«ՀԵՏՔ»Ի ՀԱՐՑԱԶՐՈՅՑԸ ԱՐՑԱԽԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹԵԱՆ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹԵԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐ, ՊԲ ՀՐԱՄԱՆԱՏԱՐ ԳԵՆԵՐԱԼ—ԼԷՅՏԵՆԱՆՏ ԼԵՒՈՆ ՄՆԱՑԱԿԱՆԵԱՆԻ ՀԵՏ
Վարեց՝ ԷԴԻԿ ԲԱՂԴԱՍԱՐԵԱՆ
ԷԴԻԿ ԲԱՂԴԱՍԱՐԵԱՆ.- Իրավիճակը սահմանին ինչպիսին է այժմ, ինչպէս էք բնութագրում այն:
ԳԵՆԵՐԱԼ—ԼԷՅՏԵՆԱՆՏ ԼԵՒՈՆ ՄՆԱՑԱԿԱՆԵԱՆ.- Կարելի է ասել, որ համեմատած նախորդ ամիսների ու յատկապէս ապրիլեան առճակատմանը յաջորդած մի որոշակի շրջափուլում տեղ գտած սրացումների հետ՝ լարուածութեան անկման միտում է գրանցուել: Դա, մանաւանդ, նկատելի է վերջին օրերի ընթացքում, մասնաւորապէս ս.թ. Փետրուարի 25ի գիշերը շփման գծի Հարավարեւելեան՝ Մարտունու ուղղութեամբ, հակառակորդի ձեռնարկած դիւերսիոն (խոտորեցման-Խմբ.)-հետախուզական ներթափանցման փորձը չէզոքացնելուց յետոյ: Եթէ մինչ այդ ադրբեջանական կողմը բաւականին ակտիւ էր իրեն պահում առաջնագծում եւ մօտակայ խորքում, ինչն արտայայտւում էր զօրքերի տեղաշարժերով կամ ականանետային ու դիպուկահարային գործողութիւններով, ապա դրանից յետոյ, կարծես թէ ձեռնպահ է մնում գնալ բացայայտ սրացումների: Այնպէս որ այս պահի դրութեամբ, կարելի է ասել, որ վիճակն անհամեմատ հանգիստ է:
ԷԴԻԿ ԲԱՂԴԱՍԱՐԵԱՆ.- Իսկ հնարաւո՞ր է, որ դա աւելի շատ բանակցային այս գործընթացներով է պայմանաւորուած:
ԼԵՒՈՆ ՄՆԱՑԱԿԱՆԵԱՆ.- Միգուցէ, բայց ես աւելի շատ հակուած եմ ստեղծուած իրավիճակը կապել Փետրուարի 25ին տեղի ունեցածի հետ: Չեմ բացառում նաեւ, որ այս դադարը ժամանակաւոր է եւ նպատակաուղղուած է ներքին դժգոհութիւնների մարմանը, որոնք հիմնականում պայմանաւորուած են չարդարացուած կորուստներով: Ակնյայտ է նաեւ, որ հակառակորդի զինուած ուժերում դժգոհութիւններ կան իրենց ղեկավարութեան նկատմամբ… Բոլոր դէպքերում, մենք պատրաստ ենք ցանկացած զարգացման:
ԷԴԻԿ ԲԱՂԴԱՍԱՐԵԱՆ.- Սովորաբար, Նովրուզից առաջ եւ այդ ընթացքում ինչ-որ գործողութիւններ կատարում են, միգուցէ դրա՞ն են սպասում:
ԼԵՒՈՆ ՄՆԱՑԱԿԱՆԵԱՆ.- Նախկինում եղել են նման դէպքեր: Սովորաբար, աշխատում էին մուսուլմանական տօն օրերին յատուկ խմբերի գործողութիւններով ինչ որ խնդիրներ լուծել: Թէ ինչ են մտածում հիմա, դժուար է ասել: Բայց որ մենք պատրաստ ենք, նորից եմ ասում, ցանկացած զարգացման, դա հաստատ է:
ԷԴԻԿ ԲԱՂԴԱՍԱՐԵԱՆ.- Հակառակորդի գործողութիւններից երբեմն կարելի է ենթադրել, որ իրենք տեղեակ չեն, որ ՊԲն գիշեր-ցերեկ առաջնագծի դիտարկում է անում: Փետրուարի 24-25ի գործողութեան տեսանիւթերը դիտելիս մտածում ես, որ ոչ գրագէտ գործողութիւն են անում տեսանկարահանուող տարածքում:
ԼԵՒՈՆ ՄՆԱՑԱԿԱՆԵԱՆ.- Չէի ասի, որ չգիտէին, քանի որ մէկ անգամ չէ, որ մենք մեր հակազդիչ գործողութիւններով հակառակորդին ցոյց ենք տուել, որ իրենց կողմից ձեռնակուող ցանկացած սադրիչ քայլի հետեւում եւ անհրաժեշտութեան դէպքում պատասխան ենք տալիս: Այստեղ խնդիրը, երեւի այլ բանում է՝ նրանք, կարծես թէ չեն պատկերացնում մեր կողմից իրականացուած գործողութիւնների ծաւալները: Իսկ մենք մեր պաշտպանական միջոցառումները, այդ թւում՝ ինժեներական, տեխնիկական եւ յարակից միւս աշխատանքները իրականացնում ենք ամբողջական ծաւալով, ինչը մեզ հնարաւորութիւն է տալիս լիովին եւ լիարժէք հսկողութիւն սահմանել ողջ առաջնագծի երկայնքով: Այլ հարց է, որ ի տարբերութիւն նրանց, մենք մեր պաշտպանական համակարգերը տեղադրում ենք բացառապէս անտեսանելի եւ բաւականին լաւ քօղարկուած տեղանքներում:
ԷԴԻԿ ԲԱՂԴԱՍԱՐԵԱՆ.- Այսինքն՝ նրանք չգիտե՞ն մեր սարքերի տեղերը:
ԼԵՒՈՆ ՄՆԱՑԱԿԱՆԵԱՆ.- Ի հարկէ, չգիտեն: Հակառակ դէպքում անիմաստ կը լինէր խօսել դրանց կիրառման արդիւնաւէտութեան մասին:
ԷԴԻԿ ԲԱՂԴԱՍԱՐԵԱՆ.- Իսկ իրենց անօդաչուները հետախուզութիւն չեն անո՞ւմ: Ընդհանրապէս, շա՞տ են անցնում սահմանը:
ԼԵՒՈՆ ՄՆԱՑԱԿԱՆԵԱՆ.- Ս.թ. Մարտի 4ին, երբ մեր կողմից խփուեց հերթական անօդաչու թռչող սարքը, հակառակորդը կարծես թէ այլեւս ձեռնպահ է մնում դրանց կիրառումից: Դրանից յետոյ անօդաչու թռչող սարքերի թռիչք ընդհանրապէս չի արձանագրուել: Սահմանի հատում չի եղել: Միգուցէ իրենց մօտ ուսումնական նպատակով թռիչքներ կատարուել են, բայց այդ դէպքից յետոյ ոչ մի անօդաչու թռչող սարք մեր սահմանը չի հատել:
ԷԴԻԿ ԲԱՂԴԱՍԱՐԵԱՆ.- ORBITER տեսակի անօդաչուն խփելը, մի տեսակ, շատերի համար անակնկալ էր, ինչպէս է խփուել:
ԼԵՒՈՆ ՄՆԱՑԱԿԱՆԵԱՆ.- Ինձ թւում է՝ հանրութեանը ներկայացնելու անհրաժեշտութիւն չկայ, կարեւորն այն է, որ մենք մէկ անգամ չենք ցոյց տուել անօդաչու սարք խոցելու մեր հնարաւորութիւններն ու պատրաստականութիւնը: Միայն կարող եմ աւելացնել, որ առաջատար ոչ բոլոր բանակներում են ի վիճակի խոցել նման անօդաչու թռչող սարք:
ԷԴԻԿ ԲԱՂԴԱՍԱՐԵԱՆ.- Եթէ ամփոփենք, սահմանի քանի՞ տոկոսն է ապահովուած սարքաւորումներով:
ԼԵՒՈՆ ՄՆԱՑԱԿԱՆԵԱՆ.- Գրեթէ ամբողջութեամբ:
ԷԴԻԿ ԲԱՂԴԱՍԱՐԵԱՆ.- Իսկ դրանց որակական չափանիշներն ինչպիսի՞ն են:
ԼԵՒՈՆ ՄՆԱՑԱԿԱՆԵԱՆ.- Այս պահի դրութեամբ, դեռեւս մեզ բաւարարում են: Բայց զարգացման, կատարելագործման անհրաժեշտութիւնը կայ: Այսօրուայ ցանկացած արդիւնք, որ ցոյց ենք տալիս, վաղը, միւս օրը մեզ համար բաւարար չի լինի՝ պէտք է ձգտենք աւելիին:
ԷԴԻԿ ԲԱՂԴԱՍԱՐԵԱՆ.- Ապրիլեան յարձակման մէկ տարին է լրանում շուտով: Եթէ ամփոփենք, Ադրբեջանի այդ ռազմական գործողութիւնը մեզ ի՞նչ դասեր տուեց: Քանի որ հսկայական աշխատանքներ դրանից յետոյ կատարուեցին, որոնք նախկինում չէին կատարւում: Եթէ ապրիլեան գործողութիւնները չլինէին, այս աշխատանքերն էլ երեւի չէին լինի, կամ էլ այս չափով չէին լինի: Անհնար էր այս չափով կատարել, կարճ ժամանակում այսքան ճանապարհ վերանորոգել, ինժեներական այլ աշխատանքներ կատարել:
ԼԵՒՈՆ ՄՆԱՑԱԿԱՆԵԱՆ.- Ասել, որ նախկինում չէին կատարւում նման աշխատանքներ, ճիշդ չէ: Բանակի առաջնագծի ամրապնդման ուղղութեամբ միշտ էլ կատարուել են համապատասխան քայլեր, այլ հարց է, թէ ինչ ծաւալի եւ ինչ ինտենսիւութեամբ (ուժգնութեամբ-Խմբ.): Պարզապէս այն ժամանակ խտութիւններն այնպիսին չէին, ինչպիսին հիմա է՝ 100 տոկոս: Այսինքն՝ Ապրիլը չի մեզ յուշել, ստիպել կատարել այս աշխատանքները: Ապրիլն ընդամէնը մեզ յուշել է, որ աւելի արագ կատարենք: Տեմպերն ենք արագացրել: Բայց այն ծաւալով, որ պէտք է կատարուէր, մինչեւ Ապրիլ արդէն սկսուել էր եւ իրականացւում էր: Ապրիլը մեզ յուշեց, որ հակառակորդն իր մարտավարութիւնը որոշակիօրէն փոխել է: Ապրիլեան պատերազմը մեզ որոշ բաներ յուշել է, եւ մենք մեր զօրքերի պատրաստուածութեան մէջ ենք որոշակի փոփոխութիւններ մտցրել:
Յատկապէս մեծ ուշադրութիւն ենք դարձնում գիշերային ժամերի պարապմունքներին, գիշերային հրաձգութիւններին: Չկայ մի զինծառայող, որ այս ուսումնական փուլում մի քանի անգամ գիշերը հրաձգութիւններ կատարած չլինի: Եւ այստեղ մեր նշաձողը եղել է ոչ թէ բաւարար գնահատականով բաւարարուելը, այլ լաւ եւ գերազանց արդիւնքի ապահովումը գիշերային հրաձգութիւնից: Մեր դիպուկահարների պատրաստուածութեան մէջ մեծ փոփոխութիւններ ենք կատարել՝ հաշուի առնելով եւ ապրիլեան գործողութիւնները, եւ Ապրիլից յետոյ դիպուկահարային պատերազմի պահանջները: Այսօր վստահօրէն կարող ենք ասել, որ մեր դիպուկահարաները մի քանի գլուխ բարձր են հակառակորդի դիպուկահարներից: Այդ մասին են փաստում ինչպէս մեր հետախուզութեան տուեալները, այնպէս էլ հակառակորդ կողմի ունեցած կորուստները:
ԷԴԻԿ ԲԱՂԴԱՍԱՐԵԱՆ.- Մամուլում անընդհատ հրապարակումներ են լինում, տարբեր կենտրոններ արձանագրում են, որ Ադրբեջանը նոր զինտեխնիկա է գնում: Պաշտպանութեան բանակը կարողանո՞ւմ է համալրել համապատասխան զինտեխնիկայով:
ԼԵՒՈՆ ՄՆԱՑԱԿԱՆԵԱՆ.- Ի հարկէ: Մեր զինանոցն էլ է զարգանում, համալրւում արդիական միջոցներով: Եղածը կատարելագործւում է, համակարգեր են տեղադրւում: Աշխատում ենք, որպէսզի բոլոր միջոցները ձեռք բերուեն, այդ ուղղութեամբ աշխատանքները դեռ ընթացքի մէջ են, եւ 2017 թուականի վերջին տարբերութիւնն աւելի ակնյայտ կը լինի։ Այն, ինչ իրենք ձեռք են բերում, չէի ասի, թէ կատարելապէս տիրապետում են դրանց կիրառմանը: Մի հարց է ունենալ, այլ հարց՝ դրանք կիրառել: Եթէ ունեն, չի նշանակում դրանց կիրառմանը տիրապետում են: Նրանց մօտ այդ զէնքերի կիրառման օգտակար գործողութեան գործակիցը, կարելի է ասել, շատ ցածր է՝ 0.2-0.3 տոկոս: Նման եզրայանգման եմ եկել յատկապէս ապրիլեան առճակատումից յետոյ իմ կողմից արուած համակողմանի դիտարկման արդիւնքում:
ԷԴԻԿ ԲԱՂԴԱՍԱՐԵԱՆ.- Տեղեկութիւններ հրապարակուեցին, թէ թուրք հրահանգիչներ կան Ադրբեջանի զինուժում, անօդաչուների վրայ իսրայէլցի հրահանգիչներ են աշխատում: Այսինքն՝ նրանք նաեւ սովորեցնում են:
ԼԵՒՈՆ ՄՆԱՑԱԿԱՆԵԱՆ.- Որ ադրբեջանական բանակում թուրք հրահանգիչների առկայութիւնը փաստ է, դա ոչ մէկի համար երեւի թէ նորութիւն չէ: Սակայն թէ որքանով է նրանց աշխատանքն արդիւնաւէտ եւ ինչ են նրանք տալիս ադրբեջանցի զինուորին, երեւում է այն գործողութիւններից, որոնց յաճախ ականատես ենք լինում մարտագծում։ Ինչ վերաբերում է իսրայէլցի մասնագէտներին, ապա վերջիններս, իրօք, ինչ-որ բան արել են անօդաչու թռչող սարքերի կիրառման ուղղութեամբ, սակայն դա բաւարար չէ լուրջ արդիւնքների հասնելու համար: Այստեղ կարեւորը ոչ թէ ուսուցանողն է, այլ ուսուցանուողի մակարդակը:
ԷԴԻԿ ԲԱՂԴԱՍԱՐԵԱՆ.- Նոր տեխնոլոգիաների յետեւում, որոնք մտնում են Պաշտպանութեան բանակ, ովքե՞ր են կանգնած, ունէ՞ք ծրագրաւորողների խումբ: Երբ մասնագէտների հետ շփւում ես, ակամայից մտածում ես, որ կարող է ինչ-որ պահի այլ երկրների զինուած ուժերը եւս օգտագործեն Արցախի բանակի ստեղծած միջոցները:
ԼԵՒՈՆ ՄՆԱՑԱԿԱՆԵԱՆ.- Մենք ունենք բանիմաց, գրագէտ, ներկայ տեխնոլոգիաներին տիրապետող երիտասարդներ, ովքեր բուհերից (համալսարաններէն-Խմբ.) զօրակոչւում են բանակ, եւ մենք այստեղ մեր մօտեցումները փոխել ենք: Մի քանի ուղղութեամբ կատարել ենք ընտրութիւն՝ ե՛ւ անօդաչուների, ե՛ւ բարձր տեխնոլոգիաների կիրառման, ե՛ւ տեխնիկական վերազինման, եւ առաջնային գծի կահաւորման: Մենք համագործակցում ենք բուհերի հետ: Նախքան զօրակոչուելն արդէն իրենց հետ համատեղ անցկացնում ենք պարապմունքներ, ուսուցանում ենք, որից յետոյ զօրակոչուելիս ըստ նշանակութեան կիրառում ենք: Արդէն փորձ ունենք:
ԷԴԻԿ ԲԱՂԴԱՍԱՐԵԱՆ.- Հակառակորդը նոյնպէս տեղադրում է տեսախցիկներ, սահմանի տարբեր հատուածներում օդապարիկները տեսանելի են: Դա նշանակում է, որ ՊԲի համար նոյնպէս դժուարացել է պատժիչ գործողութիւններ իրականացնելը:
ԼԵՒՈՆ ՄՆԱՑԱԿԱՆԵԱՆ.- Իրենց մօտ էլ այդ տեսախցիկները տեղադրւում են մեծ քանակով, յատկապէս՝ կենտրոնական ուղղութեամբ: Բայց մենք էլ ձեռքներս ծալած նստած չենք: Մենք էլ համապատասխան հակազդիչ գործողութիւններ ենք իրականացնում: Վերջերս երկու տեսախցիկ մէկ օրուայ ընթացքում շարքից հանել ենք։ Իսկ մենք չունենք մի տեսախցիկ, որ խոցուած լինի իրենց կողմից:
ԷԴԻԿ ԲԱՂԴԱՍԱՐԵԱՆ.- Իսկ բանակցային այս գործընթացից տեղեա՞կ էք:
ԼԵՒՈՆ ՄՆԱՑԱԿԱՆԵԱՆ.- Մենք մեր գործով ենք զբաղուած: Իսկ բանակցային գործընթացով զբաղւում է մեր քաղաքական ղեկավարութիւնը: Մենք աշխատում ենք, որպէսզի առաջնային գծում այնպիսի պայմաններ ստեղծենք, որպէսզի բանակցային գործընթացը մեզ համար առաւելագոյն լաւ պայմաններում անցնի, աւելի ամուր դիրքերից խօսենք իրենց հետ, միշտ թելադրողի դերում լինենք:
ԷԴԻԿ ԲԱՂԴԱՍԱՐԵԱՆ.- Հիմա կարողանո՞ւմ էք դա անել:
ԼԵՒՈՆ ՄՆԱՑԱԿԱՆԵԱՆ.- Համարում եմ, որ, այո: Ալիեւի վերջին յայտարարութիւնը Ֆրանսիայում, թէ իրենք պատրաստ են նստել բանակցային սեղանի շուրջ, խօսում է այն մասին, որ իրենք ստիպուած են դա անել… Իհարկէ, չէի ասի, թէ իրենք իրօք ցանկանում են հարցը լուծել այնպէս, ինչպէս պահանջում է առողջ տրամաբանութիւնը, բայց, յամենայնդէպս, ստիպուած են, թէկուզ ներքուստ, հետեւել խաղի այն կանոներին, որոնց թելադրողն այսօր մենք ենք:
ԷԴԻԿ ԲԱՂԴԱՍԱՐԵԱՆ.- Դուք՝ ոչ որպէս նախարար, որպէս Արցախի հանրապետութեան քաղաքացի, ինչ էք պատկերացնում, երբ խօսում են զիջումների, փոխզիջումների մասին:
ԼԵՒՈՆ ՄՆԱՑԱԿԱՆԵԱՆ.- Եթէ մենք խօսում ենք Արցախի Հանրապեութեան անկախութեան վերջնական ճանաչման մասին, կարելի է նստել, բանակցել ինչ-որ հարցի շուրջ: Առաջին հերթին անկախութեան հարցն է։ Անկախութիւնը կայ, կարելի է նստել ինչ-որ հարցի շուրջ խօսել, բանակցել, բայց եթէ անկախութիւնը չկայ, չի ճանաչւում, որեւէ բանի մասին խօսելու անհրաժեշտութիւն ես այստեղ չեմ տեսնում: Սա բոլորի կարծիքն է:
ԷԴԻԿ ԲԱՂԴԱՍԱՐԵԱՆ.- Իսկ միջազգային հանրութեան ճնշումը:
ԼԵՒՈՆ ՄՆԱՑԱԿԱՆԵԱՆ.- Եթէ միջազգային հանրութիւնը ճնշելու լինէր, մինչեւ այսօր էլ կը ճնշէր: Շատերը շփում ունեն Արցախի Հանրապետութեան հետ: Այցելութիւնների ընթացքում հարցի լուծման տարբերակներ են առաջարկում՝ տարբեր ձեւաչափով, անկախ նրանից՝ պետական, թէ ոչ պետական այցելութիւններ են: Յամեմայն դէպս, եթէ ոչ պետական այցելութիւն է, ամէն մէկը իր երկրում երեւի եւ յարաբերութիւններ ունի, եւ շփումներ ունի, եւ ազդեցութիւն ունի, ու, վերջ ի վերջոյ, այդ մարդիկ, վերադառնալով իրենց երկրներ, ներկայացնում են, թէ ինչպիսի իրավիճակ է տիրում Արցախի Հանրապետութիւնում: Այսինքն՝ տեսնում են, թէ ինչպիսի պետութիւն է այստեղ կառուցւում եւ գալիս են այն եզրակացութեան, որ մեր պահանջն օրինական է, մարդկային, բոլոր սկզբունքներին համապատասխան: Եւ այստեղ ճնշումների մասին ակնարկ չկայ եւ չի էլ կարող լինել:
ԷԴԻԿ ԲԱՂԴԱՍԱՐԵԱՆ.- Ինչքանո՞վ է Արցախի պաշտպանութեան բանակը ինքնուրոյն որոշումներ կայացնում:
ԼԵՒՈՆ ՄՆԱՑԱԿԱՆԵԱՆ.- Բոլոր որոշումներն ընդունւում են տեղում, բոլոր որոշումների մասին զեկուցում ենք մեր երկրի ղեկավարութեանը, Գերագոյն գլխաւոր հրամանատարին: Այնպէս որ ապրում եւ գործում ենք կայացած ինքնիշխան պետութեան Զինուած ուժերին յարիր առօրեայով:
–Լուսանկարը՝ ՅԱԿՈԲ ՊՕՂՈՍԵԱՆի
