ԵԱՀԿի խորհրդարանական վեհաժողովի Երեւանի մէջ մեկնարկած աշնանային նստաշրջանի բացման ընթացքին, Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինեան, ողջունելով ԵԱՀԿի խորհրդարանական վեհաժողովի աշնանային նստաշրջանի իրականացումը Հայաստանի մէջ` նշեց, որ անիկա տեղի կ՛ունենայ չափազանց բարդ ժամանակաշրջանի մը, երբ վերջին տասնամեակներուն գոյութիւն ունեցած համաշխարհային կարգը կը ճաթռտի՝ քայքայման հաւաստի նախանշաններ ցոյց տալով:
«Ակնյայտ է, որ Աֆղանստանի, Ուկրաինայի, Գազայի ճգնաժամերից, Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած էթնիկ զտումներից յետոյ աշխարհը նոյնը չի լինելու. սրանում արդէն ոչ ոք չի կասկածում: Բայց թէ ինչպիսին է լինելու աշխարհը վաղը, սա արդէն ոչ ոք չգիտի»:
Այս պարունակին մէջ, Փաշինեան խօսեցաւ Հայաստան-Ատրպէյճան խաղաղ գործընթացին մասին՝ յայտարարելով, որ կան թէ՛ լաւ եւ թէ վատ նորութիւններ: «Լաւ լուրն այն է, որ Ադրբեջանի հետ խաղաղութեան հիմնական սկզբունքները համաձայնեցուած են: Դա տեղի է ունեցել Եւրոպական խորհրդի նախագահ Շարլ Միշէլի միջնորդութեամբ Բրիւսելում Ադրբեջանի նախագահի եւ իմ հանդիպումների արդիւնքներով: Այդ համաձայնութիւններն արձանագրուած են եռակողմ հանդիպումների արդիւնքներով Շարլ Միշէլի Մայիսի 14ի եւ Յուլիսի 15ի յայտարարութիւնների մէջ: Խաղաղութեան առաջին սկզբունքը հետեւեալն է. Հայաստանն ու Ադրբեջանը ճանաչում են միմեանց տարածքային ամբողջականութիւնը, այն ըմբռնմամբ, որ Հայաստանի տարածքը 29 հազար 800 քառակուսի կիլոմետր է, Ադրբեջանի տարածքը՝ 86 հազար 600 քառակուսի կիլոմետր: Առաջին սկզբունքը կոնկրետացնելու (յստակացնելու) համար է երկրորդ սկզբունքը, որը հետեւեալն է. Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ սահմանների դելիմիտացիայի (սահմանազատման) քաղաքական հենքը 1991 թուականի Ալմա Աթայի հռչակագիրն է», ըսաւ Փաշինեան:
Յիշեցնելով Ալմաթիի հռչակագիրի կարեւոր արձանագրութիւնները՝ Փաշինեան յայտնեց, թէ հոն կը հաստատուի, որ Հայաստան եւ Ատրպէյճան իրարմէ տարածքային պահանջներ չունին եւ պատրաստ են ստանձնելու իրաւական պարտաւորութիւն` ապագային եւս նման պահանջներ չներկայացնելու վերաբերեալ։
«Ահա նաեւ այս ըմբռնումն է պատճառը, որ մենք Ադրբեջանին առաջարկում ենք փոխադարձաբար զօրքեր չունենալ Խորհրդային Միութեան ադմինիստրատիւ (վարչական) սահմանից այսուայնկողմ, ինչպէս նաեւ հասցէագրել էքսկլաւ/անկլաւների (արտագաւառ/ներգաւառ՝ կղզիացած տարածք) հարցերը: Հայաստանի ինքնիշխան տարածքի մաս հանդիսացող էքսկլաւ Արծուաշէնը, օրինակ, աւելի քան 30 տարի գտնւում է ադրբեջանական օկուպացիայի (գրաւման) ներքոյ: Ադրբեջանի հետ խաղաղութեան յաջորդ սկզբունքը հետեւեալն է. տարածաշրջանային կոմունիկացիաները (հաղորդակցութիւնները) պէտք է վերաբացուեն երկրների ինքնիշխանութեան, իրաւազօրութեան, փոխադարձութեան, հաւասարութեան սկզբունքների հիման վրայ», դիտել տուաւ Փաշինեան՝ շեշտելով, որ Հայաստանի խաղաղութեան պատկերացումը այն է, երբ տարածաշրջանի բոլոր երկիրները կ՛ապրին բաց սահմաններով, տնտեսական, քաղաքական, մշակութային աշխոյժ կապերով, բոլոր հարցերը դիւանագիտական եղանակով եւ երկխօսութեամբ լուծելու փորձառութիւն եւ աւանդոյթ կուտակած:
«Նման բան առնուազն շատ դժուար է ունենալ առանց ճանապարհային, երկաթուղային, օդային ակտիւ (աշխուժ) կոմունիկացիաներ (հաղորդակցութիւններ) ունենալու: Բայց սա ամէնը չէ, տարածաշրջանի երկրները միմեանց հետ պէտք է կապուած լինեն նաեւ մալուխներով, խողովակաշարերով, էելեկտրագծերով: Եւ ահա այս ամէնի իր բաժինը ապահովելու համար Հայաստանի Հանրապետութեան կառավարութիւնը ներկայացնում է «Խաղաղութեան խաչմերուկ» նախագիծը», ըսաւ Փաշինեան՝ եզրափակելով լաւ լուրը։
Ըստ անոր՝ վատ լուրը այն է, որ Հայաստան եւ Ատրպէյճան տակաւին կը խօսին տարբեր դիւանագիտական լեզուներով եւ շատ յաճախ զիրար չեն հասկնար։ «Սրա համար, ի հարկէ, կան նաեւ օբյեկտիւ (առարկայական) պատճառներ. երկարամեայ հակամարտութիւնը, պատմական որոշակի կոնտեքստով (բնագիրով, պարունակով), հազարաւոր զոհերը, որոնց հարազատների աչքերի մէջ շատ դժուար է նայել, տասնեակ գերիները, որոնց ընտանիքի անդամների հարցերին պատասխաններ չկան, տասնամեակներով գերիշխող ատելութեան մթնոլորտը եւ կասկածները, որ կառուցողական յայտարարութիւնների տակ թաքնուած են վատ մտադրութիւններ: Ընդ որում, ինչ ասում եմ, այս կամ այն չափով վերաբերում է ե՛ւ Հայաստանին, ե՛ւ Ադրբեջանին: Բայց Ադրբեջանն, օրինակ, ոչ մի անգամ հրապարակային յղում չի արել վերը յիշատակուած երեք սկզբունքներին, չի վերահաստատել իր հաւատարմութիւնը այդ սկզբունքներին, ինչը խորացնում է անվստահութեան մթնոլորտը», ըսաւ Փաշինեան:
Ան շատ մտահոգիչ նկատեց այն, որ Ատրպէյճանի մէջ բարձրագոյն հովանաւորութեամբ եւ ըստ էութեան պաշտօնական մակարդակով Հայաստանի Հանրապետութիւնը սկսած են կոչել «Արեւմտեան Ատրպէյճան»:
«Եւ այս հայեցակարգը ուսուցանում են դպրոցներում, համալսարաններում, պետական լրատուամիջոցներով: Սա մեզ նոր պատերազմ, Հայաստանի դէմ նոր ռազմական ագրեսիա (յարձակում) կազմակերպելու նախապատրաստութիւն է թւում, եւ խաղաղութեան գործընթացի առաջընթացի հիմնական խոչընդոտներից է: Մենք չենք հասկանում նաեւ տասնեակ գերիների հետեւողականօրէն չվերադարձնելու Ադրբեջանի մօտեցումը` չնայած վաղուց առաջարկել ենք այս թեման լուծել Խաղաղութեան օրակարգին յարիր բանաձեւով. բոլորը բոլորի դիմաց», ըսաւ Փաշինեան:
Ան ընդգծեց, որ Հայաստանի Հանրապետութիւնը նուիրուած է խաղաղութեան օրակարգին եւ խաղաղութեան գործընթացին:
Ան նաեւ յայտնեց, թէ ինք յոյս ունի, որ յառաջիկային պիտի ըլլայ Հայաստան-Թուրքիա սահմանը` երրորդ երկիրներու քաղաքացիներու եւ դիւանագիտական անձնագիր ունեցողներու համար բանալու նորութիւնը: «Մենք երկխօսութեան մէջ ենք նաեւ Թուրքիայի հետ: Յամենայնդէպս, նախկինում նման ակտիւ երկխօսութիւն երբեք չենք ունեցել, չնայած` դիւանագիտական յարաբերութիւնների հաստատման առումով դեռեւս որեւէ յաջողութիւն չունենք: Բայց, Թուրքիայի հետ Հայաստանի յարաբերութիւնների կարգաւորումը կարեւորագոյն գործօն է մեր տարածաշրջանի` Հարաւային Կովկասի` խաղաղ, զարգացող ու անվտանգ միջավայրի ռազմավարական տեսլականի համար: Առաջիկայում յոյս ունենք Հայաստան-Թուրքիա սահմանի` երրորդ երկրների քաղաքացիների եւ դիւանագիտական անձնագիր կրողների համար բացելու նորութիւնը լսել, եւ սա կը լինի մեծ խորհրդանիշ կրող քայլ», ըսաւ Փաշինեան: