Հայաստանի խորհրդարանի կողմից անցեալ շաբաթ ներկայացուած եւ երկրորդ ընթերցմամբ ընդունուած «Հեռուստատեսութեան եւ ռատիոյի մասին» ՀՀ օրէնքում փոփոխութիւն կատարելու մասին» եւ «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրէնքում լրացում կատարելու մասին» օրինագծերը պատճառ դարձան անհարկի աղմուկ-աղաղակների, մասնաւորաբար Փրակայից հեռարձակուող եւ Միացեալ Նահանգների կողմից ֆինանսաւորուող «Ազատութիւն» ձայնասփիւռի հայկական բաժնի կողմից, քանի որ օրինագծերի ընդունմամբ, «Ազատութիւն» կայանը, որն օգտուելով Հայաստանի հանրային ձայնասփիւռի հեռարձակման յաճախականութեան հնրարաւորութիւնից, օրական երեք անգամ վերահեռարձակւում է հանրային ռատիոյից, այսուհետեւ կարող էր գրեթէ 70ապատիկի չափով տուրք վճարել Հայաստանին։ Այլ խօսքով 2.85 դոլար տուրք վճարելու փոխարէն, պիտի վճարէր շուրջ 200 դոլար։ «Ազատութիւն» ձայնասփիւռի հայկական բաժինը տուրքի սոյն բարձրացումը մեկնաբանել է որպէս ձայնասփիւռի հաղորդումները լռեցնելու եւ «ազատ խօսքի իրաւունքը» Հայաստանում արգելելու բռնամիջոց։
«Ազատութիւն» ձայնասփիւռը, որը հիմնուել է 1950 ական թուականներին Միւնիխում՝ ի հետեւանս Սառը պատերազմի, Խորհրդային Միութեան ապատեղեկատուուական, մասնաւորաբար պրեժնեւեան դաժան գրաքննութեան ժամանակաշրջանում իբրեւ արտասահմանեան լրատուամիջոց՝ կարեւոր դեր է ունեցել նախկին խորհրդային հանրապետութիւններին, որոնց թւում՝ Հայաստանին լայնընդգրկուն տեղեկատուութիւն տրամադրելու իմաստով։ Նոյնանման ծառայութիւն է կատարել նաեւ «Ամերիկայի ձայն» ռատիօկայանը, որը «Ազատութիւն» ձայնասփիւռի նման ֆինանասաւորւում է Միացեալ Նահանգների պետութեան կողմից եւ հեռարձակւում՝ կարճ ալիքներով։
Խորհրդային Միութեան փլուզումից եւ նորանկախ հանրապետութիւնների, որոնց թւում՝ Հայաստանի ինքնահաստատումից ու ինքնիշխանութիւնից յետոյ, ձայնասփիւռային հաղորդումների նոր հորիզոններ ու մրցահրաւէրներ առաջացան թէ՛ «Ազատութիւն» եւ թէ՛ «Ամերիկայի ձայն» ռատիոկայանների համար։ Մինչ Խորհրդային Միութեան ժամանակաշրջանում յիշեալ կայաններով խորհրդային հանրապետութիւնների, որոնց թւում՝ Հայաստանի ունկնդիրները հնարաւորութիւն էին ունենում իրազեկ դառնալու միջազգային իրադարձութիւնների մասին, այժմ, երբ վերացել էին խորհրդային կարգերը, արտասաահմանեան այդ ձայնասփիւռներից ակնկալւում էր իրենց լրատուական միջոցները ծառայեցնէին նորանկախ հանրապետութիւններին տեղեկութիւններ հաղորդելու քաղաքական այն փորձառութիւնների եւ ուղիների մասին, որոնցով անցել էին աշխարհի ժողովրդավարական երկրները՝ մարդու իրաւունքների յարգման եւ ժողովրդավարական կարգերի հաստատման համար։ «Ազատութիւն» ձայնասփիւռը Հայաստանի վերանկախացումից, մասնաւորաբար նախագահ Քոչարեանի վերընտրութիւնից յետոյ, հետզհետէ փոխեց իր հաղորդումների ուղղութիւնը եւ սկսեց աւելի լայն տեղ յատկացնել այն շրջանակներին, որոնց համոզմամբ Հայաստանում տիրում է հակաժողովրդավարական իրավիճակ։ Ինչպէս նշել էի նախապէս, «Ազատութիւն» ձայնասփիւռի հաղորդումները միառժամանակ լսելուց յետոյ, ունկնդիրը ստանում է այն տպաւորութիւնը, որ Հայաստանում ամէն ինչ վատ է, ահաւոր է, մռայլ է, անօրինական է, մի խօսքով, ամէն ինչ սե՛ւ է։
Միացեալ Նահանգների ու Հայաստանի ռատիոհաղորդումների վարչութիւնների միջեւ հաստատուած համաձայնութեամբ, թէ՛ «Ազատութիւն» եւ թէ՛ «Ամերիկայի ձայն» ձայնասփիւռներին, որոնք արդէն իսկ ունէին կարճ ալիքով եւ համացանցով հանդէս գալու ամերիկեան պետութեան կողմից ապահովուած հնարաւորութիւն, Հայաստանում տրուեցին Հայաստանի հանրային ձայնասփիւռով վերահեռարձակուելու յաւելեալ հնարաւորութիւններ, որպէսզի ժողովրդական աւելի լայն խաւեր, մասնաւորաբար Հայաստանի մարզային եւ հեռաւոր շրջաններում ապրող ունկնդիրները կարողանան լսել յիշեալ ձայնասփիւռների հաղորդումները։
Այդուամենայնիւ, Հայաստանի վերանկախացումից մի քանի տարի անց, ամերիկեան վարչակազմի հրահանգով նախ կրճատուեցին «Ամերիկայի ձայն» ձայնասփիւռի հայերէն հաղորդումները, իսկ աւելի ուշ նախագահ Պուշի պաշտօնավարութեան առաջին ժամանակաշրջանում դադարեցուեցին «Ամերիկայի ձայն»ի հայերէն հաղորդումները եւ փոխարէնը ընդարձակուեցին անկդրկովկասեան միւս հանրապետութիւնների՝ Վրաստանի ու Ատրպէյճանի հեռարձակումները։ Ո՛չ ոք, ո՛չ Human Rights Watch իրաւապաշտպան կազմակերպութիւնը, ո՛չ Եւրոպայի խորհրդի արտգործնախարարների յանձնախմբի դիտարկման Ագոյի ենթայանձնախմբը եւ ո՛չ նոյնիսկ «Ամերիկայի ձայն» հայկական բաժնի գործընկերը համարուող «Ազատութիւն» ռատիոկայանը չբողոքեցին, աղմուկ ու աղաղակ չբարձրացրեցին «Հայաստանում ազատ խօսքի լռեցման» վերաբերեալ։ Ի՞նչ բողոքի մասին էր խօսքը, երբ հրահանգը տրւում էր գործատիրոջ՝ ամերիկեան պետութեան կողմից։ Իսկ այժմ, երբ Հայաստանի խորհրդարանը որոշում է ընդունում տուրքի նոր սահմանումներ կատարել երկրի հանրային ռատիոյով վերահեռարձակուող օտարերկրեայ ձայնասփիւռ համարուող «Ազատութիւն» կայանի հայերէն հաղորդումների համար, միանգամից բոլորը, որոնց թւում ե՛ւ Human Rights Watch իրաւապաշտպան կազմակերպութիւնը ե՛ւ Եւրոպայի խորհրդի արտգործնախարարների յանձնախմբի դիտարկման Ագոյի ենթայանձնախմբը բողոքում են«Հայաստանում ազատ խօսքի լռեցման» դէմ։ Իսկապէս ինչի՞ համար է այս աղմուկ-աղաղակը։ Եթէ «Ազատութիւն» կայանի հայերէն հաղորդումների խմբագրութիւնը որեւէ ժամանակ եւ որեւէ դէպքում մտահոգուած է Հայաստանի հանրային եթերաժամից զրկուելու հարցով , կարող է ուղղակիօրէն դիմել եւ համոզել «Հեռահաղորդումների վարչութիւն» (Broadcasting Board of Governors) անուամբ ամերիկեան պետական կազմակերպութեանը, որպէսզի այն մեծացնի «Ազատութիւն» կայանի հայերէն հաղորդումներին տրամադրուելիք գումարը եւ կայանը կարողանայ վերահեռարձակուել Հայաստանի հանրային ռատիոյից։ Ի դէպ յիշեալ վարչութեանը, որի անդամներից է նաեւ Միացեալ Նահանգների արտաքին գործոց փոխնախարարուհի Քանտըլիզա Ռայսը, ենթակայ են ամերիկեան պետութեան կողմից ֆինանսաւորուող եւ արտասահմանեան երկրներ հեռարձակուող «Ալհուրրա» եւ «Ռատիօ Սաուուա» արաբերէն, «Ռատիօ Մարթի» իսպաներէն, «Ռատիօ Ֆարտա» պարսկերէն, 27 լեզուներով «Ազատութիւն» եւ 45 լեզուներով «Ամերիկայի ձայն» ռատիոհեռուստատեսային հաղորդումները։ Յիշեալ ծրագրերից շատերը, ինչպիսիք են պարսկերէն հաղորդումները, եթեր են արձակւում 24 ժամեայ կարգավիճակով։ Արդեօք նման խոշոր կազմակերպութեան համար, որի ծախսերը հիմնականում ապահովւում են ամերիկեան հարկատուներից, որոնց թւում՝ ամերիկահայութիւնից գանձնուող եկամտահարկերով, կարո՞ղ է ծանր եւ անիրագործելի ծախս համարուել «Ազատութիւն» ձայնասփիւռի հայերէն հաղորդումների վերահեռարձակման դիմաց պահանջուող նոր գումարները։ Հետեւաբար, Հայաստանում «Ազատութիւն» կայանի պահպանման կամ դադարեցման իրաւունքը վերապահուած է ոչ թէ՛ Հայաստանին, այլ Միացեալ Նահանգների Հեռահաղորդումների վարչութեանը։
Եթէ նոյնիսկ Հայաստանը որեւէ ժամանակ «դիտաւորեալ կերպով» փորձի սահմանափակել «Ազատութիւն» կայանի հանրային ռատիոալիքներով հեռարձակումը եւ,- ինչպէս իրենց աշխատանքը կորցնելու մտավախութեամբ «Ազատութիւն» կայանի հաղորդավարներն են ասում,- փորձ կատարուի լռեցնել ազատ խօսքը Հայաստանում, միեւնոյնն է, Միացեալ Նահանգների Հեռահաղորդումների վարչութիւնը անկաշկանդ կարող է անցեալի նման շարունակել կայանի հեռարաձակումը՝ կարճ ալիքներով եւ համացանցային միջոցներով։ Իսկապէս, ինչի՞ համար է այս աղմուկ-աղաղակը…։
Կլէնտէյլ
Յուլիս 2, 2007