«Սիրոյ Հանդէպ Խոնարհւում Են Բոլոր Տարիքները»
Ռ. ԿՈՐԻՒՆ
Աշխարհը հիմնուած է սիրոյ վրայ, առանց սիրոյ կեանքը դժոխք է:
Սիրոյ դիմաց ոչ թէ միայն խոնարհւում են, այլ նաեւ՝ մանկանում են, պարզ ու զուլալ աղբիւրի պէս խոխոջում

են, բիւրեղանում են, ծիածանւում են:
Ինչպէս ասւում է՝ սէրը հրաշք է գործում, սիրոյ վրայ է խարսխուած մարդկային կեանքը, սիրով է գործ արարւում, սիրով է կոթողներ ստեղծագործւում, սիրով է ընտանիք պահպանւում, սիրով է ազգն իր երթը շարունակում: Մեր ազգի-ժողովրդի հանդէպ այն խոր սէրն էր, որ Սբ. Մեսրոպ Մաշտոցին առաջնորդեց, որ հոգու յոգնատանջ աշխատանքով տառեր ստեղծագործի՝ ի խնդիր հայ ժողովրդի յաւերժ կեանքի երթին.
Նա տառապանքով, բայց սիրով արարեց գրեր,
Անարիւն զէնք, զօդող, առինքնող-արեւային,
Խաւարակուռ մտքերը լուսաւորող փարոսներ,
Հայոց սրտերը միացնող պատգամ երկնային:
Այսօրուայ աշխարհը՝ հնի հետ բաղդատած, երկինք գետին տարբեր է. այսքա՛ն յառաջադիմութիւն, այսքա՛ն զարգացում եւ վերելք արդիւնքն է սիրոյ: Սէրը արեւի յատկութիւն ունի, հանց արեւ ջերմացնում եւ արգասաւորում է: Սէրը զգացում է, անբիծ եւ անխառ սէրն է սրտերը իրար զօդում անքակտելիօրէն:
Սիրոյ անդաստանը շատ ընդարձակ է՝ բազմատեսակ եւ խորը, ոչ թէ միայն բանական մարդու կեանքի էութիւնն է կազմում, այլ՝ քիչ թէ շատ կենդանի-արարածների մօտ եւս առկայ է:
Կալիֆորնիայի Հայ գրողների միութեան հերթական հանդիպման երեկոն յատկացուած էր բանաստեղծ Գրիշ Դաւթեանին, ու նրա հեղինակային ելոյթին, որով ներկայացրեց՝ «Սիրոյ թեման բանաստեղծութեան մէջ»:
Օրը Հինգշաբթի, Սեպտեմբեր 1, 2011, Գլենդէյլի հանրային գրադարան, երեկոյեան միջոցառում, բացառիկ, գեղեցիկ եւ զով երեկոյ… լուսինը կէս էր դարձել՝ մահիկ, որի հետեւանքով աստղերը առաւել լուսատու էին դարձել, վերից ոսկեթոյր թաւշեայ ցոլքեր էին արձակում. դահլիճը զբաղեցրել էին միութեան անդամներ եւ գրասէր հասարակութիւն:
Երեկոյի մեկնարկումը կատարեց միութեանս փոխնախագահ եւ արժանաւոր վիպասան Պօղոս Գուբելեանը: Նա միութեանս յաջորդ ամսուայ ծրագիրը ներկայացնելուց յետոյ, որպէս բացման խօսք կարդաց իր ընդգրկուն յօդուածը՝ չորս էջերից բաղկացած, որի բովանդակութիւնը մեծաւ բաժնով առնչւում էր արեւմտահայերէնի փրկութեան համար տեղի ունեցած խորհրդաժողովին՝ Լիբանանում, եւ նաեւ Գրիշ Դաւթեանի անձին ու նրա գրականութեան:
Նկատի ունենալով, որ գրութիւնը չի տեղաւորուի մեր նիւթի սահմաններում, կը բաւարարուենք այստեղ մի երկու հատուածների յիշատակումով: Գրութեան մէջ խորհրդաժողովին մեր համայնքի ներկայացուցչութեան մասին կայ ակնարկ, ուր գրուած է. «Յայտնի ալ չէ, թէ սոյն համագումարին որո՞նք ներկայացուցին Քալիֆորնիահայ գրող-մտաւորականութիւնը. պաշտօնական որեւէ հանգամանք ունէի՞ն անոնք, թէ հոն ալ կարգ մը գաղութահայ ղեկավարներու քմայքները ջլատիչ իրենց դերը ունեցան»:
Պ. Գուբելեանի «հիւմըր»ով համեմուած գրութեան մէջ յիշենք լուրջ ակնարկը Գրիշ Դաւթեանի մասին. «Չեմ ալ գիտեր, թէ մեր սիրելի նախագահ հեղինակը, այս երեկոյ այդ մասին ի՛նչ նորութիւն պիտի բերէ, սակայն ձեր դիմաց կանգնելով՝ չեմ քաշուիր ՍԻՐՈՅ ահեղ ուժին մասին այսպիսի վրան-բաց վկայութիւն տալէ: Այդքանը պարտական ենք հայ պոէզիային եւ մեր սիրելի Գրիշ Դաւթեանին: Իմ եւ գրողներու միութեան անդամներուն անունով կը շնորհաւորեմ երէց մեր եղբօր շուտով հրապարակ գալիք բանաստեղծութիւններու հատորը, որ վստահ եմ «Սիրերգ» պիտի խորագրուի»:
Նա իր խօսքի աւարտին ներկայացրեց բանաստեղծ եւ երգիծաբան Ներսէս Տէր Մեսրոպեանին՝ որպէս հանդիսավար: Նա ողջոյնի խօսքով ներկայացաւ դահլիճին՝ ասելով. «Ինձ համար իրապէս շատ մեծ պատիւ է այս երեկոյի հանդիսավարութիւնը», ապա ներկայացրեց բանաստեղծ Գրիշ Դաւթեանը՝ ընթերցելով նրա կենսագրութիւնը, ու նրան բեմ հրաւիրեց՝ ելոյթ ունենալու համար: Նա սկսելով իր ելոյթը՝ ասաց. «Սիրոյ թեման գեղարուեստական գրականութեան մէջ մօտաւորապէս ամենամեծ թեման է… սէրը հասարակութեան մէջ շատ մեծ երեւոյթ է, շատ մեծ իրականութիւն է. հասարակական կեանքը ընտանեկան կազմաւորման իմաստով, հիմնականում հիմնուած է անհատական սիրոյ զգացումների վրայ, յետոյ է տրամաբանութիւնը եւ աւանդութիւնը սկսում ամրանալ»: Մեր ժամանակների պարագայում, այս տեսակէտի մասին պահպանողական մօտեցում է պահանջւում, լոկ զգացմունքայինը կարող է իր տխուր հետեւանքն ունենալ»:
Պրն. Գրիշը, շարունակելով իր խօսքը՝ անդրադարձաւ սիրոյ զարգացողութեան, ասելով. «20րդ դարի սկզբներում, սիրոյ առարկան, որ կինն է տղամարդու համար, կնոջ համար՝ տղամարդը, մեր բանաստեղծները իրենց սիրած աղջկան ասում էին՝ քոյրիկ, հետագայ զարգացումներով այդ մտածողութիւնը մերժուեց եւ անհատը իր սիրած կնոջը «սիրած» էր անուանում»: Այնուհետեւ յարգելի բանախօսը իր ընտրած դասական հեղինակներից սիրոյ մասին օրինակներ կարդաց՝ տալով տեղեկութիւններ հեղինակների մասին. նա շտապողականութիւն էր ցոյց տալիս ժամանակի սղութեան պատճառով, դրանով հանդերձ խօսում էր հանդարտ, մտերմօրէն պարզ ու հասկանալի, առանց ամպագոռգոռ բառեր գործածելով:
Հետաքրքիր թեմա էր ընտրել պրն. Գրիշը, առաջին անգամն էր մեր բեմից այսպիսի թեմայի մասին էր խօսւում. դահլիճը լուռ էր, վստահաբար ներկաների մտապատկերում տողանցել էր սկսել իրենց կեանքի սիրահարութեան յուշերը՝ քաղցր ու սրտաթով:
Բանաստեղծուհի Գայիանէ Ղազարեան հրաւիրուեց՝ ընթերցելու Գրիշ Դաւթեանի սիրային բանաստեղծութիւններից: Նա նախքան ընթերցելը, բանաստեղծի նուրբ ու քնքուշ հնչեղութեամբ՝ շնորհաւորեց ասելով. «Շնորհաւորում եմ պրն. Գրիշին այս երեկոյի համար. ուրախ ենք իրենով, որ հիմնասիւնի պէս մեզ հետ է միշտ եւ նուիրուածօրէն ամիսը մէկ անգամ բաւարարութիւն է տալիս գրասէրներին, այս գրական հանդիպումներով»: Նա անդրադառնալով Գրիշ Դաւթեանի բանաստեղծութիւններին՝ ասաց. «Շատ կրքոտ եւ բուռն զգացմունքային են», ապա ապրումով ընթերցեց սիրային կտորներ՝ ծափերով գնահատանքի արժանանալով դահլիճի կողմից:
Բեմ հրաւիրուեց բանաստեղծ Գարուշ Յարեանցը՝ սրտի խօսք ասելու. նրա խօսքը գարնանային անձրեւի տպաւորութիւն թողեց, թարմ ու գրաւիչ… ու կանգ առաւ՝ կարօտի մէջ ձգելով դահլիճը: Այդ հակիրճ գրութեան մէջ ներկայացուեց Գրիշ Դաւթեանը, իր հոգեկան եւ մտային աշխարհով անխոտոր: Փափաքս էր գրութիւնը ընդգրկել ամբողջութեամբ. սակայն ծաւալը նկատի առնելով, գոհանանք մէկ հատուածի մէջբերումով. «Գրիշ Դաւթեան բանաստեղծը քանքարաւոր է, արդիամէտ, ասելիքաւոր, պատկերամիտ, բառապաշտ, թարմախօս, թիրախառու, ճկուն, նպատակասլաց եւ սիրասէր…»:
Յաջորդ հրաւիրեալն էր բանաստեղծ ու գրականագէտ Գէորգ Քրիստինեանը: Նա երկար տարիների մտերիմ ընկեր է եւ գործակից, լաւատեղեակ Գրիշ Դաւթեանի մասին. նա պատառիկներ պատմելով իրենց ընկերական գործունէութիւնից, ներկայացրեց Գրիշ Դաւթեան բանաստեղծը եւ մարդը, արժեւորեց երեկոն, Գնահատեց Գրիշ Դաւթեանի կազմակերպչական ունակութիւնը Գլենդէյլի հանրային գրադարանի սրահի զբաղեցման ու այլ հարցերում: Այստեղ յիշենք մէկ հատուած նրա արտայայտութիւնից. «… Բացի «Ասպարէզ»ից, Գրիշ Դաւթեանը կարողացաւ նուաճել «Հորիզոն»ում գրական էջ ունենալ. ղեկավար խումբը կազմուած էր Գրիշ Դաւթեանից, Վահագն Դաւթեանից, Վահրամ Հաճեանից եւ իմ մասնակցութեամբ: «Հորիզոն»ի գրական եթերը մեծ ներդրում ունեցաւ՝ շնորհիւ Գրիշ Դաւթեանի…»:
Խօսք տրուեց արձակագիր Ռուբէն Քէշիշեանին: Նա բարձրօրէն արժեւորեց Գրիշ Դաւթեանի բանաստեղծական աշխարհը, մտային ու բարոյական արժէքները, ապա անդրադարձաւ անցեալի պատմութեան մի յիշատակելի իրադարձութեան՝ Թեհրանում. «Գրիշ Դաւթեանը, բացի Լոս Անջելըսից, մեծ ներդրում է ունեցել նաեւ Թեհրանում: Նրա մի բանաստեղծութիւնը՝ «Չենք Զիջի», մեծ փոթորիկ բարձրացրեց մեր դպրոցների ու հայոց լեզուի դասաւանդման կապակցութեամբ առաջացած դժուարութիւնների պատճառով»:
Խօսքի ցանկութեամբ հանդէս եկաւ բանաստեղծ Աշոտ Ղամբարեանը: Նա գնահատելով երեկոն՝ մաղթանքներ կատարեց. «Պրն. Գրի՛շ, շնորհաւորում եմ այս երեկոյի համար, ու ցանկանում եմ քեզ եւ քո գրչակից ընկերներիդ էլ, որ միշտ տաղանդաւոր գործեր երեւան բերէք»:
Ելոյթ ունեցողների արեւային խօսքերին յաջորդող՝ երեկոյի աւարտման առիթով արտասանած խօսքերի մէջ, Գրիշ Դաւթեան արտայայտուողներին եւ ներկաներին շնորհակալութիւն յայտնեց, ընթերցեց երկու կտոր բանաստեղծութիւն, մէկը՝ իր սիրած աղջկան՝ «Թէժ Աղջիկ», միւսը՝ «Վարակուած» նոր գործերից, ապա ներկայացրեց իր հրատարակելիք գրքերի ցանկը: Յիշենք հատուածներ. «Իմ կեանքի իրականացուած սէրը իմ սիրելի կինն է՝ Սոնիկը. ուզում եմ կարդալ իմ երիտասարդական օրերի սիրածս աղջկան նուիրուած առաջին բանաստեղծութիւնը», ապա նա պատմեց այդ բանաստեղծութեան քաղցր ու անմոռանալի տպաւորութիւնը.
«Դու արեւիս թէժ աղջիկն ես, հուր ես վառել դու իմ սրտում,
Եւ այդ հուրը մի նոր կեանքի տաք լոյսով է սիրտս լցնում:
Գարնանավառ այգեստանի բերք ես, ժպտում ես հնձուորիս,
Սիրուս արտը ալեյուզող սիւքի թեւով գիրկս ես գալիս»:
Միջոցառումը իր լրումին հասաւ:
Ներկաները հիւրասիրուեցին. զգալի էր երեկոյի վառ ազդեցութիւնը ներկաների հայեացքից: Բացառիկ երեկոյ էր իր բովանդակութեամբ եւ թողած յիշատակելի տպաւորութեան առումով: