զարդանախշերի վրայ:
ՍՕՆԱ ՔԻՒՐՔՃԵԱՆ.- Այն աշխարհը, որին նայում ես «օբյեկտիւից» (ոսպնեակէն-Խմբ.), ինչո՞վ է տարբերւում այն աշխարհից, որին նայում ես սովորական աչքով:
ՀՐԱՅՐ ԲԱԶԷ.- Ինձ համար ֆոտօն (լուսանկարը-Խմբ.) արդէն կեանք է: Առաւօտեան երբ զարթնում եմ, առաջին հերթին նայում եմ Արարատին. եթէ լաւն է, պէտք է լուսանկարեմ, եթէ չի երեւում, սկսում եմ ուրիշ բան փնտռել՝ լուսանկարելու:
ՍՕՆԱ ՔԻՒՐՔՃԵԱՆ.- Այն, ինչ տեսնում ենք ձեր լուսանկարներում, արդեօք կեանքում նոյն տեսքն ունի՞:
ՀՐԱՅՐ ԲԱԶԷ.- Չէի ասի՝ կեանքում նոյն տեսքն ունի: Իմ լուսանկարներում իմ բնաւորութիւնն է երեւում: Կարող են երկու լուսանկարիչ կողք կողքի կանգնել եւ միեւնոյն կադրը լուսանկարել, սակայն երկուսի լուսանկարածներն էլ բոլորովին տարբեր կը լինեն: Ինձ համար շատ հաճելի է, որ մարդիկ արդէն ճանաչում են իմ գործերը, նայում են լուսանկարին եւ ասում են՝ Բազէինն է:

ՍՕՆԱ ՔԻՒՐՔՃԵԱՆ.- Կա՞յ ինչ-որ կադր, որ շատ կ՛ուզէիք լուսանկարել, սակայն մինչ օրս չի յաջողուել:
ՀՐԱՅՐ ԲԱԶԷ.- Ընդհանրապէս շատ յամառ բնաւորութիւն ունեմ. այն ինչ մտքովս անցնում է, պէտք է անպայման իրագործեմ, եւ միշտ ստացւում է: Հնարաւոր է, որ կեանքում լինեն ինչ-որ կադրեր, որ բաց եմ թողել, մէկ աչքով եմ նայել, բայց ընդհանրապէս կադրեր բաց չեմ թողնում:
ՍՕՆԱ ՔԻՒՐՔՃԵԱՆ.- Ինչո՞ւ էք միշտ լուսանկարում լաւը, գեղեցիկը, սակայն ձեր լուսանկարներով ցոյց չէք տալիս նաեւ կեանքի վատ եւ պրոբլեմատիկ կողմերը:
ՀՐԱՅՐ ԲԱԶԷ.- Վատը, պրոբլեմատիկը լուսանկարել եմ, սակայն այնպէս եմ լուսանկարում, որ վատն էլ գեղեցիկ երեւայ. դրա համար էլ որոշել եմ վատը չլուսանկարել: Առաջին հերթին՝ որովհետեւ չեմ սիրում այն մարդկանց, որ օգտւում են ուրիշի ցաւից:
ՍՕՆԱ ՔԻՒՐՔՃԵԱՆ.- Երբեւիցէ չէ՞ք մտածել զբաղուել ֆոտոլրագրութեամբ:
ՀՐԱՅՐ ԲԱԶԷ.- Զբաղուել եմ, սակայն հասկացել եմ, որ պէտք է անկախ լինեմ եւ ստեղծագործեմ այնպէս, ինչպէս ուզում եմ, ոչ թէ պարտաւորուած լինեմ անել այն, ինչ շուկան է պահանջում: Ես ստիպուած կամ պարտադրուած չեմ աշխատում: Ճիշտ է, սկզբնական շրջանում հարսանիքներ էլ եմ նկարել, բայց դա արել եմ գումարի համար, որովհետեւ պէտք է ընտանիքս պահէի: Սակայն շատ շուտով հասկացել եմ, որ դա ինձ աւելի շատ վնաս է բերում, քան օգուտ: Հիմա ստեղծագործական եւ վաւերագրական ասպարէզի մէջ եմ, որովհետեւ վաւերագրականն անելու համար արկածախնդրութիւն է պէտք՝ գնալ, գտնել, պրպտել:
ՍՕՆԱ ՔԻՒՐՔՃԵԱՆ.- Ին՞չ կը ցանկանաք ընթերցողներին:
ՀՐԱՅՐ ԲԱԶԷ.- Կեանքն ակնթարթ է: Լուսանկարչական մէկ քատրը 1/25րդ վայրկեան է: Կեանքն էլ այդպէս է: Հիւանդանոցում, որտեղ պառկած էի, կար վեց սենեակ, ամէն սենեակում մէկ ծանր հիւանդ կար, նրանցից մէկը ես էի, միւս հինգը մահացել են, միայն ես եմ մնացել: Միգուցէ պատճառն իմ յամառութիւնն էր, սէրը կեանքի եւ ապրելու նկատմամբ: Ֆոտօն էլ իմ կեանքն է, սիրում եմ նկարել, սիրում եմ ապրել, ուրեմն ցանկանում եմ մարդկանց, որ ամէն ինչին նայեն դրական: Այդ դէպքում եւ իրենց հոգին կը թեթեւանայ, եւ իրենց շրջապատող մարդկանց կեանքն աւելի գեղեցիկ կը դառնայ: