Արցախի խորհրդարանը 28 Յունիսին, միաձայնութեամբ ընդունած յայտարարութեամբ մը դիմեց Ուաշինկթըն գտնուող Հայաստանի պատուիրակութեան` պահանջելով «անյապաղ դադարեցնել մեկնարկած բանակցութիւնները մինչեւ Արցախի հետ շփման գծում եւ ՀՀ սահմաններին լիակատար հրադադարի հաստատումը եւ այն պահպանելու փաստաթղթային երաշխիքների տրամադրումը»:
«Հակառակ պարագայում` բանակցութիւնների շարունակումը կը նշանակի ադրբեջանական կողմի ագրեսիւ (թշնամական) պահուածքի խրախուսում եւ միջազգային մակարդակով արտօնութիւն», կ՛ըսուի հաղորդագրութեան մէջ, զոր Արցախի խորհրդարանի նիստին հրապարակեց Ազգային ժողովի նախագահ Արթուր Թովմասեան, որ իր կարգին շեշտեցէ ըսելով. «Ադրբեջանը ոչ միայն կանխամտածուած սովամահ է անում Արցախի բնակչութեանը, այլեւ նրան հասցրել է բնաջնջման եզրին: Արցախը երբեք չի եղել եւ չի լինելու անկախ Ադրբեջանի կազմում, եւ դրա շուրջ ցանկացած քննարկում մեզ համար անընդունելի է: Դա մեր կարմիր գիծն է, որը ոչ ոք իրաւունք չունի խախտելու»։
Արցախի Ազգային ժողովի տարածած յայտարարութեան մէջ կը շեշտուի, որ Ատրպէյճանի ռազմաքաղաքական ղեկավարութիւնը՝ անտեսելով միջազգային հեղինակաւոր կառոյցներուն կոչերը եւ որոշումները՝ խաղաղութեան եւ երկխօսութեան կեղծ օրակարգերով քօղարկուած՝ ցեղասպանական գործողութիւններով կը ձգտի ռազմական, քաղաքական, տնտեսական գործիքակազմերու կիրարկումով հասնիլ իր հիմնական նպատակին` Արցախի վերջնական հայաթափման։
«Ուշագրաւ եւ յատկանշական է, որ Ադրբեջանի կողմից հրադադարի ռեժիմի պարբերաբար իրականացուող խախտումների այս նոր միջադէպը, նախորդ դէպքերին համանման, նոյնպէս արձանագրուել է այն ժամանակ, երբ ներկայումս ԱՄՆ պետական քարտուղարի միջնորդութեամբ Վաշինգտոնում տեղի են ունենում Հայաստանի եւ Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարարների հերթական բանակցութիւնները` հայ-ադրբեջանական հակամարտութեան խաղաղ կարգաւորման հարցերի շուրջ: Դա, անշուշտ, եւս մէկ անգամ վկայում ու հաստատում է, որ «խաղաղութեան պայմանագրի» շուրջ տեղի ունեցող այս բանակցութիւնները նոյնպէս իրականում ոչ այլ ինչ են, քան տարածաշրջանում տեւական խաղաղութեան ու կայունութեան հաստատման մթնոլորտի ձեւաւորման նմանակում` իբր թէ միջազգային ջանքերի համատեքստում», կը նշուի հաղորդագրութեան մէջ։
Արցախի խորհրդարանը, խորապէս անհանգստացած ներկայի վտանգաւոր իրողութեամբ՝ Արցախի Հանրապետութեան ժողովուրդին անունով կը դիմէ ՄԱԿի Ապահովութեան խորհուրդին, ԵԱՀԿի Մինսքի խումբի համանախագահ երկիրներու ղեկավարներուն` «կարեկցանքի յայտարարութիւններից, յորդորներից եւ խորհուրդներից զատ ձեռնարկել կոնկրէետ (յստակ) գործնական քայլեր, մասնաւորապէս, պատժամիջոցներ կիրառել Ադրբեջանի նկատմամբ` զսպելով նրա ագրեսիւ (յարձակողապաշտ) նկրտումները: Համոզուած ենք, որ երկակի ստանդարտներով (չափանիշներով) գործելաոճը աւելի է ոգեւորում Ադրբեջանին` նրան դարձնելով սանձարձակ եւ անվերահսկելի», նաեւ կը դիմէ Ռուսիոյ՝ խաղաղապահ առաքելութեան ծիրին մէջ առաւել կոշտ միջոցներով կասեցնելու Ատրպէյճանի հակամարդկային, ցեղասպան գործողութիւնները, նաեւ՝ Ուաշինկթընի մէջ բանակցութիւններ կատարող Հայաստանի Հանրապետութեան պատուիրակութեան`
«անյապաղ դադարեցնել մեկնարկած բանակցութիւնները` մինչեւ Արցախի հետ շփման գծում եւ ՀՀ սահմաններում լիակատար հրադադարի հաստատումը եւ այն պահպանելու փաստաթղթային երաշխիքների տրամադրումը, հակառակ պարագայում, բանակցութիւնների շարունակումը կը նշանակի ադրբեջանական կողմի ագրեսիւ պահուածքի խրախուսում եւ միջազգային մակարդակով արտօնութիւն»։
Արցախի նախագահ Արայիկ Յարութիւնեան 28 Յունիսին հրաւիրեց խորհրդակցութեան՝ քննարկելու ստեղծուած ռազմաքաղաքական իրավիճակը: Ան շեշտեց, որ Արցախի եւ ժողովուրդին դէմ շարունակուող ատրպէյճանական յարձակումները եւ բռնաճնշումները կը հակասեն հարցերը խաղաղ բանակցութիւններու միջոցով կարգաւորելու` միջազգային հանրութեան կոչերուն եւ 9 Նոյեմբեր 2020ի եռակողմ յայտարարութեան դրոյթներուն եւ չեն կրնար նպաստել տարածաշրջանին մէջ երկարատեւ խաղաղութեան հաստատման: Նախագահը ընդգծեց Արցախի մնայուն պատրաստակամութիւնը խաղաղ կերպով լուծելու ներկայ հիմնահարցերը եւ զերծ մնալու փխրուն իրավիճակի լարումէն:
Արձանագրուած զինադադարի խախտումներուն եւ արձանագրուած մարդկային կորսուստներուն արձագանգեց նաեւ Արցախի արտաքին գործոց նախարարութիւնը՝ նշելով, որ Ատրպէյճանի իշխանութիւնները իրենց գործողութիւններով նոյնիսկ չեն թաքցներ ցեղային զտումներ իրականացնելու իրենց մտադրութիւնը: «Դրա մասին բազմիցս հրապարակաւ յայտարարել է այդ երկրի նախագահը: Ադրբեջանի պաշտպանութեան նախարարի Յունիսի 26ի յայտարարութիւնն առ այն, որ Արցախի այն բնակիչները, ովքեր չեն ցանկանում ճանաչել Բաքուի իշխանութիւնը, պէտք է լքեն իրենց հայրենիքը, Արցախի եւ նրա ժողովրդի նկատմամբ Բաքուի ունեցած իրական նպատակների եւս մէկ ապացոյց է»:
Նախարարութիւնը դիտել կու տայ, որ այդ հարուածներուն համար մեղքը արցախեան կողմին վրայ բարդելու՝ Ատրպէյճանի արդէն սովորական դարձած փորձերը զուրկ են որեւէ հիմքէ: «Այդ են վկայում նաեւ Ադրբեջանի պաշտպանութեան նախարարի խօսքերը, որը Յունիսի 26ին` նշուած յարձակումից ընդամէնը երկու օր առաջ, հարցազրոյցի ժամանակ յայտարարել էր, որ Արցախի ՊԲն Ադրբեջանի համար որեւէ վտանգ չի ներկայացնում` միաժամանակ սպառնալով մէկ կորպուսի (ջոկատի) ուժերով ռազմական գործողութիւն իրականացնել Լեռնային Ղարաբաղում: Ըստ էութեան, Ադրբեջանի պաշտպանութեան նախարարը խոստովանել է, որ հէնց իր երկիրն է հանդիսանում ագրեսոր (յարձակող) եւ իրականացնում ադրբեջանա-ղարաբաղեան հակամարտութեան գօտու ռազմականացում»:
Նախարարութիւնը իր հաղորդագրութեան մէջ անգամ մը եւս միջազգային հանրութեան ուշադրութեան յանձնեց այն, որ շուրջ 200 օրերէ ի վեր` Արցախը ամբողջական շրջափակման մէջ է, եւ այդ պատճառով ալ խիստ եւ անմարդկային կը դառնայ վիճակը:
«Ուշադրութիւն ենք հրաւիրում նաեւ այն հանգամանքի վրայ, որ ինչպէս արդէն բազմիցս եղել է կարեւոր հանդիպումներից առաջ կամ դրանց ընթացքում, Յունիսի 28ի յարձակումը տեղի է ունեցել Հայաստանի եւ Ադրբեջանի արտգործնախարարների` երէկ Վաշինգտոնում մեկնարկած բանակցութիւնների հերթական փուլի ֆոնին` վերահաստատելով, որ Բաքուն փորձում է հարկադրանքի միջոցով, այդ թւում` ռազմական ուժի կիրառմամբ հայկական կողմին պարտադրել իր վերջնագրային ու առաւելապաշտական պահանջները: Այն, որ Բաքուն պատրաստ չէ բարեխղճօրէն մասնակցել բանակցութիւններին, ակնյայտ է դառնում նաեւ Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարարի` 2023 թուականի Յունիսի 23ին Reuters-ին տուած հարցազրոյցում արուած յայտարարութիւններից: Մասնաւորապէս, նա մերժել է Արցախի ժողովրդի իրաւունքների եւ անվտանգութեան միջազգային երաշխիքների գաղափարը` այն հիմնաւորմամբ, թէ դա իբր Ադրբեջանի ներքին գործն է: Ադրբեջանա-ղարաբաղեան հակամարտութեան կարգաւորումը, այդ թւում` Արցախի ժողովրդի իրաւունքների ու անվտանգութեան ապահովման խնդիրը փորձելով ներկայացնել որպէս Ադրբեջանի ներքին գործ` այդ երկրի իշխանութիւններն իրականում ձգտում են օրինականացնել Արցախի էթնիկ զտմանն ուղղուած իրենց ծրագրերը: Նման յայտարարութիւնները վկայում են նաեւ, որ Բաքուն ձգտում է տապալել միջազգային դերակատարների ջանքերը` միտուած ադրբեջանա-ղարաբաղեան հակամարտութեան խաղաղ եւ համապարփակ կարգաւորման համար պայմանների ստեղծմանը», կ՛ըսուի նախարարութեան յայտարարութեան մէջ։
«Այս համատեքստում զինուած յարձակումից մի քանի օր առաջ Ադրբեջանի ԱԳՆ (արտաքին գործոց նախարարութեան) կողմից արուած յայտարարութիւնը, թէ իբր այդ երկիրը պատրաստ է օգնութիւն ցուցաբերել Արցախի ժողովրդին, հանդիսանում է ծայրայեղ ցինիզմի (շնականութեան) դրսեւորում: Լաւագոյն օգնութիւնը, որ կարող է ցուցաբերել Ադրբեջանը, հրադադարի ռեժիմի անշեղ պահպանումն է, Արցախի Հանրապետութեան տրանսպորտային (ոխադրամիջոցներու) եւ էներգետիկ (ոժանիւթի) շրջափակման դադարեցումը, ինչպէս նաեւ 2020 թուականի Նոյեմբերի 9ի եռակողմ յայտարարութեան դրոյթների եւ ՄԱԿի միջազգայինի դատարանի 2023 թուականի Փետրուարի 22ի որոշման լիարժէք կատարումը, որոնք վերաբերում են Լաչինի միջանցքով երկու ուղղութիւններով ազատ, անվտանգ եւ անարգել երթեւեկութեանը:
«Նշենք, որ Լաչինի միջանցքի ամբողջական արգելափակման հետեւանքով Արցախի 120 հազար բնակչութեանը կանխամտածուած տառապանք պատճառելը եւ հումանիտար (մարդասիրական) ճգնաժամը խորացնելը, միջազգային իրաւունքի համաձայն, հաւասարազօր են ռազմական յանցագործութեան: Կրկին ընդգծում ենք, որ միջազգային հանրութիւնն ընդհանրապէս, եւ խաղաղ գործընթացում ներգրաւուած միջազգային բոլոր դերակատարները մասնաւորապէս, ինչպէս նաեւ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահող երկրներն ուղղակի պատասխանատուութիւն են կրում Արցախում հումանիտար եւ անվտանգային ճգնաժամի հետագայ խորացումը կանխելու, ինչպէս նաեւ միջազգային նորմերի ու սկզբունքների հիման վրայ ադրբեջանա-ղարաբաղեան հակամարտութեան խաղաղ եւ համապարփակ կարգաւորման, տարածաշրջանում տեւական խաղաղութեան ու կայունութեան ապահովման համար: Այս կապակցութեամբ եւս մէկ անգամ պնդում ենք, որ վերջիններս պէտք է օգտագործեն իրենց տրամադրութեան տակ եղած ճնշման բոլոր լծակներն ու գործիքները` ապահովելու Ադրբեջանի կողմից 2020 թուականի Նոյեմբերի 9ի եռակողմ յայտարարութեան բոլոր դրոյթների պահպանումն ու ՄԱԿի Արդարադատութեան միջազգային դատարանի 2023 թուականի Փետրուարի 22ի իրաւական պարտադիր ուժ ունեցող որոշման անյապաղ կատարումը», կ՛եզրափակէ նախարարութիւնը:
