
ԵՐԵՒԱՆ, «Ազատութիւն».– 2 Հոկտեմբերի կանուխ առաւօտեան Մոսկուայէն տարանցիկ թռիչքով Հայաստան վերադարձաւ աւելի քան տարիէ մը ի վեր ատրպէյճանական գերութեան մէջ գտնուող 23ամեայ զինուորական ծառայող Յակոբ Ինջիղուլեանը: Յակոբի հարազատները, որոնք համախմբուած էին «Զուարթնոց» օդակայանին մէջ, ծափահարութիւններով դիմաւորեցին զայն՝ մէջքին պարզելով Հայաստանի եռագոյն դրօշը:
Յակոբին ծնողները կ՛արտասուէին. մէկ տարիէ ի վեր անոնք իրենց որդիին հետ կապ կը հաստատէին միայն Կարմիր Խաչի փոխանցած կարճ նամակներով: Յակոբը բաւական բարձր տրամադրութեան մէջ էր. վերջին մէկ ամիսը ան անցուցած է երրորդ երկրի՝ Ռումանիոյ մէջ:
«Շատ լաւ է, ինձ համար հրաշալի է, որ ես գտնւում եմ Հայաստանում. պէտք է անցնեմ բուժզննում: Ես ուզում եմ շնորհակալական խօսքեր ասել միջազգային կազմակերպութեանը եւ պետութիւններին, որոնք ինձ ազատեցին գերեվարութիւնից», յայտնեց Ինջիղուլեան:
Ան հաստատեց, որ ինքնակամ որոշած է հայրենիք վերադառնալ: Հայաստանի իշխանութիւններէն ստացած է հաւաստիացումներ, որ այստեղ իրեն պիտի չսպառնայ որեւէ տեսակի, նաեւ՝ քրէական հետապնդում: Աւելի՛ն. ան մտադիր է շարունակել կիսատ թողած ծառայութիւնը:
«Պարտքը շարունակելու, 9 ամսուայ ծառայութիւն էր մնացել՝ ցանկանում եմ գնամ շարունակեմ», ըսաւ Յակոբ Ինջիղուլեան:
Ան հաստատեց, որ գերեվարուած օրը՝ նախորդ տարուան 8 Օգոստոսի գիշերը, գացած է լուացարան, մոլորուած է, չէ կրցած կողմնորոշուիլ եւ պատահաբար հատած է սահմանը:
Գերութենէն ազատ արձակուած Ինջիղուլեան 2 Հոկտեմբերին յայտարարեց, որ Ատրպէյճանի մէջ ծեծի եւ խոշտանգումներու ենթարկուած է, մահուան սպառնալիքներու տակ ստիպուած եղած է ըսել այն, ինչ որ պահանջած են:
«Ծեծ, ծեծ եւ ծաղրանք, հայհոյանք: Ասում էին՝ մեր ասածով չշարժուես, մեր ասածով չանես, էն չոբանի օրը կ՛ընկնես՝ գնդակահարութիւն էր սպասւում: Հարցազրոյցից առաջ կանչում եւ ասում էին, անգամ Կարմիր Խաչից առաջ էլ կանչում էին եւ ասում էին՝ Կարմիր Խաչը որ գայ՝ ինչ պէտք է ասես, նամակներն էին ընթերցում՝ իմ ընտանիքին, գրելուց էլ բովանդակութիւնն ասում էին, ես էլ իմանում էի՝ ինչ պէտք է անեմ: Դա էլ իմ կեանքի համար եմ արել, որ հիմա ես էստեղ եմ», ըսաւ Յակոբ Ինջիղուլեան:
Երրորդ երկիր տեղափոխուիլը, Յակոբին համաձայն, դարձեալ պարտադրանքի տակ եղած է, Ատրպէյճանի մէջ սպառնացած են սպաննել զինք, եթէ փորձէ Հայաստան վերադառնալ:
«Խնդրել եմ Կարմիր Խաչին եւ փախստականների գերագոյն յանձնաժողովի Ալեքսանդր Նովիկովին, որ արագացնի իմ գործընթացը դէպի երրորդ երկիր: Ադրբեջանական ղեկավարութիւնը ասել է՝ պէտք է գնաս երրորդ երկիր, եթէ փորձես փախչել գերեվարութիւնից կամ ցանկանաս այնպէս անել, որ գաս Հայաստան, քեզ գնդակահարութիւն է սպասւում», պատմեց Ինջիղուլեան:
Ճնշումներու միջոցով նաեւ փորձած են տեղեկութիւններ ստանալ, քաղաքական բնոյթի հարցումներ ուղղած են, պահանջած են պատմել մարտական դիրքերուն մասին։ «Բայց դա եթերում ասելու բան չի»:
Պաքուի մէջ ան ապրած է հինգ յարկանի ռազմագաղութի շէնքի մէջ, միշտ կղպանքի տակ, բայց տեսած է այլ հայեր, որոնց մասին չուզեց պատմել: Մէկ տարուան ընթացքին միայն մէկ անգամ բժիշկ այցելած է անոր:
«Որ ինձ գերեվարութեան ժամանակ բռնեցին, ծեծեցին, յաջորդ օրն իրենք (բժիշկ) կանչեցին», յայտնեց Ինջիղուլեան՝ «Ազատութեան» հետ ունեցած զրոյցին ընթացքին:
Ծնողները իրենց որդիին վերադարձը կը նկատեն հրաշք, եղբայրը՝ Յարութիւնը, որ գացած եւ բերած է Յակոբը, յայտնեց, որ առողջական հարցեր չունի։
«Հիմա անկեղծացաւ, բայց շատ փոքր, ու թէ՛ իմ կողմից, թէ՛ իր կողմից ցանկութիւն առաջարկուեց, որ չի յիշելու անցեալը, որովհետեւ անցեալում կան միայն ցաւալի յուշեր, իսկ ցաւալի յուշերը լաւ բանի երբեք չեն յանգեցնի: Ամէն ինչ լաւ էր իր մօտ, ուղղակի զգացւում էր, որ փորձում է յաղթահարել ամէն ինչ, ինչ կատարուել է իր հետ», «Ազատութեան» հետ ունեցած զրոյցին ընթացքին յայտնած է Ինջիղուլեանի եղբայրը: