
Մեր («Լրագիր»ի աշխատակից ՍԻՐԱՆՈՅՇ ՊԱՊԵԱՆի) զրուցակիցն է Թուրքիայում հրատարակուող «Թարաֆ» օրաթերթի թղթակից Օզգիւն Օշչերը, ով այս օրերին «Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ երկխօսութեան զարգացում» ծրագրի շրջանակներում գտնւում է Հայաստանում:
ՍԻՐԱՆՈՅՇ ՊԱՊԵԱՆ.- Օզգիւն, Թուրքիայում խօսքի ազատութեան վիճակն ինչպէ՞ս է: Թուրքիայի ներքին գործերի նախարար Բեշիր Աթալայը վերջերս յայտարարել էր, որ Թուրքիայում մամուլի ազատութիւն աւելի շատ կայ, քան ԱՄՆում: Որպէս մամուլի աշխատակից՝ ի՞նչ կ՛ասէք այդ կապակցութեամբ:
ՕԶԳԻՒՆ ՕՇՉԵՐ.- Կարող եմ նշել երկու տարբեր մօտեցումներ: Մի կողմից, Թուրքիայում ամենաշատ վաճառուող թերթերը ժամանց են պարունակում եւ հիմնականում կառուցւում են սենսացիոն (աղմկալի-Խմբ.), շոկային (ցնցիչ-Խմբ.), սկանդալային (գայթակղութիւն յառաջացնող-Խմբ.) լուրերի հիման վրայ, որպէսզի ընթերցողներ ապահովեն: Այս տեսակ թերթերի համար, կարծում եմ, մամուլի ազատութիւնը առաջնային խնդիրներից չէ: Միւս կողմից, մեր թերթը՝ «Թարաֆը», Թուրքիայում իր դէմ ամենաշատ դատական հայցեր ունեցող թերթերից մէկն է: Ի դէպ, ողջունելի է, երբ թերթի նկատմամբ այդքան դատական հայցեր կան: Հետաքրքիր է, որ դատական հայցերը հիմնականում սիւնակագիրների (վերլուծաբանների) գրած մտքերի դէմ են: Դրանք հիմնականում դատախազներ են, որոնց նպատակն է մեր թերթը ճնշման տակ պահել, եկամուտները նուազեցնել, այսինքն՝ տնտեսապէս ճնշել թերթը:
ՍԻՐԱՆՈՅՇ ՊԱՊԵԱՆ.- Կարելի՞ է ասել, որ «Թարաֆն» ինչ-որ առումով ապահովում է խօսքի ազատութիւն, դրա համար էլ սարսափած են:

ՕԶԳԻՒՆ ՕՇՉԵՐ.- Մեր թերթը մի շարք խնդիրների հետ կախուած բաւական զգայուն մօտեցում ունի: Օրինակ՝ քրդական խնդրի, հայկական հարցի հետ կապուած: Մեր լրագրողները շատ յաճախ արտայայտում են այնպիսի մտքեր, որոնք թուրքական կառավարութեան կողմից հաւանութեան չեն արժանանում, օրինակ, Քուրդիստանի լրագրողները քննադատում են զինուած ուժերին, զինուորականներին: Այս առումով թէեւ գրաքննութեան չեն ենթարկւում նիւթերը, բայց արդիւնքում հալածւում ես թէ՛ իրաւական, թէ՛ քաղաքական առումներով: «Ֆրիդոմ հաուսի» իրականացրած վերջին հետզօտութիւնների արդիւնքում թուրքական մամուլն ամենավերջին տեղն է զբաղեցնում: Եւ եթէ ինչ-որ մէկին ասես՝ Թուրքիայում մամուլի ազատութիւն կայ, քեզ առնուազն գիժ կը համարի:
ՍԻՐԱՆՈՅՇ ՊԱՊԵԱՆ.- Լրագրողը կարողանո՞ւմ է Թուրքիայում հասարակական կարծիք ձեւաւորել:
ՕԶԳԻՒՆ ՕՇՉԵՐ.- Լաւ հարց է: Օրինակ՝ Թուրքիայում լուրեր գրելիս «յետին միտքը» բացայայտ չենք գրում, իսկ սիւնագիրները ազատ են, կարող են գրել: Թեմաների վճռական որոշումները խմբագիրներն են կայացնում, թէ ենթադրենք ո՞ր լուրը պէտք է տեղադրուի թերթում եւ որը՝ ոչ:
ՍԻՐԱՆՈՅՇ ՊԱՊԵԱՆ.- Այնուամենայնիւ, լրագրողն էլ կախուած է խմբագրի կարծիքի՞ց:
ՕԶԳԻՒՆ ՕՇՉԵՐ.- Վերջին հաշուով՝ այո: Աւելի յայտնի լրագրողների կարծիքը արժէք ներկայացնում է, բայց ամէն դէպքում ինչ պէտք է տպագրուի՝ գլխաւոր խմբագրի վճռելիքն է:
Իշխանութիւնները քեմալական հասկացութեան հակառակորդներ են: Քանի որ մենք զինուորական իշխանութեան դէմ ենք գրում, այնպէս է ստացւում, որ մեր գրածը համընկնում է իշխանութեան գաղափարների հետ: Օրինակ՝ մենք աջակցեցինք քրդական հարցի, ինչպէս նաեւ հայ- թուրքական յարաբերութիւնների կարգաւորմանը, աջակցեցինք նաեւ նոր սահմանադրութեանը, սակայն երբ իշխանութիւնը սկսում է խօսել ազգայնական լեզուով եւ չիրականացնել բարեփոխումներ, մենք դա ակտիւ քննադատում ենք: Վերջին շրջանում մեր գլխաւոր խմբագիր Ահմեթ Ալթանի եւ Էրդողանի միջեւ լարուածութիւն է առաջացել, որովհետեւ Ահմեթ Ալթանը բարեփոխումների ուշացումը քննադատեց՝ ասելով, որ Թուրքիայում բարեփոխումներին սպասողները յուսախաբ եղան:
ՍԻՐԱՆՈՅՇ ՊԱՊԵԱՆ.- Ասում են՝ որքան երկիրը ժողովրդավար է, այնքան խօսքի ազատութիւնը երկրում արժէք է: Կարելի՞ է ասել, որ որքան էլ վերջին տարիներին Թուրքիան փորձում է մօտենալ ժողովրդավարութեանը, միեւնոյն է, էլի կիլոմետրերով հեռու է:
ՕԶԳԻՒՆ ՕՇՉԵՐ.- Իհարկէ, բայց հիմա Թուրքիան շատ աւելի լաւ վիճակում է, քան տասը տարի առաջ: Թուրքական խնդիրները միայն իրաւական չեն: Թուրքիայում կան հասարակութեան մէջ գաղափարական խնդիրներ, երբ դու մի բան ես ասում, որը հակասում է զինուորական վերնախաւի, օրինակ՝ քեմալիստական կողմի գաղափարներին, քեզ վրայ անմիջապէս յարձակում է լինում: Հրանտ Դինքի սպանութիւնը հէնց դրա վկայութիւնն է, հէնց այդ գաղափարի հետեւանքով Դինքը զոհ դարձաւ: Ու չնայած այս ամէնին՝ Հրանտ Դինքի մասին բացասական լուրեր գրողները շարունակում են դեռեւս աշխատել:
ՍԻՐԱՆՈՅՇ ՊԱՊԵԱՆ.- Ասում են Դինքի մահով Թուրքիայում շատ տրամադրութիւններ փոխուեցին հասարակութեան մէջ, արդեօ՞ք համամիտ էք:
ՕԶԳԻՒՆ ՕՇՉԵՐ.- Իհարկէ, բոլորի համար Հրանտ Դինքի մահը շոկ եղաւ, սակայն մինչ օրս այդ ուղղութեամբ իրական հետաքննութիւն չկայ: Հնարաւոր է՝ որոշակի առաջխաղացում է երեւում, բայց կան մարդիկ, ովքեր դեռեւս չեն աջակցում Հրանտ Դինքին, փորձում են վրէժ լուծել: Շատերն էլ ասում են՝ «Մենք բոլորս Հրանտ Դինք ենք, մենք հայ ենք», այս ասելով փորձում են ցոյց տալ ձեւական կողմը, բայց իրականութիւնն այլ է: Իհարկէ առաջխաղացում եղաւ, սակայն դրա մէջ չի կարելի անտեսել այն, թէ քանի տոկոսն էր անկեղծ, շատերը կեղծ էին:
ՍԻՐԱՆՈՅՇ ՊԱՊԵԱՆ.- Հայ -թուրքական յարաբերութիւնների կարգաւորման գործընթացն ի՞նչ արձագանգ գտաւ ձեզանում:
ՕԶԳԻՒՆ ՕՇՉԵՐ.- Բաւանականչափ արձագանգ չգտաւ, քանի որ Թուրքիայում այն շատ մակերեսային էր քննարկւում: Այսինքն՝ նման մի արտայայտութիւն կայ յայտնի՝ խօսում ես փղի մասին, բայց փիղը չկայ, այսինքն՝ խօսում են մի բանի մասին, որը չկայ: Ակրոբատիկ շարժումներով փորձում են ցեղասպանութեան խնդիրը մի կողմ դնել եւ անդրադառնալ հայ-թուրքական յարաբերութիւններին: Բայց առանց ցեղասպանութեան խնդրի հետ առերեսման՝ թուրքական հասարակութիւնը պատրաստ չի լինի հայ-թուրքական յարաբերութիւնների կարգաւորմանը:
ՍԻՐԱՆՈՅՇ ՊԱՊԵԱՆ.- Այս օրերին Դուք Արեւմտեան Հայաստանում, հայկական թաղամասերում եղաք: Ի՞նչ զգացողութիւններ ունեցաք, արդեօ՞ք կար այն զգացողութիւնը, որ դրանք ուրիշինն են եւ պէտք է վերադարձնել:
ՕԶԳԻՒՆ ՕՇՉԵՐ.-Մեզ համար շահն այն է, որ ձեզ հետ շփուեցինք, տեսանք, թէ ձեր կեանքում ինչ մեծ մաս է կազմում Արեւմտեան Հայաստանը: Հայերն ապրում են Արարատով, Մալաթիայով, Արաբկիրով եւ այլն: Մինչեւ մենք հարցնում ենք՝ ինչո՞ւ է ֆուտբոլի ֆեդերեցիայի կամ զինանշանի վրայ Արարատ լեռը, եւ պատասխան չկար… շատ տխրեցի, որ մի երկրի խորհրդանիշը գտնւում է միւսի ձեռքում, իսկ Թուրքայում քանի՞ հոգի գիտի Արարատ լեռան մասին կամ քանի՞սն է այն երբեւէ տեսել: