ՎԱՐԴՈՒՀԻ ՔՈՒՇԵՐԵԱՆ
Հայ ժողովրդի պատմութեան մէջ առանձնայատուկ տեղ ունի Հոտկեմբերը, որպէս Մշակոյթի եւ Թարգմանչաց զոյգ տօների ամիս: Այն սերտօրէն առնչւում է Մեսրոպ Մաշտոցի, Սահակ Պարթեւ Հայրապետի եւ Վռամշապուհ արքայի անուանց հետ: Ամէն տարուան Հոկտեմբերին, համայն հայութիւնը մշակութային ձեռնարկներով, հանդիսաւորապէս նշում է այդ տօնը:
Ազգային արժէքների պահպանումը ՀՕՄի գործունէութեան իւրայատուկ գծերից մէկն է: Վերոնշեալ առիթով, ՀՕՄի «Սիփան» մասնաճիւղի նախաձեռնութեամբ եւ յանձնախումբի կազմակերպութեամբ Հոկտեմբեր 31ին, ՀՕՄի Շրջանային վարչութեան գրասենեակում տեղի ունեցաւ դասախօսական ձեռնարկ: Ձեռնարկի սկզբում, Սիամանթոյի «Գիւտին փառքը» բանաստեղծութեան ոգեշունչ արտասանութեամբ ելոյթ ունեցաւ նախկինում ՀՕՄի կրթաթոշակին արժանացած, այժմ Հարաւային Քալիֆորնիայի Համալսարանի ուսանող Նունէ Սարգիսեանի ելոյթով: Ապա բեմ հրաւիրուեց հանրածանօթ պատմասաց տիկ. Ալիծ Աղպապեան:
Կեդրոնանալով Մաշտոցի կենսագրական որոշ տուեալների եւ ապրած միջավայրի վրայ, նա ներկաներին մտովի փոխադրեց հայրենի լեռնաշխարհի գողտրիկ անկիւններից մէկը՝ ժողովրդային աւանդութիւններով հարուստ Տարօնի Հացեկաց գիւղը, ուր ծնուեց եւ հասակ առաւ մանուկ Մաշտոցը: Գեղեցիկ ոճով եւ մէկընդմէջ երգելով, Ա. Աղպապեան ներկաների երեւակայութեան մէջ դրոշմեց գիւղական ակնապարար տեսարաններ՝ ոսկեհատ ցորենի դաշտեր, հայ շինականի երգ, խրոխտ լեռներ եւ հորովելներ՝ գեղջկական այն միջավայրը, որ մեծապէս ներգործել է պատանի Մաշտոցի վրայ, հոգեկան եւ մտաւոր սնունդ հայթայթելով նրան: Դասախօսն այն բնութագրեց որպէս՝ «պզտիկ տղան եւ իր մեծ երազը», որ յետագայում իրականացաւ, ծնունդ տալով գրերի գիւտին:
Դասախօսութեանն յաջորդեց յանձնախումբի կողմից պատրաստուած ճաշի հիւրասիրութիւն, որ արուած էր մեծ խնամքով եւ օրուայ խորհուրդը յատկանշող սեղանների զարդարանքով: Հարկ է նշել սոյն ձեռնարկի յաջողութիւնն ապահովելու համար ջանք եւ եռանդ չխնայած յանձնախումբի անդամուհիների անունները՝ Սոնա Գիզիրեան (ատենապետուհի), Աստղիկ Շիթիլեան, Մարալ Թուլումեան, Անահիտ Ֆարաճեան, Քնար Աւետիսեան եւ վարչութեան ներկայացուցիչ Այտա Պապայեան:
Վերջում ներկաներին ողջունեց ՀՕՄի Շրջանային վարչութեան ատենապետ Արուս Մելքոնեան, իսկ օրուայ դասախօսին, յանձնախումբին ու ձեռնարկի հովանաւորներին ուղղուած գնահատանքի խօսք ասաց «Սիփան» մասնաճիւղի վարչութեան ատենապետուհի Քրիստին Յովնանեան:
Հարկ ենք համարում աւելացնել, որ Գրերի գիւտը մեր գոյատեւման կարեւորագոյն ազդակը հանդիսացող եւ քաղաքական նշանակութիւն ունեցող մի երեւոյթ էր հայ իրականութեան մէջ: Գիտակցելով հայ ժողովրդի գոյատեւման համար լեզուի եւ ազգային ինքնուրոյն մշակոյթի զարգացման յոյժ կարեւորութիւնը, որպէս հեռատես քաղաքագէտ, Մաշտոցը ձեռնամուխ եղաւ հայոց այբուբենի ստեղծման նուիրական գործին: Պանծալի մի գործ, որ կազմում է նրա բազմաբեղուն գործունէութեան պսակը: Սակայն, նրա վաստակը չի սահմանափակւում միայն գրերի գիւտով: Որպէս բազմակողմանի կրթութեան տէր եւ զարգացած անձնաւորութիւն, նա տարել է ծաւալուն գործունէութիւն: Եղել է զինուորական, ապա՝ Խոսրով 3րդ թագաւորի արքունիքում որպէս արքայադպիր, իսկ գրերի գիւտից յետոյ, Սահակ Պարթեւ Հայրապետի հետ միասին, Հայաստանի տարբեր վայրերում հիմնել է դպրոցներ եւ զբաղուել ուսուցչութեամբ: Մաշտոցը նաեւ միջնադարի հայ շարականագիրներից էր եւ հմուտ թարգմանիչ, քանի որ տիրապետում էր յունարէնին եւ ասորերէնին:
Այս օրերին, երբ լեզուի ու մշակոյթի, ինչպէս նաեւ՝ հայոց լինելիութեան հարցերը մեծապէս վտանգուած են, առաւել եւս կարեւորւում է գրերի գիւտը, որպէս հայ ժողովրդի երբեւէ ստեղծած ազգային մեծագոյն արժէք: