Քլինթոնի Այցը Նախագահների Յայտարարութեան Հետ Ուղղակի Կապ Չունի
«ԿԱՊԻՏԱԼ».- Ռուսաստանի, Ֆրանսիայի եւ ԱՄՆ նախագահների՝ Լեռնային Ղարաբաղի խնդրի վերաբերեալ Տորոնտոյի յայտարարութեան տեքստի անգլերէն եւ ռուսերէն տարբերակներում առկայ անհամապատասխանութիւնները, ըստ ՀՅԴ Հայ Դատի եւ քաղաքական հարցերի գրասենեակի ղեկավար Կիրօ Մանոյեանի, պատահական չեն: «Կապիտալի» թղթակից Արփի Մախսուդեանի հետ զրոյցում նա յիշեցնում է, որ Եւրախորհրդարանը 2216 բանաձեւով եւս նոյն որակումն է տուել:
ԱՐՓԻ ՄԱԽՍՈՒԴԵԱՆ.- Պարոն Մանոյեան, ինչպէ՞ս էք գնահատում ԱՄՆ պետքարտուղար Հիլարի Քլինթոնի այցը տարածաշրջան: Արդեօք այն կապ ունի՞ համանախագահող երկրների նախագահների կիրակնօրեայ յայտարարութեան հետ:
ԿԻՐՕ ՄԱՆՈՅԵԱՆ.-Պարզ է, որ պետքարտուղար Քլինթոնի այցելութիւնը տարածաշրջան նախագահների յայտարարութեան հետ ուղղակի կապ չունի, սակայն նաեւ պարզ է, որ այդ յայտարարութեամբ ճշտուած ուղղութիւններով Քլինթոնը բանակցելու է ե՛ւ Հայաստանում, ե՛ւ Ադրբեջանում: Կարծում եմ՝ նա երկու պետութիւնների իշխանութիւնների հետ հանդիպման ժամանակ կ՛անդրադառնայ նաեւ հայ-թուրքական յարաբերութիւններին: Կարծում եմ՝ հիմնականում Միացեալ Նահանգների յորդորով է, ինչպէս ասում է նախագահ Սարգսեանը, ես կ՛ասէի՝ ճնշումով է, որ Հայաստանը որոշեց հետ չկանչել իր ստորագրութիւնը հայ-թուրքական արձանագրութիւններից՝ բաւարարուելով արձանագրութիւնների վաւերացման գործընթացի կասեցմամբ: Այս առումով, կարծում եմ, որ ԱՄՆը ակնկալիքներ ունի, սակայն վստահ չեմ, որ այդ ակնկալիքները կը բաւարարուեն:
ԱՐՓԻ ՄԱԽՍՈՒԴԵԱՆ.- ԱՄՆ փոխպետքարտուղար Ֆիլիպ Գորդոնը, նախօրէին պատասխանելով Յունիսի 18ին կատարուած ադրբեջանական ագրեսիայի (յարձակումը-ԽՄԲ) մասին հարցին, ասել է, որ «բռնութիւնը մտահոգում է ԱՄՆին»: Ի՞նչ էք կարծում, Քլինթոնը Բաքւում կ՛անդրադառնա՞յ Յունիսի 18ի դէպքերին, թէ՞ ոչ:
ԿԻՐՕ ՄԱՆՈՅԵԱՆ.-Դժբախտաբար սահմանին կատարուածի վերաբերեալ համարժէք արձագանգ չի եղել համանախագահող երկրների եւ ոչ մէկի կողմից: Համանախագահող երկրների այս պահուածքն արդէն իսկ սխալ պատգամ է փոխանցել Ադրբեջանին առ այն, որ նման միջադէպերը ոչ միայն կը հանդուրժուեն, այլեւ կ՛անտեսուեն: Այսինքն՝ եթէ մինչեւ այս պահը որեւէ անհանգստութիւն չի փոխանցուել Ադրբեջանին, դժուար սրանից յետոյ որեւէ բան փոխանցուի: Կատարուածի վերաբերեալ արձագանգը պէտք է կատարուէր շատ արագ: Թէ չէ ձեւական իմաստով Գորդոնի որեւէ այլ մէկի կիլոմեթր պատասխաններն այս կամ այն հարցին չեն կարող նշանակել, թէ նրանք իսկապէս մտահոգ են: Եթէ իսկապէս մտահոգ լինէին, շատ աւելի ուժեղ կ՛արձագանգէին կատարուածի վերաբերեալ եւ՝ որպէս առանձին պետութիւն, ե՛ւ որպէս համանախագահող երկրներ: Սա իսկապէս վտանգաւոր է, քանի որ անկախ այն հանգամանքից, որ Ադրբեջանն այդ քայլով չի սկսում մեծամասշտաբ պատերազմական գործողութիւններ, իրավիճակն այդ ամէնից լարւում է: Որեւէ մէկը չի կարող ասել, թէ ինչպիսին կը լինի պատասխանը, եւ ինչից ինչ կարող է ծագել: Ուստի նման քայլերի մէջ վտանգը հէնց այն է, որ նման գործողութիւնները կարող են անկանխատեսելի հետեւանքներ ունենալ: Այս ամէնի նկատմամբ միջնորդ պետութիւնների անտարբեր մօտեցումը դատապարտելի է, քանի որ նման պահուածը կարող է քաջալերել Ադրբեջանին՝ հրահրելով նոր նմանատիպ գործողութիւններ:
ինչ վերաբերում է Գորդոնի ասածին («Երկու կողմերն էլ յստակ արտայայտել են իրենց հաւատարմութիւնը Հելսինկեան սկզբունքներին, որոնցից առաջինը ուժի կիրառումից կամ ուժի կիրառման սպառնալիքից զերծ մնալն է: Մենք կը զբաղուենք այն հարցով, որ կողմերը վերահաստատեն իրենց հաւատարմութիւնը Հելսինկեան բոլոր սկզբունքներին»), դա դեռ շատ բան չի նշանակում, քանի որ դրանով հանդերձ է, որ Ադրբեջանը նմանատիպ քայլերի է գնում: Խնդիրն այն է, որ Ադրբեջանը իւրովի է մեկնաբանում այդ սկզբունքները: Անհրաժեշտ է, որ այսօր համանախագահողների նախաձեռնութեամբ զինադադարը ստորագրած կողմերը վերահաստատեն հարցը խաղաղ կարգաւորելու իրենց յանձնառութիւնը եւ յետոյ նոր շարունակեն բանակցային գործընթացը՝ երեք կողմերի մասնակցութեամբ: Եթէ այս հիմնական փոփոխութիւնը տեղի չունենայ, որեւէ բան չի կարող փոխուել պետքարտուղարի տարածաշրջանային այցով:
ԱՐՓԻ ՄԱԽՍՈՒԴԵԱՆ.-Դուք ասացիք՝ պետքարտուղարը Բաքւում եւ Երեւանում խօսելու է հայ-թուրքական յարաբերութիւնների մասին: Ինչո՞ւ էք կարծում, որ հայ-թուրքական յարաբերութիւնների մասին նա կը խօսի Ալիեւի հետ:
ԿԻՐՕ ՄԱՆՈՅԵԱՆ.- Երեւանի մասով արդէն ասուել է, սակայն ես կարծում եմ, որ ԱՄՆի՝ ղարաբաղեան հակամարտութեան կարգաւորմամբ շահագրգռուած լինելը պայմանաւորուած է նաեւ հայ-թուրքական արձանագրութիւններով եւ դրանց չվաւերացման փաստով: Այդ արձանագրութիւնները Թուրքիային տուել են լծակ, որն օգտագործելով՝ նա անընդհատ փորձում է արագացնել ղարաբաղեան հարցի կարգաւորումը՝ պատճառաբանելով, որ առանց դրա չի կարող վաւերացնել արձանագրութիւնները:
Եթէ հաշուի առնենք, որ Թուրքիան Բաքուին համարում է հայ-թուրքական յարաբերութիւնների կարգաւորման հիմնական խոչընդոտներից մէկը, ապա կարծում եմ, որ այդ ամէնը պատճառ կը լինի, որ ԱՄՆ պետքարտուղարը Բաքւում արծարծի այդ թեման: Կայ մի բան, որը մենք պէտք է միշտ հաշուի առնենք. մի քանի ամիս առաջ հրապարակուեց Միացեալ Նահանգների անվտանգութեան հարցերով կառոյցներից մէկի վերլուծութիւնը, որտեղ նշուած էր, որ տարածաշրջանում պատերազմի հաւանականութիւնը մեծանում է հայ-թուրքական յարաբերութիւնների կարգաւորմանը զուգահեռ: Հաշուի առնելով այն հանգամանքը, որ Միացեալ Նահանգները ցանկանում է, որ արձանագրութիւնները վաւերացուեն, պարզ է դառնում, որ Ադրբեջանին դեռ պէտք է ինչ-որ բան ասուի: Սակայն որեւէ բան, կրկնում եմ, չի փոխուելու, քանի որ Ալիեւը նեղացածի կեցուածք է ընդունել ու մէկ այցելութիւնով դիրքորոշում չի փոխի: Ուստի կարծում եմ, որ Քլինթոնի տարածաշրջանային այցը որեւէ նշանակալի յաջողութեամբ չի պսակուելու:
ԱՐՓԻ ՄԱԽՍՈՒԴԵԱՆ.- Ալիեւի նեղացած կեցուածքը արդեօք կարո՞ղ է նշանակել, որ պետերբուրգեան հանդիպման ժամանակ ինչ-որ բան փոխուել է:
ԿԻՐՕ ՄԱՆՈՅԵԱՆ.-Ոչ, Ալիեւը վաղուց է սկսել երեխայական կեցուածք դրսեւորել: Ադրբեջանի ղեկավարը սկսել է ինքն իրեն փակուղու մէջ դնել: Աւելի քան մէկ տարի առաջ նա մերժեց ԱՄՆ նախագահ Օբամայի հրաւէրը եւ չգնաց Ստամբուլ նրա հետ հանդիպման, այնուհետեւ նեղացաւ, երբ չհրաւիրեցին Վաշինգտոն միջուկային համաժողովին, յետոյ էլ ինքը նեղացած հեռացաւ Սանկտ Պետերբուրգի միջազգային համաժողովից: Այսինքն՝ նա երեխայական մօտեցում է ցուցաբերում, որով մատնում է իր հոգեբանական վիճակը: Կարծում եմ՝ ինչ-որ ժամանակ կը փորձեն սիրաշահել Ալիեւին, սակայն երկար այս ամէնը չի ձգուի, մանաւանդ ԱՄՆի պարագայում, որը շատ գործապաշտ է:
ԱՐՓԻ ՄԱԽՍՈՒԴԵԱՆ.-Համանախագահող երկրների յայտարարութիւնների տեքստում յայտնաբերուեցին տարընթերցումներ: Ձեր կարծիքով՝ դա քարտուղարական անփութութեա՞ն հետեւանք է:
ԿԻՐՕ ՄԱՆՈՅԵԱՆ.- Այն փաստը, որ յայտարարութիւնից մի քանի օր յետոյ դեռ ԵԱՀԿն չի հրապարակել տեքստ (բնագիր-Խմբ.) եւ պաշտօնապէս որեւէ յայտարարութեամբ հանդէս չի եկել, արդէն խօսում է այն մասին, որ անհամապատասխանութիւնը քարտուղարական անփութութեան հետեւանք չէ:
Ինչ վերաբերում է տարընթերցումներին, չեմ կարծում, որ այն խոր մտահոգութեան պատճառ պէտք է լինի, սակայն կարծում եմ՝ դա կեցուածքների տարբերութեան արտայայտում է: Ես կարծում եմ, որ պէտք է մենք հաշուի առնենք անգլերէն տեքստը, իսկ անգլերէն տեքստում անցած տարուայ եւ այս տարուայ յայտարարութիւններում կան տարբերութիւններ, որոնցից մէկը անհամապատասխանութիւնն է ռուսերէն տեքստի հետ: Երկրորդ անհամապատասխանութիւնն այն է, որ տեքստում աւելացուել է occupied (ռազմակալուած-Խմբ.) բառը՝ իրենց ասած ԼՂի, իսկ իրականում ԼՂԻՄի սահմաններից դուրս գտնուող տարածքների մասին: Նախորդ յայտարարութեան մէջ ասուած էր «տարածքներ», իսկ այս անգլերէն տեքստում ասուած է «գրաւեալ տարածքներ»:
Կարծում եմ՝ սա պատահական չէ, եւ ինչ-որ տեղ այն հանգամանքը, որ Եւրախորհրդարանը ընդունեց 2216 բանաձեւը եւ այդ տարածքների մասին նմանատիպ որակումներ տուեց, նոյնպէս պատահական չէ: Այս ամէնը պատահականութիւն չէ, այլ յստակ ճնշում Հայաստանի վրայ:
«ԿԱՊԻՏԱԼ»