Յուլիսի 19ին Լեռնային Ղարաբաղում կայացան նախագահի ընտրութիւններ։ Մինչ ընտրութիւնները Հայաստանի քաղաքական դաշտը ներկայացնող մի քանի գործիչների հետ զրոյցում փորձեցինք պարզել, թէ ի՞նչ ազդեցութիւն կարող են ունենալ այս ընտրութիւնները Ղարաբաղեան հիմնախնդրի հետագայ բանակցութիւնների վրայ։ Փորձեցինք նաեւ նրանց տեսակէտն իմանալ այն յայտարարութիւնների վերաբերեալ, որոնք հնչում են միջազգային կառոյցների ներկայացուցիչների կողմից, ըստ որոնց՝ այս ընտրութիւնները ոչ մի հետեւանք չեն կարող ունենալ բանակցային գործընթացի վրայ։
ԱԺ Հ.Յ.Դ. խմբակցութեան քարտուղար Արտաշէս Շահբազեանը, դեռ անցած շաբաթ այս թեմայի շուրջ ներկայացնելով իր տեսակէտը, յայտնել էր, որ արդար ընտրութիւնների անցկացումը շատ կարեւոր է, որպէսզի Ղարաբաղը բանակցութիւններում ներկայացնողները ուժեղ դիրքերից հանդէս գան՝ փաստելով, որ երկիրը իրաւունք ունի անկախ լինելու եւ չի կարող որեւէ կապ ունենալ Ատրպէյճան հետ։ «Չի կարող կապ ունենալ մի երկրի հետ, որտեղ այսօր բռնապետական եւ ռազմատենչ վարչախումբ է իշխում», ասել է Դաշնակցութեան ներկայացուցիչը։
Իսկ Հայաստանի քրիստոնեայ-դեմոկրատական միութիւն կուսակցութեան նախագահ Խոսրով Յարութիւնեանի կարծիքով, Արցախում ժողովրդավարական զարգացումների, ընտրութիւնների օրինական անցկացման խնդիրը առանձնապէս կարեւորւում է Ատրպէյճանի ներքաղաքական կեանքում առկայ իրավիճակի ֆոնի վրայ։ Նրա խօսքով, Ատրպէյճանում ընտրութիւնների՝ ժողովրդավարական չափանիշներին չհամապատասխանելը, լրատուամիջոցների նկատմամբ բռնութիւնները եւ այդ ֆոնին՝ Արցախի ժողովրդավարութիւնը ունի բարձր քաղաքական նշանակութիւն։
Խ. Յարութիւնեանը կարծում է, որ այս դէպքում պէտք է շեշտադրումը անել ոչ թէ այն հանգամանքի վրայ, որ աւելի ժողովրդավար Արցախը չի կարող որեւէ կապ ունենալ Ատրպէյճանի նման պետութեան հետ, այլ պէտք է առաջ տանել այն տեսակէտը, որ «իրավիճակն անհամեմատ շահեկան կը լինէր, եթէ Ատրպէյճանի ներքին կեանքը նոյնքան ժողովրդավարական լինի, որքան Արցախինը։ Այս դէպքում մենք հաստատ կարող ենք ասել, որ բանակցային գործընթացում յաջողութիւններ արձանագրելու շանսերն աւելի մեծ կը լինէին։
Իսկ առայժմ իրավիճակը միայն մտահոգութիւններ է ստեղծում հիմնախնդրի խաղաղ կարգաւորման համար։ Մենք սա պէտք է օգտագործենք եւ միջազգային հանրութեանը հաճախակի ներկայացնենք մեր մտահոգութիւնները՝ Արցախի ժողովրդավարական զարգացումների ֆոնի վրայ համադրենք Ատրպէյճանի զարգացման ոչ ժողովրդավարական միտումները։
«Մենք պէտք է ասենք, որ երկարաժամկէտ խաղաղ ապագայ չի կարող լինել, եթէ կողմերից մէկը բռնատիրական է։ Սա ոչ թէ կարեւոր է քարոզչական ինչ-որ կէտեր շահելու համար, այլ շատ առարկայական նշանակութիւն ունի ե՛ւ հակամարտութեան խաղաղ կարգաւորման հեռանկարները կանխագծելու, ե՛ւ տարածաշրջանի կայուն զարգացման համար», ասաց քաղաքական գործիչը։
Իսկ ինչ վերաբերում է բուն ընտրութիւններին, նրա կարծիքով, ԼՂի հանրային կեանքի ժողովրդավարացումը, հետեւապէս նաեւ նախագահական ընտրութիւնների ազատ եւ արդար անցկացումը անկասկած դրական ազդեցութիւն է ունենալու հետագայ բանակցային գործընթացի վրայ։ Ժողովրդավարութիւնից որեւէ շեղում բացասական հետեւանք կ’ունենայ Արցախի վարկի վրայ, այդ պատճառով Յունիսի 19ի եւ նաեւ մինչ այսօր տեղի ունեցած ընտրութիւնները, բացառութիւն չեն կարող լինել։
Խ. Յարութիւնեանը համոզուած է, որ արցախահայութիւնը իրականում հաւատում է իր հանրային կեանքի ժողովրդավարացման ապագային եւ դրա մէջ տեսնում նաեւ իր իրաւունքների պաշտպանութեան ամենակայուն երաշխիքները։ Ինչ վերաբերում է միջազգային կառոյցների ներկայացուցիչների յայտարարութիւններին, մեր զրուցակիցը յիշեցրեց, որ բոլոր ընտրութիւններից առաջ էլ նման յայտարարութիւններ եղել են, բայց ամէն անգամ էլ սկսել են բանակցել ընտրուած իշխանութիւնների հետ։
«Միջազգային կառոյցների նման գնահատականը պայմանաւորուած է քաղաքական այլընտրանքային գնահատական չունենալով, որովհետեւ յայտարարել, թէ ճանաչում են ընտրութեան արդիւնքները, անուղղակի նշանակում է ճանաչել ԼՂ ինքնիշխանութիւնը։ Հետեւաբար, աշխատելով առաւելագոյնս չլարել իրավիճակը, նրանք փորձում են յայտարարել, թէ իրենք համոզուած են, որ այդ ընտրութիւնները որեւէ ազդեցութիւն կամ հետեւանք չեն կարող ունենալ։
«Բայց համաձայնէք, որ բաւական է՝ այդ ընտրութիւններն իրենց ժողովրդավարական որակներով զիջեն միջազգային հանրութեան սպասելիքները, դա կը դառնայ միջազգային կառոյցների ձեռքին շատ լուրջ զենք՝ Արցախի օրինական իշխանութիւններին սեւացնելու, նրանց քաղաքական կարողութիւնն ու ունակութիւնը նուազեցնելու, հետեւաբար, նաեւ բանակցային գործընթացից Ղարաբաղին գործնականօրէն դուրս մղելու համար ուժեղ միջոց։ Այնպէս որ, ես շատ հանգիստ եմ նայում այդ որակումներին, քանի որ դրանք շատ աւելի քաղաքական, բայց ոչ երբեք, եթէ կարելի է այսպէս բնութագրել՝ իրաւա-քաղաքական նկատառումներ ունեն։
«Այդ պատճառով, ամենակարեւորն այն է, որ արցախահայութիւնը համոզուած լինի մի բանում՝ հանրային կեանքի ժողովրդավարացումն այլընտրանք չունի։ Այդ ճանապարհով միայն նրանք յաջողութիւններ կարձանագրեն ինչպէս բանակցային գործընթացում, այնպէս էլ իրենց իրաւունքները պաշտպանելու եւ միջազգային հանրութեանը սեփական պահանջները ներկայացնելու տեսանկիւնից», համոզուած է ՀՔԴՄ ղեկավարը։
«Ես համամիտ չեմ ատրպեճանական եւ միջազգային հանրութեան այն կարծիքին, որ անկախ այն հանգամանքին, թէ ինչպիսի ընթացք եւ բովանդակութիւն կ’ունենան Ղարաբաղում տեղի ունեցող նախագահական ընտրութիւնները, դրանք չեն ազդի բանակցութիւնների ընթացքի վրայ։
«Ընդհակառակը, ես կարծում եմ, որ Ղարաբաղը, ինչպէս միշտ, այս անգամ եւս աշխարհին պէտք է ցոյց տա իր ժողովրդավարական էութիւնը, իր նուիրումը համաշխարհային հանրութեան համարկուելու որոշմանը, իր ապագայի նկատմամբ քաղաքական հզօր կամք ցուցաբերելով հանդերձ՝ ընտրում է ազատ եւ արդար ընտրութիւնների ճանապարհը», ասում է Հայաստանի Նորացուած կոմունիստական կուսակցութեան ղեկավար Եուրի Մանուկեանը։ Նա համարում է, որ Ղարաբաղի հիմնախնդրի լուծումը մեծ մասամբ պայմանաւորուած է Ղարաբաղում տեղի ունեցող քաղաքական իրադարձութիւնների համամարդկային արժէքների բնութագրմամբ։
Իսկ ՀՀԿ խորհրդարանական խմբակցութեան անդամ Գալուստ Սահակեանը միջազգային կառոյցների ներկայացուցիչների յայտարարութիւններին լուրջ չի վերաբերւում. «Դրանք պէտք է դիտարկել որպէս առանձին քաղաքական երեւելիների խօսք եւ ո՛չ միջազգային կառոյցների կարծիք»։
Նրա խօսքով, եթէ միջազգային հանրութիւնը խնդիրներ լուծելուց առաջ առաջնորդւում է ժողովրդավարութեամբ, ապա հետեւանքներն այնպիսին կը լինեն, որ եւս մէկ անգամ Ղարաբաղը կ’ապացուցի, թէ իրօք ժողովրդավարական երկիր է։ Իսկ սա ամենակարեւոր հանգամանքն է Ղարաբաղեան խնդրի լուծման ամբողջ ընթացքի համար։
ԱԻՄ նախագահ Պարոյր Հայրիկեանի խօսքով՝ Արցախում բոլորը, այդ թւում՝ թեկնածուները լաւ գիտեն, որ այս ընտրութիւնները Արցախի ճակատագրի համար գուցէ ոչ վճռորոշ, բայց կարեւոր նշանակութիւն ունեն, որովհետեւ դրանով ապացուցւում է, թէ Արցախը որքանով է ինքը հաւատարիմ ինքնորոշման սկզբունքին։
Աժ նախկին պատգամաւոր Ալպերթ Բազէեանը նոյնպէս համոզուած է, որ ընտրութիւնների ազատ, արդար եւ ժողովրդավարական սկզբունքներով անցկացումը, բնականաբար, առաջին հերթին նպաստելու է Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութեան լիարժէք կայացմանը եւ աւելի լաւ նախապայմաններ է ստեղծելու ԼՂՀ միջազգային ճանաչման համար։