Պատմական Դէպքերի Հանդէպ Արդար Մօտեցում…

(Նուիրուած ՀՅԴ 120 Ամեակին)

ՄԱՐԻ ՌՈԶ ԱԲՈՒՍԷՖԵԱՆ

«Կ՛ուզեն որ Դաշնակցութեան հայհոյեմ: Ինչպէ՞ս հայհոյեմ Դաշնակցութեան: Չէ՞ որ Վարուժան այդ կուսակցութեան անդամ էր: Չէ՞ որ Սիամանթօն, Սեւակը անդամ էին: Դաշնակցութիւնը մեր նահատակներուն թափորն է: Իմ բերանս վարժ չէ սրբապղծութեան… ինչպէ՞ս հայհոյեմ Դաշնակցութեան»:
Յ. ՕՇԱԿԱՆ

Այսպէս է արտայայտուել մեր մեծագոյն գրող Յ. Օշականը 64 տարի առաջ, երբ Սովետական Հայաստանի Ներգաղթի աշխատակիցները, հայ գաղութները մասնատելու յատուկ միտումով, իրար դէմ էին հանում գաղութահայութեան, վարկաբեկում Դաշնակցութեանը՝ Օշականին էլ կապելով այդ կուսակցութեան հետ: Թէեւ Օշականը ոչ միայն դաշնակցական չէր, այլ իր խառնուածքով իսկ չէր կարող որեւէ կուսակցութեան պատկանել, բայց եւ նրա համար սրբագոյն արժէք էր Դաշնակցութիւնը:

Դաշնակցութիւնը վարկաբեկելու այդ երթը, ինչպէս գիտէք, կանգ չի առել նոյնիսկ սովետական կարգերի անկմամբ: Այն մինչեւ օրս շարունակւում է՝ իւրաքանչիւր անգամ վարձկան, ինքնակոչ որեւէ նորելուկ կուսակցութեան, կազմակերպութեան կամ ծախուած, վճարուած անձանց կողմից, նոր հոսանքով ու ուժգնութեամբ, որի ամենամեծ վկայութիւնը եղաւ ՀՀՇի, ԼՏՊի կողմից Դաշնակցութեան վտարումը իր հարազատ երկրից:

Թէեւ Կուսակցութիւնն իրեն ուղղուած իւրաքանչիւր վիրաւորանք ընդունում է մեծ իմաստունի հանդարտութեամբ, Չարենցի խօսքերով՝ «չնչին, ինչպէս Արարատին նետած քար», որ կորչում է՝ անզօր ու անկար իր անհասանելիութեան քղանցքներին էլ չհասած: Ի վերջոյ 120 տարուայ բազում փորձութիւններով լեցուն ճանապարհ է անցել նա՝ իրեն ճշդելով, իրեն հաստատելով վաստակել իր փառահեղ պատմութիւնը:

120 տարեկան է այսօր Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնը, կուսակցութիւն, որը ծնունդ առաւ մեր ժողովրդի արիւնաքամ վիճակից եւ դարձաւ նրա ներքին ուժերի բացայայտողը, նրան իր ազգային դիմագծին վերադարձնողը. դարձաւ ժողովրդի անքակտելի մասնիկը:

Բայց ամէնից առաջ ճշդենք, թէ առանց ՀՅԴի՝ հայը արդեօք ընդհանրապէս գոյութիւն կ՛ունենա՞ր որպէս ինքնուրոյն ազգ:

Եթէ թերթենք մէկ դարուց աւել յարատեւող իր պատմութիւնը, կը տեսնենք, որ իւրաքանչիւր հատուած մի նշանակալից էջ է մեր՝ որպէս ժողովուրդ՝ կազմաւորման, մեր ազգային դիմագծի ամրապնդման, մեր իրաւունքների համար պայքարի ելած նրա գործունէութեան: Այն եղել է ոչ թէ ընտրեալների կուսակցութիւն, նրանց շահերն ու իրաւունքները պաշտպանող, ինչպէս այսօրուայ կուսակցութիւններն են, այլ ծնուել է մի ողջ ժողովրդի տառապանքի ճիչից, նրան արիւնաքամ վիճակից փրկելու անհրաժեշտութիւնից ու դարձել անձեւ հոգիներ կոփող, երերուն կամքեր պողպատող ժողովրդային անընկճելի կուսակցութիւն:

Այսօր, իր այս փառահեղ տարեդարձի օրը, հարկ է հազարաւոր անգամներ ետ տանել պատմութեան արագընթաց սլաքը եւ էջ առ էջ, կրկին ու կրկին թերթել նրա գործունէութեան իւրաքանչիւր պահը, ոչ թէ մեծարելու, ոչ թէ փառքի պսակներով զարդարելու նրա առանց այդ էլ փառահեղ գործունէութիւնը, այլ նոր սերունդին եւ իւրաքանչիւր գալիք սերունդներին լուսաբանելու, սովորեցնելու եւ ամենակարեւորը՝ նրանց գիտակցութեան մէջ ամրապնդելու այն առասպելական փոփոխութիւնը, որը բերեց այս կուսակցութիւնը, որի անխոնջ գործունէութեան արդիւնքն է ե՛ւ այսօրուայ մեզ պատկանող մեր չնչին հողատարածքը, ե՛ւ դեռ կռուախնձոր դարձած, բայց ազատագրուած Արցախը, ե՛ւ աշխարհով մէկ իր ինքնութեամբ ծփացող Սփիւռքը, ե՛ւ երբեք չնահանջուող մեր պահանջատիրութիւնն ու մեր իրաւունքների վերադարձի պայքարը: Ի վերջոյ տգիտութեան ու թերի իմացութան արդիւնք հայհոյանքներով չէ, որ նոր կամ եկող սերունդները արժեւորելու են այս կուսակցութեան ու նրա դերը մեր ժողովրդի ճակատագրում:

Պատմութեան անյաջող ընթացքի բերումով մեր ժողովուրդը հայրենի հողում դեռ ամբողջովին անտեղեակ, դեռ խորութեամբ չծանօթացած Դաշնակցութեան գործունէութեանը, 70 երկար ու ճնշիչ տարիներ, պետական պարտադրանքով, միայն չարախօսութեան ու վարկաբեկիչ քարոզներով զինուեց Դաշնակցութեան դէմ: Բնականաբար սերունդներ աճեցին այդ տարիներին, անտեղեակ ոչ միայն այս կուսակցութեան գործունէութեան պատմութիւնից, այլ նաեւ մեր ժողովրդի պատմութիւնից ընդհանրապէս, եւ արագօրէն աճեց այս կուսակցութեան դէմ անգիտակցօրէն թշնամութեամբ տրամադրուած ժողովրդի թիւը, նրան մինչեւ իսկ «շուն դաշնակցութիւն» որակաւորողների բանակը:

Նոյնիսկ արտերկրի հայութեան մէջ նոյն ախտը տարածելով՝ նրանք կարողացան թշնամութիւն հրահրել մի կուսակցութեան դէմ, որը իրապէս արտերկրի հայութեան ողնահարը դարձաւ: Միեւնոյն ժամանակ, թուրք քարոզչութիւնն էլ, նրանցից առաջ ընկնելով՝ Ցեղասպանի իր անունը փրկելու համար, ջարդերի պատճառը նետում էր կուսակցութեան վրայ: Եւ իրապէս երկար տարիներ, շատ հայերի համոզմունքով, կուսակցութեան անհնազանդ քայլերին էր վերագրւում ջարդերի պատճառը: Այո, ինչպիսի աւերների է ընդունակ տգէտ ու անտեղեակ ուղեղների հրահրուած թշնամութիւնը:

Մինչդեռ այդ «շուն Դաշնակցութիւնը», իր դէմ ելած բոլոր արգելքները յաղթահարելով՝ շարունակում էր իր ազգանուէր գործընթացը, շարունակում էր հաւատարիմ մնալ այն սկզբունքներին, որոնք այս կուսակցութեան լուսաւոր հիմնադիրների՝ Քրիստափոր Միքայէլեանի, Սիմոն Զաւարեանի, Ռոստոմի (Ստեփան Զօրեան), լայնախոհ մտքի, հոգու եւ կամքի արտայայտութիւնն էին՝ անսակարկ ծառայել ժողովրդին, դառնալ հայութեան ազատագրութեան ջատագովը:

Իւրաքանչիւր տարի, նոր ժամանակաշրջան, պարտադրում է ընդլայնել մեր համեմատութեան շառաւիղը, պատմութեան դէպքերին այսօրուայ մտածելակերպով մօտենալ եւ իրադարձութիւնները գնահատել նաեւ այսօրուայ չափանիշով:

Այսօր, մենք ականատեսն ու վկան ենք, թէ որքա՛ն դժուար գործ է պետականութեան ստեղծումը, ազգի, երկրի ու ժողովրդի իրաւունքների պահպանումը, ժողովրդին տէր ու թիկունք կանգնելու գործը: Վկան՝ մեր երկրի այսօրուայ կացութիւնը:

Պետականութեան հովանու, ողջ հայութեան օգնութեան ներդրումով հանդերձ չենք կարողանում լիարժէք երկիր դառնալ, չենք կարողանում ստրկամտութիւնից թօթափուել, պետութիւն ամրապնդել: Մեր պետական գործիչները թերանում են ոչ միայն անձնուրաց նուիրումով երկիր ու ժողովուրդ ղեկավարել, ոչ միայն ժողովրդին տէր կանգնել, այլ շտապում են օտարների պահանջներին գոհացում տալով երկրի ու ժողովրդի իրաւունք ու ապագայ վաճառել: Թերանում են, մեր հնամեայ մի փոքրիկ ազատագրուած տարածք Արցախը կցել մեր երկրին, որին պատկանել է միշտ: Թերանում են պետականօրէն պահանջատէր դառնալ Ցեղասպանութեամբ առգրաւուած մեր իրաւունքներին, թերանում են նոյնիսկ բողոքել աշխարհաճանաչ մեր հնութիւնները պղծող ոճրագործ պետութեան քայլերի դէմ: Փոխարէնը՝ անտարբերութեամբ հետեւում են, թէ ի՛նչ են որոշելու օտարերկրեայ բորենիները մեզ համար:

Այսօրուայ իրավիճակին հակառակ, երբ ետ ենք տալիս պատմութեան սլաքը եւ վերլուծում նորաստեղծ Դաշնակցութեան առաջին քայլերը, առանց պետականութեան հիմքի, նոյնիսկ առանց աննշան որեւէ օգնութեան՝ վերլուծում նրա վերելքը, մնում ենք ապշած, որ այդ անձնազոհ գործիչները ինչպէ՞ս կարողացան անկարելին կարելի դարձնել, ինչպէ՞ս առասպելական դժուարութիւններ յաղթահարելով՝ պահեցին մեր ժողովրդին, կերտեցին մեր պատմութիւնը:

Բայց… աւելի լաւ է մի արագ հայեացք նետենք նրա անցած մէկ դարուց աւել գործունէութեան գոնէ մի քանի կէտերին (քանի որ անկարելի է մէկ յօդուածում ընդգրկել ամբողջը), համեմատենք այն այսօրուայ իրավիճակների հետ… եւ նոր միայն իրաւունք տանք ինքներս մեզ հայհոյելու… վարկաբեկելու նրան:

1890թ. երիտասարդ հայրենասէր Սարգիս Կուկունեանը խորին համոզումով մղուեց ազատագրելու Արեւմտահայաստանը: Աշխարհի մեծ նահատակների շարքն անցած այս անգնահատելի հայրենասէրի ցնցող մարտիրոսութիւնը արթնացրեց հալածանքի ու ստորաքարշ թմբիրի մէջ ապրող հային:

6 տարի յետոյ, դաշնակցական 26 մարտիկներ, երիտասարդ Բաբգէն Սիւնիի ղեկավարութեամբ, համաշխարհային քաղաքական պատմութեան մէջ առաջին անգամ առանց պետականութիւն ունենալու, առանց պաշտպանի, պահանջ ներկայացրին թուրք հզօր կառավարութեան՝ Բարենորոգումների ծրագիր պահանջելով իր վերջին ճիգերի մէջ արնաքամուող հայութեան համար, որը պատմութեան մէջ մնաց «Պանք Օթոման» անուանումով: Առաջին անգամ մեծ տէրութիւնների ուշադրութեան արժանացաւ արնաքամուող Հայկական Հարցը: Անշուշտ խաբուեց հայը, բայց ըմբոստացման ձայնը իր արձագանգն էր արդէն տարածում Էրզրումի եւ Սասնոյ լեռներում, Վանում ու Զէյթունում: «Ձայն մը հնչեց»ը դառնում էր հային աստիճանաբար իր մարդկային ու ազգային իրաւունքներին մղող անտեսանելի ուժ:

Ազգի աստիճանական արթնացումը իրապէս աննկարագրելի մեծ երեւոյթ է ժողովրդների կեանքում, յատկապէս դարեր ճնշուած, առանց տէր ու տիրականի, առանց պետութեան ապրող մեր ժողովրդի համար: Միեւնոյն ժամանակ անտանելի դժուար աշխատանք իրենց վիճակի հետ հաշտուած կարծր ու խոպան ուղեղներում, նրանց հոգեբանութեան մէջ պայքարի ոգի արթնացնելը, այն էլ՝ թուրքի դէմ զէնք բարձրացնելը: Հայը համատարած ապրում էր թուրքից շնորհակալ, որ նա թոյլ էր տալիս իրեն գլուխը իր ուսերին կրելու: «Յեղափոխութիւ՞ն: Բառը խոշոր էր այն ատէն ու մռայլ: Միայն գիտէին, թէ հեռուներէն «հայուն Աստուածը» ճամբայ էր ինկած»: Կրկին Յ. Օշականն է արձանագրում:

Այդ Աստուածը հայի ըմբոստ ոգին էր, որն այլեւս անկարելի էր լռեցնել: Այդ «աստծուն» տեղաշարժելու համար մեծ ու անձնուրաց աշխատանք էր պէտք, զէնք էր պէտք: Դաշնակցութիւնը հոգում է նաեւ այդ. Թաւրիզի, Սալմաստի մէջ հիմնում էր զէնքի գաղտնի արհեստանոցներ, պատրաստուած զէնքերը սակաւաթիւ ֆեդայիների օգնութեամբ՝ հազարաւոր դժուարութիւններով հասցւում էին ճնշուած ժողովրդին, երկրի հեռաւոր ծայրերում:

Մէկ տարի անց՝ 1897թ., 253 ազատատենչ կուսակցական մարտիկներ, Վարդանի հրամանատարութեամբ, անցնելով թուրք-պարսկական սահմանը՝ Խանասորի դաշտում կռիւ են մղում քուրդ Մազրիկ ցեղի դէմ: Այդ խիզախ կռուի փառահեղ յաղթանակը թշնամուն ստիպում է փոխել իր մօտեցումը հայի հանդէպ:

Հնազանդօրէն մորթուող հայը յանկարծ դառնում է իր իրաւունքները զէնքով պաշտպանող հայ: Սա անգնահատելի երեւոյթ էր հայի կեանքում եւ որի հեղինակն ու ստնտուն Դաշնակցութիւնն էր:

Սկսւում է նոր՝ 20րդ դարը, նոր աղէտների դուռ բանալով հայութեան համար: Դաշնակցութիւնը կոչ է անում ժողովրդին սթափուելու եւ նոր ուժերով պայքարի ելնելու: «Հայ ժողովուրդը կա՛մ պիտի դառնայ մարտական համայնք, կարող ինքզինքը պաշտպանելու, կա՛մ թէ իսպառ պիտի չքանայ երկրի երեսից»: «Դրօշակ» 1909, Մայիս:

Կուսակցութեան հեռատես ղեկավարները դիմում են ամէն միջոցի՝ ժողովրդին արթնացնելու, փրկելու Համիտեան բռնատիրութիւնից: Ծրագրւում է հայ ազգի գլխաւոր դահիճ սուլթան Ապտուլ Համիտի ահաբեկումը: Կրկին անյաջողութիւն. գնալով աճում էր բանտարկեալների, կռիւներում զոհուածների, հաշմանդամուածների եւ նրանց որբացած ընտանիքների թիւը: Այս ամէնին հոգալու ծանրութիւնը Դաշնակցութիւնը առանց ընկճուելու վերցնում է իր վրայ:

Հայի դէմ բռնութիւնները անտանելի են դառնում նաեւ Կովկասում, եւ Դաշնակցութիւնը հասնում է նաեւ իր ժողովրդի այդ հատուածին ազատագրելու: Իրարայաջորդ ռուսական դաւերը Դաշնակցութեանը ստիպում են արդէն բացէիբաց հաշուեյարդար տեսնել իր թշնամիների հետ:

1905թ. Մայիս 11ին, անվեհեր դաշնակցական Դրաստամատ Կանայեանի՝ Դրոյի, ձեռքով պատժւում է հայ-թաթարական խռովութիւնների մասսայական կոտորածի կազմակերպիչ, Բաքուի նահանգապետ Նակաշիծէն: Այս ահաբեկչութեամբ Դաշնակցութիւնը ի լուր բոլորին յայտարարում է. «Ով հայ ժողովրդին յօշոտի, այսուհետեւ կը կրի իր արդար պատիժը ՀՅԴի կողմից»:

1921թ., Պոլսում իր հիւրանոցը ուղղուելիս՝ Մ. Թորլաքեանի վրիժառու գնդակից ընկնում է մէկ այլ ջարդարար æիւանշիրը: Նոյն թուի Դեկ. 6ին, երիտասարդ Արշաւիր Շիրակեանի ձեռքով տապալւում է թուրքիոյ վարչապետ Սայիտ Հալիմ փաշան:

1922թ. Ապրիլին, դարձեալ Բեռլինում, Արշաւիր Շիրակեանի եւ Արամ Երկանեանի գնդակից իրենց արժանի պատիժն են ստանում հայերի տեղահանութիւնների եւ ջարդերի կազմակերպիչներից Պեհաէտտին Շաքիր եւ Ճեմալ Ազմի:

Երեք ամիս անց, Թիֆլիսում բացառիկ յանդգնութեամբ, ցերեկով, Ստեփան Ծաղիկեանի ձեռքով գետին է փռւում մեծագոյն ջարդարարներից Ճեմալ փաշան:

Թէեւ ամէնուրեք դաշնակցական երիտասարդները բանտերն էին լեցւում ու խոշտանգւում, բայց կանգ չէին առնում: Ազգը անպաշտպան էր եւ Դաշնակցութիւնը դառնում է ազգի լիիրաւ պաշտպանը, ազգի դատը, նրա շունչն ու ոգին պահողը:

Հարկ կա՞յ յիշեցնելու մեր առաջին Հանրապետութեան ստեղծումը, Սարդարապատի, Բաշ Ապարանի ու Ղարաքիլիսայի ճակատամարտերի յաղթանակները, Արարատեան դաշտավայրի ազատագրումը թուրքերից:

Դաշնակցութիւնը վարկաբեկողները երբեւէ մտածո՞ւմ են, թէ ի՞նչ պիտի լինէր մեր վիճակը, մեր ազգային ներքին կենսանիւթը, որը մեր նման կոտորուած, խաբուած ու լքուած ազգերին ապրելու ու յաղթանակելու ոգի է տալիս, եթէ Դաշնակցութիւնը այս ամէնը իրագործած չլինէր:

Անշուշտ իր երկարատեւ գործունէութեան մէջ նա ունեցաւ իր սխալները, կրեց իր դիւրահաւատութեան մեծագոյն վնասները՝ հաւատալով ե՛ւ երիտթուրքերին, ե՛ւ սահմանադրութեան ծուղակին, ամենեւին չզգաց իր ժողովրդի դէմ պատրաստուող, նրան իսպառ ոչնչացնելու դաւը, հաւատաց ե՛ւ օտար տէրութիւնների՝ իր ժողովրդին օգնելու սուտ խոստումներին, ինչպէս այսօր են հաւատում մեր երկրի շահամոլ ղեկավարները: Հաւատաց ե՛ւ բոլշեւիկներին, ու իր մարտական աւանդների թերացման համար ահաւոր սուղ վճարեց:

Պատմական դէպքերի հանդէպ արդար մօտեցումը անհրաժեշտ է՝ գալիքը ճիշդ կերտելու համար:

Օտար ափերում, ուր էլ ոտք դրեց Դաշնակցութիւնը, այնտեղ արթնացրեց հայ ոգին ու լեզուն, հայ գիրն ու հայրենասիրութիւնը, վկան աշխարհով մէկ տարածուած հայ դպրոցներն ու ճեմարանները, մարմնամարզական եւ երիտասարդական կազմակերպութիւնները, օգնութեան եւ մշակութային միութիւնները:

Գալիք սերունդները իրաւունք ունեն իրականութիւնը սովորելու մեր պատմութեան կարեւոր ժամանակաշրջանների մասին, այդ ժամանակաշրջաններում ոտքի կանգնած կուսակցութեան՝ Դաշնակցութեան, եւ նրա տարած ողջ գործունէութեան մասին:

Մեր ազգային պարտքն է ոչ թէ հապճեպ, ցաք ու ցրիւ պատմութիւններով ըմբռնել Դաշնակցութեան պատմութիւնը, նրա գաղափարաբանութիւնը եւ տեղի ու անտեղի հարուածել նրան, այլ անհրաժեշտ է դպրոցական տարիներից սկսած, լրջօրէն, առանց վերապահումի, ուսումնասիրել մի կուսակցութեան պատմութիւն, որը մինչեւ օրս ձուլուած է իր ժողովրդին, որը միչեւ օրս տէր է կանգնում իր ժողովրդի իրաւունքներին:

Հետաքրքիրն այն է, որ դեռ այսօր էլ, պետականութիւն ունենալով հանդերձ, ժողովրդի հայեացքը առաջին հերթին կենտրոնանում է միայն Դաշնակցութեան վրայ, անկախ նրա հանդէպ ունեցած իր անձնական թշնամանքից, երբ դժուարութեան մէջ է երկիրը, երբ դժուարութեան մէջ է ինքը՝ ժողովուրդը:

Դա արդէն փայլուն ապացոյցն է այն բանի, որ ժողովուրդը իր հոգու խորքում կապուած է այս կուսակցութեանը: Նրա անցած ճանապարհը, ստեղծած պատմութիւնը պարտադրում է այդ հաւատքը:

Այսօր Դաշնակցութիւնն իր երկրում գործում է ոչ ամբողջական ուժերով, կարծես իշխող խառնիխուռն ինքնակոչ կուսակցութիւնները «մեծահոգութիւն» են արել՝ թոյլ տալով նրան գործել իր երկրում:

Մեր հայրենի ժողովուրդը դեռ ամբողջովին չի թօթափել սուտ քարոզչութիւններին կուլ գնալու իր նախկին սովորոյթը եւ շարունակաբար, հեշտօրէն յաճախ նետւում է ստորաքարշ ալեկոծումների մէջ, կրկին հաւատում է նոյնիսկ նրանց, ովքեր մի քանի տարի առաջ անխղճօրէն ոտնահարեցին իր մարդկային եւ ազգային իրաւունքները: Խարխափում է անգամ իր երկրի ապագան պաշտպանելու համար: Դաշնակցութիւնն էլ յաճախ ներքաշւում է այդ խաղերի մէջ՝ կորցնելով իրեն վստահողների հաւատը: Ժողովուրդը Դաշնակցութիւնից հրաշքների է սպասում եւ հիասթափւում է, երբ հրաշքը տեղի չի ունենում, մոռանալով, որ նա չէ պետութիւնը ղեկավարում:

Աւելի քան երբեւէ, այսօր կրկին վտանգի առջեւ է կանգնած ողջ հայութեան լինելիութիւնը: Աշխարհաքաղաքականութեան բիրտ մթնոլորտում հայը կրկին միայնակ է դիմագրաւում իր երկրի եւ իր ժողովրդի իրաւունքների պաշտպանութիւնը: Մեծ տէրութիւնների ծրագրով արդէն բազմիցս թաւագլոր ընկած հայութեան համար, սա վերջին հնարաւորութիւնն է յստակ ու համարձակ որոշումներ կայացնելու համար: Մենք քիչ ժամանակ ունենք, եւ ընդհանրապէս իրաւունք չունենք ձեռնպահ սպասելու, թէ ի՛նչ կ՛որոշեն մեզ համար օտար գիշատիչները:

Մեր անկարող կառավարութիւնը դեռ խաբուած սպասում է թուրքի եւ մեծ պետութիւնների ենթադրեալ՝ միայն իրենց յայտնի խոստումներին: Իսկ երկրի ժողովուրդը իր ամէնօրեայ գոյութեան ետեւից ընկած՝ չի տեսնում ու զգում իր վտանգուած ապագան:

Դաշնակցութիւնը իրեն յանձնուած իրաւունքներից էլ դուրս գալով՝ իր նախկին սխալների փորձառութիւնից ձեռք բերած իմաստութեամբ, փորձում է կանխել ազգային շահերից շեղուող մեր կառավարութեան գործընթացը: Վկան՝ Հայ-թուրքական համաձայնագրի կասեցման համար տարած նրա աշխատանքը, Արցախի յանձման կասեցումը… արտագաղթի դէմ բողոքը, մեր պահանջատիրութեան, մեր իրաւունքների համար աշխարհով մէկ տարած նրա աննահանջ գործունէութիւնը:

Այսօր, իրավիճակների այս բարդ ու վտանգաւոր ժամանակներում, կրկին բոլորի հայեացքը յառնուած է դէպի այս կուսակցութիւնը: Եւ Դաշնակցութիւնը աւելի քան երբեւէ, պէտք ունի լայնախոհ եւ մեծ ծրագրի տեսիլքով առաջնորդուող ղեկավարների, քաղաքական մտքի մեծ հորիզոն ունեցող գործիչների, որպէսզի ոչ միայն չշեղուի իր ընթացքից, իր ուղեգծից, այլ կարողանայ կրկին շահել ժողովրդային այն մեծ զանգուածների անսասանելի հաւատը, որը կորցնում է օրէ օր, բայց որը մղիչ ուժ դարձաւ այս կուսակցութեան երկարակեցութեան, անձնուրաց նուիրուածութեամբ մէկ դարուց աւել նրան ծառայելուն:

Նորանոր դարերի երթ՝ այս անկոտրում, ժողովրդի համար, երկրի ապագայի եւ մեր իրաւունքների համար պայքարող կուսակցութեան՝ ՀՅ Դաշնակցութեանը:

17 Հոկտեմբեր, 2010
Սան Ֆրանսիսքօ