ՆԱՆԷ ԱՒԱԳԵԱՆ
Հարաւային Կալիֆորնիայի արցախահայ համայնքը, նախորդ տարին ամփոփեց միասին: Դեկտեմբերի 21ին աւելի քան 300 արցախահայեր, Բրբենք քաղաքում հաւաքուել էին՝ նշելու արցախցու անկոտրում կամքն ու պայքարի ոգին, հաստատելու, որ միասնաբար գործելու են արցախեան ինքնութիւնը՝ մշակոյթը, լեզուն ու աւանդոյթները պահպանելու եւ Արցախ վերադառնալու վճռականութեամբ:
Ձեռնարկի ժամանակ յայտարարուեց, որ նշուած նպատակներն իրականացնելու համար Լոս Անջելեսում ստեղծուել է «Արցախի Պահպանութեան Կոմիտէ» հասարակական կազմակերպութիւնը, որն այսուհետ կը համակարգի աշխատանքները:
Տարեվերջի տօնական միջոցառման մեկնարկը, որին ներկայ էին նաեւ հայ համայնքի հասարակական, քաղաքական, մշակութային, հոգեւոր եւ իրաւական ոլորտի ճանաչուած ներկայացուցիչներ, ազդարարեց Արցախի թեմի նախկին առաջնորդ Պարգեւ արք. Մարտիրոսեանը` Տէրունական աղօթքով եւ Արցախ վերադառնալու ու ապագայ տօներն այնտեղ նշելու քաջալերական ուղերձով: Նրա խօսքին ոգեւորութեամբ արձագանգեցին ներկաները` ձայնակցելով երգիչ Անդրէ Յովնանեանին Արցախի հիմնի կատարման ժամանակ:
«Հայ ազգի նորագոյն պատմութեան ընթացքում, անցած երեսուն տարիներին, Արցախը եւ արցախցին՝ պայքարի, տոկունութեան, անկոտրում ոգու խորհրդանիշն են եղել աշխարհասփիւռ հայ ժողովրդի շրջանում: Այսօր թէեւ իրականութիւնը քիչ այլ է, եւ արցախցիներս արմատախիլ եղած աշխարհասփիւռ ենք, բայց մեր ներուժն այնքան հզօր է, որ կարող ենք ոչ միայն մեր պայքարը շարունակել, այլեւ` կապող եւ համախմբող օղակ դառնալ համայն հայութեան: Սա վերջը չէ, եւ մենք յոյս ունենք, որ յետ ենք գնալու, ինչի համար կարիք ունենք ունենալու ամուր հաւատ եւ պատրաստակամութիւն` անելու քայլեր, որոնք մեզ կը տանեն մեր հողն ու ջուրը հետ բերելու համար ճիշդ ճանապարհով», իր խօսքում նշեց արցախահայ համայնքի ղեկավարներից եւ ձեռնարկի կազմակերպիչներից Ալեոշա Պետրոսեանը: Նա յայտնեց, որ նորաստեղծ կազմակերպութեան միջոցով, այսուհետ առաւել համակարգուած, Արցախի հարցը ներկայացուելու է տարբեր ատեաններում՝ ընդգրկելու համար նաեւ ԱՄՆ դաշնային, քաղաքական մակարդակով քննարկումների օրակարգերում: Նա տեղեկացրեց, որ միջազգային իրաւական հարթակներում աշխատանքներն ընթացքի մէջ են, եւ որոշ յաջողութիւններ կան, որոնց մասին կը պատմի այդ հարցում նշանակալի ներդրում ունեցող, միջոցառման գլխաւոր բանախօսը՝ միջազգային իրաւունքի մասնագէտ, իրաւաբան, ամերիկահայ Գառնիկ Քերքոնեանը: Պետրոսեանը յայտնեց, որ ճանաչուած իրաւաբանը սիրով ընդունել էր ձեռնարկին մասնակցելու հրաւէրը, եւ Չիկագոյից ժամանել էր Լոս Անջելես` համերաշխութիւնը յայտնելու արցախահայ համայնքին:
Գառնիկ Քերքոնեանն իր խօսքում մասնաւորապէս անդրադարձաւ հայերի դէմ նոյն ուժերի կողմից մէկ դար անց իրականացուած ցեղասպանութեանը, պատմութեան դասերը սովորելու անհրաժեշտութեանն ու անձնուրաց պայքարի կարեւորութեանը: «Իսկապէս զզուելի է՝ տներ խլուած կրկին, եկեղեցիներ պղծուած կրկին, սով, տեղահանութիւն, ոչնչացուած գերեզմաններ կրկին, փախստականներ կրկին ու կրկին: 1915թ.ին թուրքերի կողմից իրականացուած արհաւիրքը, անարդարութիւնները, հարիւր տարի անց տեղի են ունենում կրկին, նրանք շարունակում են նոյն բարբարոսական գործը` մեր եւ աշխարհի աչքի առաջ: Հաշուի առնելով մեր պատմութիւնը, ինչ-որ բան պէտք է սովորած լինենք, եւ չպէտք է պարզապէս դիտենք եւ ընդունենք անընդունելին: Այլեւս պարտաւոր չենք սպասել աւելի քան հարիւր տարի, որպէսզի կարողանանք պահանջել, որ իրաւունք ունենք մեր տների, պատուի, վերադարձի մեր բնիկ հայրենիք»: Քերքոնեանը տեղեկացրեց, որ 2020 թուականին, պատերազմի ժամանակ արդէն իրաւական քայլեր են ձեռնարկուել Ադրբեջանի եւ այդ երկրի հետ աշխատող ընկերութիւնների դէմ եւ դատական գործեր են յարուցուել, օրինակ՝ արցախեան պատերազմում կիրառուած թուրքական անօդաչու սարքերի ստեղծմանը մասնակից ընկերութիւնների, կառուցապատող կազմակերպութիւնների դէմ, ովքեր Ադրբեջանի հետ Շուշին վերափոխելու պայմանագրեր են կնքել: «Այս դատական գործերը շարունակւում են մինչ այսօր, բայց դրանով չպէտք է բաւարարուենք, եւ նոր դատեր ենք պատրաստւում ներկայացնել` իրաւական միջոցներով հալածելով բոլոր նրանց, ովքեր նիւթական շահ են ունեցել մեր ժողովրդի արեան եւ տառապանքի հաշուին: Մինչեւ այդ շահերի շղթան չկտրուի` այս ցեղասպանութիւնը կը շարունակուի»:
Իրաւաբանը նշեց, որ իրաւական գործերի կողքին այսօր յաջողութիւններ կան նաեւ քաղաքական հարթակներում. Մի շարք երկրներ` Ամերիկայից մինչեւ Ռուսաստան, Ֆրանսիայից Արգենտինա, Կանադա ու Շուէյցարիա, ՄԱԿի միջազգային դատարանից մինչեւ Մարդու Իրաւունքների խորհուրդ` յայտարարել են Արցախ վերադառնալու մեր իրաւունքի եւ աւելին` Արցախի ինքնորոշման իրաւունքի մասին: «Մեր դիրքորոշումն այն է, որ վերադարձի իրաւունքը պէտք է ունենայ երեք հիմնասիւն` պէտք է լինի հաւաքական, միջազգային պաշտպանութեան ներքոյ, եւ ժողովուրդը պէտք է վերադառնայ իր հիմնարար մարդկային իրաւունքներով` ներառեալ կեանքի եւ ինքնորոշման իրաւունք», նշեց Քերքոնեանը՝ կարեւորելով իւրաքանչիւր հայի մասնակցութիւնն ու պատասխանատուութեան ստանձնումն այս պայքարում, որը կարող է յաջողել երեսուն ամսից, կամ երեսուն տարուց, եւ պատմութիւնը մեր կողքին կը լինի միայն այն ժամանակ, երբ պատրաստ ենք: Նա արցախցիներին յորդորեց պահպանել արցախեան մշակոյթը, երեխաներին հայ, արցախցի մեծացնել, եւ նրանց մէջ միշտ վառ պահել արցախցու գլխաւոր ճշմարտութիւնն առ այն, որ Արցախն իրենց բնիկ եւ հայկական հայրենիքն է: «Եթէ մարդ չպէտք է տեսնի արդիւնքը կեանքի ընթացքում, դա չի նշանակում, որ արդիւնքն անհնար է: Մենք չպէտք է գործենք մէկ մարդու կեանքի ընթացքի համար, ազգը նման կերպ չի մտածում, նման կերպ չի գործում, չի ծրագրում, նման կերպ չի պատրաստւում իր ապագային: Մեր լեռնային մշուշի միջից յայտնւում է մեր նեղ վերադարձի ճանապարհը, նեղ՝ բայց ներկայ, պղտոր՝ բայց տեսանելի: Այդ վերադարձի նեղ ճանապարհի դարպասն արդէն բացել ենք: Դեռ շատ երկար ու դժուար օրեր ունենք յաղթահարելու, բայց եթէ հայ ժողովրդի որեւէ հատուած կարող է դիմանալ այդ լեռնային մշուշոտ, վտանգաւոր ճանապարհին՝ դա արցախցին է: Պատիւ է քայլել ձեր հետ այդ ճանապարհով», ամփոփեց Գառնիկ Քերքոնեանը:
Ձեռնարկի բանախօսներից, Գլենդելի քաղխորհրդի անդամ Արդի Քասախեանն էլ կարեւորեց աշխարհին առանց դադարի յիշեցումը Արցախի մասին. «Մեր ամենակարեւոր պարտականութիւնը որպէս հայ՝ հոգ տանելն է մեր սիրելի արցախցի հայրենակիցների համար եւ աշխարհին անընդհատ յիշեցնելը Արցախում իրականացուած անարդարութեան եւ արցախցիների դէմ շարունակուող անարդարութիւնների մասին, որպէսզի Արցախը չմոռացուի եւ արդարութեան համար պայքարը շարունակուի»:
Այս հարցում, Արցախահայ համայնքի եւ միջոցառման կազմակերպիչներից Արթուր Գրիգորեանը չափազանց կարեւորեց տարաբնոյթ ձեռնարկների անցկացումը. «Նման միջոցառումները շատ կարեւոր են արցախցիների համար, քանզի լաւագոյն միջոց են համախմբուելու, պահպանելու եւ մեր սերունդներին փոխանցելու մեր մշակութային ժառանգութիւնը: Համոզուած եմ, որ սա պիտի լինի մեր մատաղ սերունդների համար ուղեցոյցը՝ Արցախ աշխարհին տէր կանգնելու եւ հայ ժողովրդի պայծառ ապագան կառուցելու գործում»: Գրիգորեանի նշած ուղեցոյցի վառ օրինակ էր չափազանց յուզիչ` արցախցի գրող, հանրային գործիչ Մարգարիտ Դերանցի գրած՝ «Արցախցու Երդումը», որ ներկաները կրկնեցին յոտնկայս. «Խոստանում եմ հաւատարիմ լինել նախնեաց լուսէ հաւատքին, խոստանում են չմոռանալ դարաւոր յիշատակները, յամառօրէն պահել արցախեան քաղցր բարբառը, հաւատարիմ մնալ ազգութեանն ու աւանդոյթներին: Երդւում եմ Աստծոյ եւ խղճի առաջ՝ փոխանցել սա մեր ժառանգներին, չնահանջել, անձնուրացօրէն առաջ գնալ` յանուն Արցախ դրախտավայրում ապրելու մեր սրբազան իրաւունքի»:
«Արբատ» հանդիսասրահում անցկացուած արցախահայ համայնքի միջոցառմանն իրենց անզուգական կատարումներով իւրատեսակ շունչ ու ոգի հաղորդեցին երգչուհի Գոհար Յովհաննիսեանը, երգիչներ՝ Անդրէ Յովնանեանը, Գոռ Եփրեմեանն ու Արթուր Խաչենցը: Ելոյթներով հանդէս եկան արձակագիր Մարգարիտ Դերանցն ու դերասանուհի Անահիտ Իշխանեանը: Երեկոյի գեղարուեստական յայտագրի համակարգողն ու հանդիսավարներն էին` դերասան Սարգիս Գրիգորեանը ու Մանօ Գրիգորեանը: Միջոցառման կազմակերպիչները, հայրենիքին եւ արցախցիներին բացառիկ նուիրումի համար յուշանուէրներ յանձնեցին հասարակական ու մշակութային գործիչների:
Անդրադառնալով «Արցախի Պահպանութեան Կոմիտէ»ի (Artsakh Preservation Committee) նպատակներին, «Ասպարէզ»ի հետ զրոյցում Ալեոշա Պետրոսեանը նշեց, որ առաջնային նպատակն է արցախահայերի կուռ համայնքի ստեղծումն ու համախմբումը՝ արցախեան մշակոյթի պահպանման, Արցախից բռնի տեղահանուած եւ ԱՄՆում հաստատուած հայրենակիցների աջակցութեան, արցախցի երեխաներին լաւագոյն կրթութիւն եւ հայեցի դաստիարակութիւն ապահովելու հարցերի շուրջ: «Արցախի Պահպանութեան Կոմիտէ»ն նաեւ նախատեսում է գործունէութիւն ծաւալել իրաւական ուղղութեամբ, եւ օժանդակել այդ ոլորտում իրականացուող աշխատանքներին: Այսօր այդ ուղղութեամբ կան փոքրիկ յաղթանակներ, որոնց վրայ կարելի է կառուցել: Եւ, իմ կարծիքով, պէտք է սկսենք ներկայացնելուց այդ յաղթանակները, որ կարողանանք ցրել ժողովրդի շրջանում ստեղծուած անտարբերութիւնը, որը վտանգաւոր է, երբ մարդիկ մտածում են, որ իրենցից ոչինչ կախուած չի»: Ըստ Ալեոշա Պետրոսեանի, կազմակերպութիւնը նախատեսում է յայտարարուած նպատակների շրջանակներում, տարաբնոյթ միջոցառումների անցկացում տարուայ ընթացքում:
