Մաթեմատիկայում այսպիսի հասկացութիւն կայ. անսահման փոքրը, երբ միաւորն անդադար կոտորակուելով շարունակ փոքրանում է՝ ձգտելով զրոյին. 1/2, 1/4, 1/8, 1/16, 1/32… եւ այսպէս շարունակ:
Որոշ պատմաբանների կարծիքով, պատմութեան բարենպաստ ընթացքի պայմաններում, հայ ժողովուրդն այսօր առնուազն 50 միլիոն պիտի լինէր: Իսկապէս, պատմութիւնը եւ մեր աշխարհագրական դիրքը բացասական դեր են խաղացել այդ հարցում, սակայն այս երկու գործօններին, կարծում ենք պէտք է աւելացնել նաեւ շարունակ պառակտուելու, մասնատուելու, կոտորակուելու եւ այդպիսով դէպի անսահման փոքրը ձգտելու մեր ախտագին, երբեմն փարանոյայի հասնող մեր անբուժելի եւ ինքնասպա՛ն մղումը:
Հայոց պատմութեան առաջին իսկ մատեանները միաբերան խօսում են մեր անհամաձայնութեան, երկպառակութեան, ներքին թշնամութեան եւ անհանդուրժողականութեան մասին: Շատ յաճախ իրար աւելի ենք ատել, քան մահացու թշնամուն:
Միւս ազգերի պատմութիւնն էլ կործանարար այս միտումի օրինակներ է բերում, եւ շատ: Սակայն կենտրոնախոյս այս ձգտումները նրանցում արտայայտուել են որպէս «մանկական հիւանդութեան», ազգային գիտակցութեան ձեւաւորման բնական դրսեւորումներ, եւ բաւական է եղել, որպէսզի մի Լուի 14րդ, մի Պետրոս Մեծ կամ մի Պիզմարկ յայտնուի, որպէսզի ժողովուրդն իսպառ բուժուի այդ հիւանդութիւնից:
Մենք եւս ունեցանք մեր Պետրոսն ու Պիզմարկը, եւ եւրոպացիներից անհամեմատ աւելի շուտ, դեռեւս 4րդ դարում՝ Արշակ Բ., Պապ թագաւոր: Սակայն կղերական գրիչները՝ երկիրն ու ազգը հզօրացնողներին ամենամռայլ գոյներով ներկայացրին իրենց մատեաններում:
Եւ եթէ պառակտման միտումը միւս ժողովուրդների մօտ որոշակի ժամանակաշրջանի կամ պետական կացութաձեւի արտայայտութիւնն էր, որ դրսեւորուեց ու անհետացաւ, ապա մեզանում այն արմատացաւ, դարձաւ քրոնիքական հիւանդութիւն, ազգային նկարագրի անտրոհելի մասնիկը, որ գնալով աւելի չարորակ արտայայտութիւններ ունեցաւ:
Ոչ մի առիթ չենք փախցնում իրարից զատուելու, տարբերակուելու, իրար դէմ դուրս գալու եւ հնարաւոր թշնամութեան հիմքերը դնելու… Անգամ այն, ինչ պիտի նպաստի միաւորմանը, դարձեալ ծառայեցնում ենք սեւ գործին:
Հայոց պետականութեան վերականգնման առաջին իսկ օրերից՝ 1918թ., այս ախտն իսկոյն իր չար «աշխատանքը» ծաւալեց: Իսկ խորհրդային շրջանում չարազաւեշտ բնոյթ ընդունեց: 20ական թուականների Հայաստանը լցուած էր աշխարհի չորս կողմից ներգաղթած հայերով, սակայն նշաւակման առարկայ դարձան վանեցիները, քանի որ երկրի առաջին դէմքը վանեցի Աղասի Խանջեանն էր: Անգամ Վազգէն Շուշանեանը չկարողացաւ դիմադրել գայթակղութեանը եւ Փարիզում, անթաքոյց հեգնանքով, գրեց Հայաստանում հաստատուող «վանեցիական գրականութեան» մասին:
Վանեցիներին յաջորդեցին թիֆլիսեցիները, որովհետեւ ազգանուէր ու շինարար Գրիգոր Յարութիւնեանը վրացահայ էր:
Աշխարհակործան պատերազմից փառահեղ յաղթանակով դուրս եկած հայ ժողովուրդը կատարեց պառակտման հերթական քայլը. հայրենադարձ եղբայրները դարձան «ախպար»: Չարութիւն չկար այս բառի մէջ, այլ գուցէ փոքր-ինչ կոպիտ, հարազատների շրջանակում թոյլատրելի կատակ, որը սակայն հետագայում, պետական մարմինների՝ «ախպարների» հանդէպ ցուցաբերուած զգուշաւոր, երբեմն էլ անբարեացակամ ընթացքի պատճառով, վիրաւորական երանգներ ընդունեց:
1953թ. Հայաստանի Կոմկուսի առաջին քարտուղար դարձաւ գորիսեցի Սուրէն Թովմասեանը, եւ հանրապետութիւնը բաժանուեց հայերի եւ «զանգեզուրցիների» միջեւ: Այնուհետեւ Յակոբ Զարոբեանն էր՝ Ռուսաստանից: Այս անգամ պառակտում չեղաւ, եւ գուցէ դրա շնորհիւ էր, որ 1965թ. Ապրիլի 24ին ժողովուրդը միասնական դուրս եկաւ փողոց՝ Մեծ Եղեռնի 50ամեակը նշելու:
Զարոբեանին փոխարինեց լոռեցի Անտոն Քոչինեանը, եւ նոր պառակտում՝ հայերի եւ «լոռեցիների» միջեւ: Իսկ նրանից յետոյ եկած երեւանցի Կարէն Դեմիրճեանը ասպարէզ հանեց, այսպէս կոչուած, «քաղքի տղերքի»՝ իր մերձաւորների սանձարձակ խումբը, որը պարարտ հող նախապատրաստեց ՀՀՇական ամենաթողութեան, թալանի եւ ցինիզմի համար:
Անկախութիւնն ի թիւս մի շարք աղէտների, նշանաւորուեց մօտաւորապէս մէկ միլիոնանոց հայ զանգուածի արտագաղթով, որ շարունակւում է առ այսօր՝ ստեղծելով օտար ափերն ընկած հայի մի նոր «տեսակ»: Իսկ բոլորովին վերջերս, բաժանուեցինք հայաստանցիների եւ «ղարաբաղցիների» միջեւ, եւ այս հերթական պառակտումը, պատմութեան գերեզմանոցից դուրս եկած նախագահութեան թեկնածուն չխորշեց իր հիմնական զէնքերից մէկը դարձնել:
Եթէ մինչեւ հիմա պառակտումն ընթանում էր պետութեան անուղղակի մասնակցութեամբ կամ անտարբերութեամբ, ապա այս անգամ մեր նորանկախ պետականութիւնը որոշեց իր առաւել քան շօշափելի լուման դնել ազգակործան այդ ջանքի մէջ. Հայաստանի Ազգային ժողովն ընդունել է օրէնք, համաձայն որի հանրապետութիւնից դուրս գտնուող ՀՀ քաղաքացիներն իրաւունք չունեն մասնակցելու Փետրուարի 19ի նախագահական ընտրութիւններին: Մօտաւորապէս կէս միլիոն մարդ զրկուեց իր սահմանադրական իրաւունքից… 500,000 հայ միանգամից դարձան պարիաներ: («Ա.»- իրաւազարկ անձ):
Որոշումն, ըստ երեւոյթին, ընդունուել է մարտավարական ինչ-ինչ նկատառումների թելադրութեամբ եւ չի բացառւում, որ մօտակայ տարիներին փոխուի, սակայն մեր խորհրդարանն արդեօք գիտակցե՞ց, որ մեր հոգեբանութեան խորքերում ամրացած բազմաթիւ ճաքերին ու ճեղքուածքներին աւելացաւ հերթականը, այս անգամ ոչ թէ պատմութեան չարաբաստիկ ընթացքի կամ անբարենպաստ դիրքի հետեւանքով, այլ «Մէկ ազգ, մէկ մշակոյթ» ազդարարող ազգային պետականութեան նախաձեռնութեամբ:
Իսկապէս, քանի՞ ազգ կարող է տեղաւորուել «Մէկ ազգի» մէջ եւ մինչեւ ե՞րբ պիտի պառակտուենք:
Մաթեմատիկայում գոյութիւն ունի նաեւ անսահման մեծ հասկացութիւնը, երբ թիւը գումարումով կամ բազմապատկումով շարունակ մեծանում է: Եր՞բ պիտի մենք շրջենք ընթացքը, եւ փոքրանալու փոխարէն միաւորուենք ու ՄԵԾԱՆԱՆՔ, եւ մեր պետականութիւնը, մեր նորընտիր նախագահն ինչո՞վ է նպաստելու դրան: