ԿԼԷՆՏԷՅԼ.- Կիրակի երեկոյեան, Կլէնտէյլի «Փելանքոնի Փարք»ի մօտ աւելի քան տասը հազար հայորդիներ հաւաքուած էին իրենց բողոքն ու ցասումը արտայայտելու հայ-թրքական նախաստորագրուած արձանագրութեանց դէմ եւ պահանջելու, որ անմիջապէս կասեցուի այդ փաստաթուղթերուն ստորագրման գործընթացը:
Հաւաքը կազմակերպուած էր Սոցիալ Դեմոկրատ Հնչակեան կուսակցութեան, Ռամկավար Ազատական կուսակցութեան, Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան եւ Միաւորուած Հայ Երիտասարդներու կազմակերպութեան կողմէ:
Հաւաքի մասնակիցներու տրամադրութիւնը յայտնաբար վճռական էր: Ձեռնարկի ընթացքին առաւել արձագանգ կը գտնէին այն ելոյթները, որոնք արմատական կեցուածք կը դրսեւորէին արձանագրութեանց դէմ եւ պատասխանատուութեան կը կանչէին Հայաստանի նախագահն ու արտաքին գործոց նախարարը:
Հաւաքի բացման խօսքը կատարեցին Մելինա Մայիլեան (հայերէնով) եւ Գասպար Ճիւէլէկեան (անգլերէնով):
Ամերիկայի եւ Հայաստանի քայլերգները կատարեց Նարինէ Օճախեան: Ապա հերթաբար ելոյթ ունեցան Արութին Յարութիւնեան (Միացեալ Հայ Երիտասարդներ), Յարութիւն Տէր Դաւթեան (ՍԴՀԿ), Մինաս Գոճայեան (ՌԱԿ), Աւետիք Իզմիրլեան (ՀՅԴ), օրուան գլխաւոր բանախօսը՝ Յարութ Սասունեան, եւ ապա Յովիկ Զիրաքեան: Ելոյթները առանձին կը հրատարակենք մեր այսօրուան թիւով (տես էջ 2):
Խօսք առաւ նաեւ Կլէնտէյլի քաղաքապետական խորհուրդի անդամ, նախկին քաղաքապետ Արա Նաճարեանը:
Հայրենասիրական երգերով հանդէս եկան Արմէն Մովսիսեան եւ Ռազմիկ Մանսուրեան:
Հաւաքի մասնակիցները յայտնեցին իրենց անվերապահ նեցուկը կոչի մը՝ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹԵԱՆ ԲԱՆԱՁԵՒԻՆ Ի ԽՆԴԻՐ ՔՈՆԿՐԷՍԱԿԱՆ ԱՆՅԱՊԱՂ ՆԱԽԱՁԵՌՆՈՒԹԵԱՆ (այս մասին լրատուութիւնը՝ ներքեւը):
Հաւաքի մասնակիցները դարձեալ միաձայնութեամբ որդեգրեցին յայտարարութիւն մը, որուն բնագիրը պիտի յղուի Հայաստանի նախագահին, ինչպէս նաեւ թրքական ներկայացուցչութիւններուն ու արձանագրութեանց նախապատրաստման ու ստորագրման ուղղակի կամ անուղղակի միջնորդ պետութիւններու ներկայացուցիչներուն:
Հաւաքը կազմակերպող յանձնախումբին կողմէ ԲԱՆԱՁԵՒը ընթերցեց Յովան Թաշճեան, որուն ցասում ու ընդվզում արտայայտող ելոյթով ալ աւարտեցաւ ժողովրդական բողոքի այս ցոյցը:
Ստորեւ կը ներկայացնենք հաւաքին կողմէ որդեգրուած բանաձեւին բնագիրը.
«Հայաստանի ու հայ ժողովրդի ամբողջական շահերի պաշտպանութեան անհրաժեշտութիւնից ելնելով եւ նկատի ունենալով, որ Օգոստոս 31ին հրապարակուած «Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ դիւանագիտական յարաբերութիւններ հաստատելու» եւ «երկկողմ յարաբերութիւնների զարգացման»
գծով նախաստորագրուած երկու փաստաթղթերը լի են հայ ժողովրդի ընդհանրական շահերին հակասող մի շարք վտանգաւոր դրոյթներով, մենք՝ համաժողովրդական սոյն հաւաքի մասնակիցներս, յայտարարում ենք, որ՝
Հայոց Ցեղասպանութեան պատմականութիւնը անժխտելի փաստ է։ Անընդունելի ենք համարում «պատմութեան հարթութեան երկխօսութեան» շրջագծից ներս «պատմական փաստաթղթերի ու արխիւների» ուսումնասիրութիւնը՝ որեւէ մակարդակի յանձնախմբի կամ ենթայանձնաժողովի կողմից։ Նման քննարկումը ոչ միայն անդառնալի կերպով կասեցնում է Ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչման գործընթացը, այլեւ ամբողջովին իմաստազրկում է տասնամեակներ շարունակ հետեւողական եւ հսկայական ջանքերի գնով հայ ժողովրդի ձեռք բերած նուաճումները եւ տասնեակ երկրների կողմից Ցեղասպանութեան ճանաչման փաստը։
1- Հայաստանն ու Թուրքիան անդամակցելով ՄԱԿին եւ այլ միջազգային կազմակերպութիւններին՝ արդէն իսկ ստանձնել են միմեանց սահմանները ճանաչելու միջազգայնօրէն ընդունուած պարտաւորութիւնները, իսկ այդ հաստատումը առանձին փաստաթղթով ամրագրելն ու Հայաստանի հանրապետութեան
կողմից Թուրքիայի ներկայ սահմանների պաշտօնական ճանաչումը նշանակում է՝ զիջել մեր ժողովրդի պատմական, հողային, բարոյական եւ իրաւական ամբողջ իրաւունքները, յանուն անհաւասար ու անարդար յարաբերութիւնների հաստատմանը:
2- Փաստաթղթերի մէջ տեղակայուած բոլոր տեսակի անհարկի մանրամասն պայմանների կողքին ակնառու կերպով բացակայում է ազգերի ազատ ինքնորոշման իրաւունքի սկզբունքը, ինչով պայմանաւորուած է Արցախի հիմնահարցի արդար լուծումը:
3.- Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչման եւ Հայ Դատի հետապնդման իրաւատէրը համայն հայ ժողովուրդն է, լինի Հայաստանում թէ Սփիւռքում: Սա ոչ միայն մեր նախնիների եւ մեր սերնդի, այլ նաեւ հայ ժողովրդի ապագայ սերունդների իրաւունքի հարցն է: ՀՀ իշխանութիւնները իրաւականօրէն լիազօրութիւնը չունեն հայ ժողովրդի անունից Թուրքիայի հետ բանակցային սակարկութեան առարկայ դարձնել հայ
ժողովրդի արդար իրաւունքները, յատկապէս՝ Հայոց Ցեղասպանութեան, բռնագրաւուած մեր պատմական հողատարածքների եւ հատուցման խնդիրները։
Ելնելով վերոյիշեալ հաստատումներից, մենք՝ համաժողովրդային հաւաքի մասնակիցներս, մեր ընդվզումի եւ բողոքի ձայնը բարձրացնելով՝ մերժում ենք որեւէ նախապայման Հայաստան-Թուրքիա յարաբերութիւնների հաստատման ուղղութեամբ եւ հրապարակուած արձանագրութիւնները իրենց ներկայ բովանդակութեամբ համարում ենք անընդունելի եւ վտանգաւոր։ ՀՀ իշխանութիւնների կողմից նման պարտուողական արձնագրութիւնների ստորագրումը մեր ժողովրդի համար յղի է անդառնալի ու ծանր հետեւանքներով։
Ուստի, Հայաստանի իշխանութիւններից պահանջում ենք զոյգ արձանագրութիւնների ստորագրման եւ վաւերացման ուղղութեամբ տարուող բոլոր աշխատանքների եւ գործընթացների անյապաղ կասեցումը: Հակառակ դէպքում, հետագայ իրադարձութիւնների ամբողջական պատասխանատուութիւնը կը կրի ՀՀ նախագահը եւ հայ ժողովուրդի ու պատմութեան կողմից կ՛արժանանայ համապատասխան վերաբերմունքի։