«ԱԶԱՏՈՒԹԻՒՆ».- Պարոն Մարգարեան վերջին ասուլիսում, Դուք ասացիք, որ ուզում էք հանդիպել նախագահ Սերժ Սարգսեանին:
ՀՐԱՆԴ ՄԱՐԳԱՐԵԱՆ.- Մէկ հանդիպում արդէն եղել է: Նախագահն ասել է, որ տեղի է ունենալու հասարակական քննարկում: Մի բան, որ, ինչպէս տեսնում եմ՝ տեղի չի ունենում: Ճիշդ հակառակն է տեղի ունենում՝ արհեստականօրէն ստեղծւում է իրենց տեսակէտներին համահունչ քարոզչական մթնոլորտ, որի հարուածը, կարծում եմ, իրենք են ստանալու: Քննարկումները, ինչպէս, որ ծրագուած են, եւ այն ձեւով, որ տեղի են ունենում, վատ հետեւանք են ունենալու առաջին հերթին հէնց իշանութիւնների համար:
Նախ՝ ժողովրդի համար այսքան լուրջ հարցը այսպէս անլուրջ քննարկել եւ փորձել ցոյց տալ, թէ քննարկումը տեղի է ունենում, վստահ եմ՝ ժողովուրդը չի հանդուրժելու: Եւ սա բերելու է հակազդեցութիւն, որն ուղղուած է լինելու իշխանութեանը:
«ԱԶԱՏՈՒԹԻՒՆ».- Այսինքն կարծում էք, որ նախագահի կողմից այդ արձանագրութիւնները ստորագրելուց յետոյ իշխանափոխութիւնը տեղի կ՛ունենա՞յ:
ՀՐԱՆԴ ՄԱՐԳԱՐԵԱՆ.- Իշխանափոխութիւն անպայման տեղի կ՛ունենայ, ե՞րբ չգիտեմ: Այս երեւոյթը խախտեց նախագահի ունեցած յենարարնները (ազգային ուժեր, դեմոկրատական ուժեր): Այլեւս նրա իշխանութիւնը խախուտ է եւ թէ որքան այն կ՛երկարաձգուի, չեմ կարող ասել:
«ԱԶԱՏՈՒԹԻՒՆ».- Ամէն դէպքում կարծում էք, այդ իշխանափոխութիւնը մինչեւ նրա պաշտօնավարման աւարտը՞ տեղի կ՛ունենայ: Չէ՞ որ իշխանափոխութիւն չի կարող կոչուել, եթէ ժամկէտի սահմաններում է հեռանում նախագահը:
ՀՐԱՆԴ ՄԱՐԳԱՐԵԱՆ.- Նոյնիսկ, եթէ մինչեւ ժամկէտի աւարտը լինի, նախագահի համար մէկ է՝ ձախողում է: Ես կանխատեսումներով չեմ առաջնորդւում, բայց վստահ եմ, որ այս երեւոյթը մեր ժողովուրդը չի հանդուրժի:
«ԱԶԱՏՈՒԹԻՒՆ».- Կարծում էք բուռն ընդվզում կը լինի՞:
ՀՐԱՆԴ ՄԱՐԳԱՐԵԱՆ.- Ժողովրդի դժգոհութիւնը ինչ-որ ձեւով կը դրսեւորուի:
«ԱԶԱՏՈՒԹԻՒՆ».- Արդեօք Դաշնակցութիւնը նախաձեռնելու՞ է որեւէ ընդվզում ուղղուած իշխանափոխութեանը՝ արձանագրութիւնների ստորագրումից յետոյ:
ՀՐԱՆԴ ՄԱՐԳԱՐԵԱՆ.- Արդէն նախաձեռնել ենք եւ տեսնում ենք նաեւ ժողովրդի վերաբերմունքը: Եթէ իշխանութիւնը որեւէ բան է ձեռնարկել եւ մենք դրան հակառակ գործընթաց ենք սկսել, բնականաբար այն ուղղուած է իշխանութիւնների դէմ: Այն առաջխաղացումը, որ ես ժողովրդի կողմից տեսնում եմ՝ հրապարակում տեղի ունեցող ստոագրահաւաքը, իսկապէս մեզ էլ է զարմացրել: Ողջ օրուայ ընթացքում հոսքը գրեթէ չի դադարում: Մարդիկ ստորագրում են կամաւոր, ոչ ստիպողաբար: Դա խօսում է այն մասին, որ ժողովրդի մի մասը, որը տեղեակ է անցուդարձին, վրդովուած է եւ դժգոհ: Եւ բնականաբար այս ամէնը անհետեւանք չի մնայ:
«ԱԶԱՏՈՒԹԻՒՆ».- Ուզում եմ հասկանալ՝ ստորագրումից յետոյ, այդ վրդովուած զանգուածին Դաշնակցութիւնը կը համախմբի՞ նպատակ ունենալով հասնել իշխանափոխութեան՝ հաշուի առնելով , որ իշխանութիւնները գնալու են այդ քայլին եւ ստորագրելու են այս արձանագրութիւնը:
ՀՐԱՆԴ ՄԱՐԳԱՐԵԱՆ.- Մեր նպատակը իշխանափոխութիւնը չէ, մեր նպատակն է՝ թոյլ չտալ, որ այս պայմանագիրը ստորագրուի:
Հոկտեմբերի 9ին մեծ ժողովրդական երթ ենք կազմակերպելու հանրապետութեան հրապարակից դէպի նախագահի նստավայր եւ յետոյ Ծիծեռնակաբերդ, որտեղ եւ տեղի է ունենալու մեծ հանրահաւաք: Կարծում եմ սա շատ խորհրդանշական է: Ողջ շինծու պատկերը, որ ստեղծուել է այս քննարկումների փուլում, պէտք է փուլ գայ:
«ԱԶԱՏՈՒԹԻՒՆ».- Պարոն Մարգարեան, մենք տեսնում ենք, որ արտաքին քաղաքականութեան դաշտում որեւէ ուղեգծի փոփոխութիւն, որին ուզում է հասնել Դաշնակցութիւնը, դեռեւս չի նկատւում: Ընդհակառակը՝ նախագահը կարծես վճռական է տրամադրուած՝ ստորագրել արձանագրութիւնները: Այդ դէպքում, ինչի՞ վրայ էք յոյս դրել, որ կարող է յանկարծ նախագահը չստորագրի փաստաթուղթը: Այսինքն որտե՞ղ էք տեսել այդ ուղեգծի փոփոխման հնարաւորութիւնը:
ՀՐԱՆԴ ՄԱՐԳԱՐԵԱՆ.- Չգիտեմ, ուղեգիծ ասելով ինչ նկատի ունէք, բայց հայութեան ուղեգծից շեղում կայ: Արդեօ՞ք Սփիւռքի ձայնը նախագահին որեւէ բան կը տայ: Յոյս ունեմ, որ կը տայ: Ողջ պայքարի նպատակն էլ այն է, որ տայ: Սակայն այնպէս էլ չի, որ եթէ նա ստորագրի, մենք դրանով կը պարտուենք: Մեր պայքարը շարունակուելու է, որովհետեւ այդ փաստաթուղթը պէտք է վաւերացուի: Իսկ վաւերացուելուց յետոյ էլ պէտք է կեանքում իրագործուի: Մեր պայքարը երկար է, եւ ես հաւատում եմ, որ բարձրացող ալիքը, այնքան հիմնաւորուած ու արմատական ալիք է, որ շատ բան իր ճանապարհի վրայից կը մաքրի:
«ԱԶԱՏՈՒԹԻՒՆ».- Ի՞նչ է դա նշանակում:
ՀՐԱՆԴ ՄԱՐԳԱՐԵԱՆ.- Նշանակում է, որ այդ պայմանագիրը կեանք չի ունենայ:
«ԱԶԱՏՈՒԹԻՒՆ».- Չի՞ ստորագրուելու, թէ՞ ստորագրուելուց յետոյ կեանքի չի կոչուելու:
ՀՐԱՆԴ ՄԱՐԳԱՐԵԱՆ.- Կրկնում եմ՝ ստորագրուելով ամէն բան չի վերջանում, նոր է սկսւում: Դա չի ունենայ իր աւարտը:
«ԱԶԱՏՈՒԹԻՒՆ».- Որովհետեւ ժողովուրդը՞ ոտքի կը կանգնի, թէ՞ պարզապէս իշխանութիւնները հետ կը քաշուեն:
ՀՐԱՆԴ ՄԱՐԳԱՐԵԱՆ.- Երկուսը միաժամանակ կը լինի: Ժողովուրդը ոտքի կը կանգնի, իսկ նրանք կը պարտաւորուեն մի կողմ քաշուել:
«ԱԶԱՏՈՒԹԻՒՆ».- Իսկ հնարաւոր չէ՞, որ մինչեւ արտգործնախարարների կամ նախագահների կողմից այդ արձանագրութիւնների ստորագրումը ժողովուրդն ընդվզի:
ՀՐԱՆԴ ՄԱՐԳԱՐԵԱՆ.- Ամէն հարց ունի իր հասունացման շրջանը, ունի նաեւ իրականացման տրամաբանական ժամանակը: Մենք այս քսան օրուայ ընթացքում յանգեցինք մի մեծ եզրակացութեան: Սպասեցինք, որ քննարկում տեղի ունենայ: Քննարկում տեղի չունեցաւ: Սպասեցինք, որ մարդիկ առնուազն բարոյական կեցուածք կը դրսեւորեն, կը կարողանան հաւասարակշռուած ներկայացնել ժողովրդի տրամադրութիւնը: Բայց տեղի է ունենում ճիշտ հակառակը: Սրանք բաներ են, որոնք, բնականաբար, հասունացնում են պահը: Ես վստահ եմ, որ իրենք այսօր շատ լաւ գիտեն թէ ժողովրդի, թէ քաղաքական ուժերի եւ մտաւորականութեան տրամադրուածութիւնը: Ուշադրութիւն մի դարձրէք այն ամէնին, ինչ պաշտօնական, թատերականացուած ձեւով ներկայացւում է հեռուստատեսութեամբ: Յամենայնդէպս յոյս ունեմ, որ նախագահը Հոկտեմբերի 10ին չի ստորագրի պայմանագիրը:
«ԱԶԱՏՈՒԹԻՒՆ».- Յորդորե՞լ էք նախագահին չստորագրել, վերջին հանդիպման ընթացքում:
ՀՐԱՆԴ ՄԱՐԳԱՐԵԱՆ.- Բնականաբար:
«ԱԶԱՏՈՒԹԻՒՆ».- Եւ ի՞նչ, ստորագրելու՞ է:
ՀՐԱՆԴ ՄԱՐԳԱՐԵԱՆ.- Ասաց, որ դեռ կը տեսնի: Ի դէպ, Սփիւռքում այս հարցը շատ աւելի ցաւագին է ընդունւում: Ցաւագին, որովհետեւ այնտեղ ընդվզումը շատ աւելի մեծ է: Այնտեղ էլ կարելի է թատերականացուած խորհրդակցութիւններ կազմակերպել, բայց դրա հետեւանքը շատ աւելի վատ է լինելու իշխանութեան համար: Քննարկումը որքան իրական լինի, եւ այդ իրականութեանը մենք համարձակութիւն ունենանք բաց աչքերով նայել, գործն աւելի կը հեշտանայ որոշում առնելու, իրավիճակը ղեկավարելի պահելու առումով: Չի կարելի փորձել ներկայացումներ կազմակերպել եւ արդիւնքն իբրեւ Սփիւռքի տեսակէտ ներկայացնել: Սփիւռքի գրեթէ բոլոր գաղութներում անցկացւում են հաւաքներ, ցոյցեր, ստորագրահաւաք: Որքան էլ փորձեն շինծու խորհրդակցութիւններ կազմակերպել, վստահ եմ, որ նախագահն այնտեղ հանդիպելու է այլ իրականութեան: Այդ մասն ինձ համար մտահոգիչ չէ, ինձ համար մտահոգիչն այն է , որ մեր նախագահը իրականութեան հետ հաշուի նստի:
«ԱԶԱՏՈՒԹԻՒՆ».- Արդեօք արդէն յայտնուել է մի հոսքի մէջ, որտեղից վերադարձ չի՞ տեսնում:
ՀՐԱՆԴ ՄԱՐԳԱՐԵԱՆ.- Ուզում եմ հաւատալ եւ վստահ լինել նաեւ, որ կայ այդ վերադարձի հնարաւորութիւնը: Ինչպէս ամէն սխալի համար մենք պատրաստ ենք գին վճարել, այս սխալի համար եւս կը պարտաւորուենք գին վճարել: Բայց աւելի լաւ է այդ սխալի համար մենք արտաքին ճակատում գին վճարենք, քան՝ ներքին: Եթէ սխալի դէմն առնենք ու կանգ առնենք, նախագահը կը վայելի իր ժողովրդի յարգանքը եւ նրան կ՛ունենայ իբրեւ իրեն թիկունք, իսկ եթէ փորձի շարունակել ճանապարհը՝ արտաքին ճակատում կ՛արժանանայ մի քանիսի ժպիտներին, իսկ ներքին ճակատում կը կորցնի այն, ինչ իր իշխանութեան գոյատեւման համար շատ կարեւոր է: Մտահոգութիւնս մեծ է, որովհետեւ այս քայլով նախագահը նաեւ իր կենսագրութիւնն է վտանգում: Սա շատ լուրջ պահ է, եւ ես ուզում եմ, որ նախագահը այս ամէնը գիտակցի եւ ունենայ «կանգ առնելու» քաջութիւն:
«ԱԶԱՏՈՒԹԻՒՆ».- Կոնկրէտ ի՞նչ քայլեր է անելու Դաշնակցութիւնը Ժառանգութեան հետ միասին: Արդէն որոշուե՞լ է քայլերի շրջանակը:
ՀՐԱՆԴ ՄԱՐԳԱՐԵԱՆ.-Դեռ ոչ: Բնականաբար մեր միջոցառումներին մենք տեղ ենք տալիս բոլոր նրանց, ում նպատակը հայ-թուրքական այս կարգի յարաբերութիւնները կանխելն է: Բոլորին ասպարէզ ենք տալու, այս առումով մենք քաղաքական, կուսակցական հարց չունենք: Այս հարցը մեզ համար ազգային հարց է: Առհասարակ, բոլորի՝ ազգային ուժերի համախմբումը, կարծում եմ յոյժ կարեւոր է: Ես ուրախ եմ, որ Ժառանգութիւնը նման եզրակացութեան է յանգել եւ ողջունում եմ:
«ԱԶԱՏՈՒԹԻՒՆ».- Այսինքն ժառանգութիւնը եւս կը մասնակցի Ձեր հացադուլին, նստացոյցին բոլոր ակցիաներին:
ՀՐԱՆԴ ՄԱՐԳԱՐԵԱՆ.- Կոնկրէտ նստացոյցի առումով՝ ոչ, բայց զօրակցութիւնն արդէն նկատելի է:
«ԱԶԱՏՈՒԹԻՒՆ».- Ի՞նչ ձեւով:
ՀՐԱՆԴ ՄԱՐԳԱՐԵԱՆ.- Թէ՛ ստորագրահաւաքի, թէ՛ վերաբերմունքի եւ թէ՛ կեցուածքների առումներով:
«ԱԶԱՏՈՒԹԻՒՆ».- Իսկ միասնական գործելու կոնկրէտ շրջանակ կա՞յ:
ՀՐԱՆԴ ՄԱՐԳԱՐԵԱՆ.- Դա առջեւում է:
«ԱԶԱՏՈՒԹԻՒՆ».- Այսպիսի մի տեսակէտ կար, որ Ժառանգութիւն-Դաշնակցութիւն համագործակցութիւնը (նաեւ մամուլում է այդպէս հնչեցուել) իշխանութիւնների կողմից առաջնորդուած, գծուած մի ծրագիր է:
ՀՐԱՆԴ ՄԱՐԳԱՐԵԱՆ.- Դա սուտ է: Մեծ սուտ: Ցաւօք սրտի, նման ստերի տարածումը մեր կեանքում շատ մեծ նախադէպեր ունի, որոնք այլ նպատակներ են հետապնդում: Երկար ժամանակ մեր քաղաքական դաշտը բեւեռացած էր, եւ այդ բեւեռները, ցաւօք սրտի, թշնամաբար են վերաբերւում որեւէ այլ ուժի ասպարէզ գալուն եւ միջոցների մէջ խտրականութիւն չեն դնում վերջինիս ոչնչացնելու համար: Դիմում են ամենաանբարոյական քայլերի, միայն թէ քաղաքական դաշտը մնայ բեւեռացուած: Այդ բեւեռացուած մթնոլորտի մէջ առկայ է հակաժողովրդական գործելակերպին դիմելու սովորութիւն: Մենք դրան դէմ ենք կանգնելու: Մենք մեր ուղին ենք բացելու եւ այդ ուղին միայն մեր կուսակցութեան ուղին չէ: Բոլոր այն ինքնուրոյն կուսակցութիւններինն է, որոնք չեն ուզում այս բեւեռներին կուլ գնալ եւ ուզում են Հայաստանի, հայ ժողովրդի համար ճիշտ ապագայ ստեղծել: Ես հաւատում եմ, որ մեր քաղաքական ուժերը պէտք է ազատագրուեն այս երկու բեւեռին ծառայելու պարտադրանքից: Պէտք է ստեղծուեն ինքնուրոյն քաղաքական ուժեր, որոնք իրենց ներդրումով, իրենց հրապարակային գործունէութեամբ կը հարստացնեն մեր քաղաքական դաշտը եւ մեր ժողովրդին էլ կ՛ազատեն այս երկբեւեռ վիճակից:
«ԱԶԱՏՈՒԹԻՒՆ».- Լեւոն Տէր Պետրոսեանը վերջին հանրահաւաքում ասաց, որ մինչեւ միւս քաղաքական ուժերի ակտիւացումը հանրահաւաքներ չեն լինելու: Ձեր կարծիքով ինչո՞վ է պայմանաւորուած այս պահին ՀԱԿի հանրահաւաքների դադարեցումը:
ՀՐԱՆԴ ՄԱՐԳԱՐԵԱՆ.- Ես հաւատացած եմ, որ Լեւոն Տէր Պետրոսեանը դէմ չի այս յարաբերութիւններին: Այն ինչ անում է Սերժ Սարգսեանը, ուրախացնում է Հայաստանի առաջին նախագահին: Հանրահաւաքների դադարեցումը պատրուակ է իրենց կեցուածքը արդարացնելու համար: Ապա թէ ոչ կար մի ընթացք, որ ուղղակի կամ անուղղակի, անմիջական կամ հեռակայ կարգով իշխանութեան մէկ ծրագրի դէմ էր ուղղուած: Նրանք կարող էին հանգիստ ակտիւութիւն ունենալ եւ առանց համաձայնութեան գալու կարող էինք մէկս միւսին հզօրացնել: Նրանք ասպարէզից դուրս եկան, որպէսզի չխանգարեն իշխանութեանը: Ես դրանում հաւատացած եմ: Եւ հէնց դրա համար եմ ասում, որ այդ բեւեռները մեր ժողովրդին լաւ բան չեն բերի: Այդ բեւեռներից պէտք է ձերբազատուել: Պէտք է ստեղծել սեփական ուղի, սեփական ընթացք եւ այս ժողովրդին տանել իսկապէս ամբողջական ազատագրման՝ տնտեսական, քաղաքական եւ ազգային հարցերում:
«ԱԶԱՏՈՒԹԻՒՆ».- Իսկ այն պահին, երբ Դաշնակցութիւնը դնի նախագահի հրաժարականի պահանջը , այդ դէպքում հնարաւոր համարու՞մ էք ՀԱԿի հետ համագործակցութիւնը:
ՀՐԱՆԴ ՄԱՐԳԱՐԵԱՆ.- Հրաժարական պահանջելու այն ճնշումը, որ այսօր գոյութիւն ունի, իմ մէջ ծիծաղ է առաջ բերում: Ասենք պահանջեցինք, ի՞նչ է լինելու: Նախագահը հրաժարական կը տա՞յ: Ունե՞նք մենք այդ ուժը՝ հրաժարական պարտադրելու: Իրենք ունե՞ն այդ ուժը: Դէ թող պարտադրէին այսքան ժամանակ:
«ԱԶԱՏՈՒԹԻՒՆ».- Ասում են՝ միացէք, որ կարողանաք:
ՀՐԱՆԴ ՄԱՐԳԱՐԵԱՆ.- Իսկ ես ասում եմ, ընտրութիւնները եօթ սարի հետեւում չեն: Եկէք աշխատենք, որ առանց ցնցումների ազատուենք այս վիճակից: Մեր ընթացքը նաեւ ազատագրում է նշանակում այս երկբեւեռ վիճակից: Սրանով մենք պէտք է կարողանանք ապահովել յաջորդ ընտրութիւններում մեր իրական յաջողութիւնը: Իշխանութեան դաշտում, մենք իշխանութեանը կցուած ուժ չենք եղել երբեք, մենք կարողացել ենք պահել մեր ինքնուրոյն դէմքը: Ընդդիմութեան մէջ էլ կը շարունակենք պահել մեր ինքնուրոյն դէմքը:
