ՀԱՅԿԱՆՈՅՇ ՄԵՍՐՈՊԵԱՆ

Արեւմտահայութեան հոգեւոր, մշակութային, գրահրատարակչական կենտրոնը՝ Կ. Պոլիսը, այսօր եւս առանձնակի հետաքրքրութիւն է ներկայացնում համայն հայութեան համար: Ներկայումս Պոլսի շուրջ համախմբուած հայազգի գրողներն ու արուեստագէտները, արուեստաբաններն ու ճարտարապետները, բժիշկներն ու ոսկեձեռիկ արհեստաւորները այստեղ կերտում են իրենց ստեղծագործ կեանքը՝ իւրովի նպաստելով ինչպէս հայ, այնպէս էլ համամարդկային մշակոյթի հարստացմանը: Աշխարհի տարբեր անկիւններում հայերի կողմից ստեղծուող հատուածական հոգեւոր-մշակութային կերտումներն այսօր միաւորւում են համացանցային կապի միջոցով: Ժամանակակից գերարագ հաղորդակցութեան միջոցները հնարաւորութիւն են տալիս յընթացս ականատեսն ու ականջալուրը լինելու մեզ համար արժէքաւոր ցանկացած նորութեան:
Ահաւասիկ, այսօր հնարաւորութիւն ունենք ունկնդիրը լինելու մի սկսուող զրոյցի, որ տեղի է ունենում պոլսահայ յայտնի մտաւորականներից մի քանիսի հետ: Այդ հնարաւորութիւնը մեզ ընձեռել է պոլսահայ անուանի լրագրողուհի, յարգուած մտաւորական, «Մարմարա» թերթի երկարամեայ աշխատակցուհի, գրքի ու գրչի հմուտ վարպետ, ազնուափայլ Մաքրուհի Յակոբեանը: æանադիր աշխատանքի արդիւնքում այսօր մեր սեղանին է ծաւալուն մի աշխատասիրութիւն, որը պոլսահայ ութ մտաւորականների կեանքի հետաքրքիր եւ ուսանելի դրուագների, գրական-մշակութային միջոցառումների, ընտանեկան հաւաքների ու մտերմիկ հանդիպումների միջոցով ընթերցողի առջեւ բացում է մեծաքաղաքի մերօրեայ մշակութային առօրեայի մանրամասները:
Գրքի առաջաբանի հեղինակ Ռոպէր Հատտէճեանը, յամառօտակի բնութագրելով ժողովածուն, գրում է. «Եթէ մօտիկ ապագային պիտի գտնուին գրասէրներ կամ գրականագէտներ, որոնք պիտի ուզեն պտոյտ մը ընել պոլսահայ գրականութեան մեր այս օրերու համայնապատկերին մէջ, անկասկած իրենց համար հետաքրքրական շատ նիւթ պիտի գտնեն Մաքրուհի Պ. Յակոբեանի այս գիրքին մէջ, որ ի մի կը բերէ իսթանպուլահայ ութ գրագէտներու հետ կատարուած երկարաշունչ ու բովանդակալից հարցազրոյցներ»: Անառարկելի է գնահատականը:
«Անվերջակէտ զրոյց մեր գրականութեան երախտաւորներուն հետ» վերնագրով ժողովածուին որպէս ձօնագիր Մաքրուհի Յակոբեանը գրում է. «Գիրքս կը ձօնեմ յիշատակին բազմաչարչար իմ ժողովուրդի այն զաւակներուն, որոնք մեր Մեծասքանչի պաշտամունքով արբշիռ՝ գրիչ ի ձեռին անցան սարսափի հովիտէն եւ երազն իրենց աչքերուն՝ ինկան ահեղաշունչ փոթորիկի տարափին տակ»: Ուրեմն եւ այս գիրքը եղերապսակ Զօհրապի, Վարուժանի, Սիամանթոյի, Սեւակի եւ միւս միւսների յուշարձանն է՝ մաշտոցաշունչ գրի տեսքով:
Այս գիրք-յուշարձանը Մաքրուհի Յակոբեանի պտղաբեր տարիների աշխատանքի արդիւնքն է, որը կեանքի է կոչուել բէյրութահայ մտաւորական, գրասէր տիար Արմէն Յարութիւնեանի եւ Ստամբուլի Բէյօղլու թաղամասի Ս. եկեղեցեաց Թաղային խորհրդի ատենապետ մշակութասէր տիար Աբիկ Հայրապետեանի մեկենասութեամբ, որոնց հանդէպ հեղինակն արտայայտում է իր երախտագիտութիւնը: 500 էջանոց այս ծաւալուն գրքում ներկայացուած են Ռոպէր Հատտէճեանի, Վարդ Շիկահերի, Արամ Գամպուրեանի, Կարպիս Մուրատեանի, Իգնա Սարըասլանի, Արման Վարդանեանի, Զարեհ Խրախունու, Արա Կարմիրեանի կեանքի զարմանահրաշ եւ ուսանելի էջերը, նրանց գրական, հասարակական գործունէութեան համակարգուած եւ խօսուն ամփոփագրերը: Գրքի հեղինակը նրանց իրաւամբ անուանում է «ստամբուլահայ պարծանք»:
Ժամանակակից արեւմտահայ գրականութեան այս երախտաւորների հետ տարիների ընթացքում կատարուած հարցազրոյցները, որոնք ժամանակին տպագրուել են Պոլսի «Մարմարա» թերթում, համալրուած են կենսագրական տարբեր նիւթերով, բնատիպ ու անկեղծ լուսանկարներով, զանազան արժէքաւոր փաստաթղթերով ու մնայուն տեղեկութիւններով, հաճելի հանդիպումների պայծառ տպաւորութիւններով:
Լրագրող-հրատարակչի առաջադրած հարցերը խելամիտ եւ նպատակային են, որոնցով պայմանաւորուած ուշագրաւ պատասխանների միջոցով ուրուագծւում են ժամանակակից պոլսահայ կեանքի ծալքերն ու նրբութիւնները: Ժողովածուում զետեղուած լուսանկարները անցեալն ու ներկան կամրջող անջնջելի վերյուշների պատառիկներ են:
Գրքի հեղինակը սոսկ հարցեր առաջադրող եւ պատասխանները վերարտադրող չէզոք դերակար չէ, նա նրբանկատ հոգեբան է, բանաւոր խօսքի ազատութիւնները վարպետօրէն խմբագրող հայագէտ: Նա իրեն ներկայացուած ընդարձակ խօսքից ընտրում է կարեւորը՝ հաշուի առնելով հատուածի ճանաչողական ու դաստիարակչական ներուժը: Գրքի հեղինակին յաջողուել է իր գրական կերպար-անհատականութիւնների զրոյցների միջոցով մշտանորոգ պահել կապը հայրենիքի, Պոլսի հայութեան, արեւմտահայ գրականութեան եւ մեղմանոյշ արեւմտահայերէնի միջեւ: Այս գիրքը կարելի է անուանել ժամանակակից պոլսահայ մտաւորական կեանքի յամառօտ հանրագիտարան, որի շնորհիւ իւրաքանչիւր ընթերցող կարող է որոշակի պատկերացում կազմել հայութեան կարեւոր մի հատուածի մշակութային կեանքի, ժամանակակից արեւմտահայագիր գրականութեան նուիրեալների եւ ազգանպաստ գործունէութիւն իրագործած եւ այժմ իսկ իրագործող մի շարք երախտաւորների մասին:
«Հարցազրոյցներու այս լայնաշունչ գիրքը ընթերցողներու ուշադրութեան կը յանձնենք՝ հաւատալով, որ ապագայ գրասէրները հրահանգիչ շատ բան պիտի գտնեն ներկայացուած գրագէտներուն մասին», անձնական բարութեան հունձքը հաւաքած տեսնելու երջանիկ խանդաղատանքով գրում է Մաքրուհի Յակոբեանն իր «անյետաձգելի պարտքի մասին»:
Վստահեցնենք հեղինակին, որ այս ընտրանին արդէն իսկ ծառայում է իր նպատակին եւ շատերիս գրասեղանի անբաժանելի մասն է դարձել: Գրքի «Անվերջակէտ զրոյց» խոստումնալից վերնագիրը յուշում է նոր եւ հետաքրքիր հանդիպումների մասին:
ՀԱՅԿԱՆՈՅՇ ՄԵՍՐՈՊԵԱՆ, բան. գիտ. թեկնածու, դոցենտ