ԵՐԵՒԱՆ, «Թերթ».- Եթէ Արցախի հարցով բանակցութիւնները մտած են փակուղի, ապա մտած են Նիկոլ Փաշինեանի անհեռատես, սիրողական եւ ապաշնորհ քաղաքականութեան իբրեւ հետեւանք: «Թերթ»ին հետ ունեցած զրոյցին ընթացքին այս հաստատումը կատարեց ՀՅԴ Գերագոյն մարմինի անդամ Արթուր Խաչատրեան՝ անդրադառնալով Նիկոլ Փաշինեանի գրառման, որուն համաձայն, 2018ի դրութեամբ Արցախի հարցը փակուղի մտած էր, իսկ անկէ միայն մէկ ելք կար՝ տարածքներու անվերապահ յանձնում, ընդ որում, առանց երաշխիքի, որ Ատրպէյճան նոր պահանջներ պիտի չունենայ:
«Երբ ընդամէնը 100 օր էր, որ Նիկոլ Փաշինեանը վարչապետ էր եւ խօսում էր ժողովրդի հետ նաեւ Արցախի հարցով, ասաց՝ ինձ ժողովուրդը չի ասել, թէ ես ղարաբաղեան հարցի ինչ լուծում եմ տեսնում, դրանից յետոյ նաեւ յայտարարեց, որ Արցախի ժողովուրդն իրեն չի լիազօրել Արցախի անունից բանակցութիւններ վարել: Դա բանակցութիւններից խուսափելու փորձ էր», ըսաւ ան՝ նշելով, թէ յետոյ, երբ միջնորդները պարտադրեցին, որ Փաշինեան վերադառնայ բանակցութիւններու սեղան, ան արդէն ամէն ձեւով կը խուսափէր ընդունելէ, որ կը բանակցի։
«Երբ հարցնում էին՝ արտաքին գործերի նախարարներ Զոհրաբ Մնացականեանն ու Էլմար Մամեդեարովը Ժընեւում 5 ժամ ինչի շուրջ էին բանակցում, ասում էր՝ դա բանակցութիւն չէր, ուղղակի խօսակցութիւն էր: Հարցնում էին՝ ինքն ինչ էր բանակցում Ալիեւի հետ, պատասխանում էր, թէ դա ուղղակի զրոյց էր՝ բանակցում էին բանակցութիւնները սկսելու շուրջ: Այսինքն՝ նա մի կողմից փորձում էր խուսափել բանակցութիւններից, միւս կողմից էլ, երբ արդէն պարտադրուած գնաց բանակցութիւնների, խուսափում էր ընդունել, որ կային բանակցութիւններ: Իսկ երբ եղել են բանակցութիւնենր, պատերազմ չի եղել՝ բացառութեամբ Ապրիլեան քառօրեայի, երբ անմիջապէս միջնորդներն ու այլ երկրներ միջամտեցին, որ պատերազմը դադարեցուի: Այս դէպքում, հէնց բանակցութիւնները վիժեցուեցին, Ադրբեջանը պատերազմ յայտարարեց Արցախին», նշեց Խաչատրեան:
Ըստ անոր՝ երբ Յունիս 2020ին զինուած ուժերու ընդհանուր հրամանատար Օննիկ Գասպարեան ըսաւ՝ պէտք է փորձել յետաձգել պատերազմը կամ խուսափիլ անկէ, Յուլիսին Փաշինեան ամէն ինչ ըրած է, որ ռազմական հակամարտութիւն ծագի Հայաստանի եւ Ատրպէյճանի միջեւ: «30 տարի այս համակարտութիւնը Ղարաբաղի եւ Ադրբեջանի միջեւ էր, Փաշինեանն այն դարձրեց Հայաստանի Հանրապետութեան եւ Ադրբեջանի Հանրապետութեան միջեւ կոնֆլիկտ», նշեց ան։
Արձագանգելով այն դիտարկման, թէ, ըստ Փաշինեանի, հայկական կողմը բարձրագոյն մակարդակով եւ հրապարակաւ արձանագրած է, որ 2011ին Կազանի մէջ Հայաստան պատրաստ եղած է յանձնել 7 շրջանները՝ Ղարաբաղի միջանկեալ կարգավիճակի եւ կարգավիճակի հարցով հետագայ հանրաքուէի դիմաց, բայց Ատրպէյճան չէ համաձայնած եւ նորանոր պահանջներ դրած է՝ Խաչատրեան ըսաւ, թէ Փաշինեան իրական պատասխանատուութիւն ստանձնելու փոխարէն դարձեալ կը փորձէ մեղադրել բոլորը:
«Երբ ասում էինք՝ տնտեսական վիճակը վատ է, աշխատանք չկայ, գործազրկութիւնը բարձր է, ասում էր՝ ժողովուրդն է մեղաւոր՝ երկու լեզու չի սովորում: Երբ ասում էինք՝ կորոնաւիրուսը մարդկանց է «հնձում», ասում էր՝ ժողովուրդն է մեղաւոր՝ դիմակ չի կրում: Երբ ասում էինք՝ Արցախում պարտութիւն ենք կրում, ասում էր՝ ժողովուրդն է մեղաւոր՝ 30 հոգով չկամաւորագրուեցին, չգնացին: Այս գրառումն այդ տրամաբանութեան շարունակութիւնն է: Դարձեալ փորձում է պատասխանատուութիւնն իր վրայից գցել», յայտնեց ան:
Խաչատրեանի համաձայն՝ երբ Փաշինեան ստորագրեց յանձնուողական փաստաթուղթը, «նիկոլական զոմբիները» շրջանառութեամբ մէջ դրին այն թէզը, թէ Հայաստան 25 տարի առաջ Արցախը տուած էր կամ նոյնիսկ 30 տարի առաջ այն պարագային, երբ Շուշին ընդամէնը 28 տարի առաջ ազատագրուած էր։ «Եթէ Հայաստանը Ղարաբաղը տուել էր 25 կամ 30 տարի առաջ, հարց է առաջանում՝ այդ դէպքում Ադրբեջանն ինչո՞ւ չէր վերցրել, սպասում էր, որ գար «փրկիչ», Ղարաբաղը չտար, որ պատերա՞զմ սկսէր: Ադրբեջանի հիմնական նպատակն այդ 7 շրջաններն են եղել: Եթէ Հայաստանը համաձայնած լինէր, չեմ հասկանում, այդ «գործարքն» ինչու, օրինակ, 10 տարի առաջ չէր կնքուել», նշեց ան։
Անդրադառնալով Փաշինեանի գրառման այն կէտին, թէ Շուշիի հարցը լուծուած էր արդէն Մատրիտեան սկզբունքներով, որուն մէջ, վարչապետին համաձայն, յստակ կը նշուէր, որ Շուշիի մէջ պէտք է ըլլայ 90 եւ աւելի տոկոս ատրպէյճանական բնակչութիւն, Խաչատրեան արձագանգեց՝ Շուշիի հարցը լուծուած չէ եղած:
«Եթէ խօսքը գաղթականների վերադարձի մասին է, նոյն տրամաբանութեամբ կարող էինք ասել, որ գաղթականները պէտք է վերադառնային նաեւ, օրինակ, Նոր Մարաղա: Այլ բան է, երբ խաղաղութեան պայմանագիր է կնքւում՝ ինչ-որ պայմաններով, Արցախի կարգավիճակի, շրջանների հարցն է լուծւում, եթէ այդպիսի հարցեր կային, եւ յետոյ թոյլատրւում է փախստականների վերադարձը այդ բնակավայրեր: Այսինքն՝ եթէ Շուշիում ապրում էին ղարաբաղցիներ, թող փախստականները գային, ընդունէին Արցախի գերիշխանութիւնը Շուշիի նկատմամբ, ստանային Արցախի քաղաքացիութիւն եւ բնակուէին Շուշիում: Վերջ ի վերջոյ, որեւէ մէկը չէր ասում, որ փախստականների վերադարձ չպէտք է լինի, եւ էթնիկական զտում է իրականացուելու: Երբեւիցէ, փաստաթղթերից որեւէ մէկն այսքան բացասական չի եղել հայերիս համար», յայտնեց Արթուր Խաչատրեան:
