ՅԱՐՈՒԹ ՍԱՍՈՒՆԵԱՆ

Անցեալ շաբաթ Մարդու իրաւունքներու եւրոպական դատարանը Հայոց Ցեղասպանութեան առնչուող կարեւոր որոշում մը կայացուց Տողու Փերինչեքի ընդդէմ Զուիցերիոյ գործով:
Փերինչեք՝ աննշան թրքական կուսակցութեան մը ղեկավարը, 2005ին մեկնած էր Զուիցերիա Հայոց Ցեղասպանութիւնը ժխ-տելու դիտաւորութեամբ եւ տեսնելու, թէ Զուիցերիոյ իշխանութիւնները պիտի յանդգնի՞ն պատժել զինք այդ մէկը ըրած ըլլալուն համար: Ան Հայոց Ցեղասպանութիւնը լկտիաբար անուանած էր «միջազգային սուտ»:
Ի պատասխան «Զուիցերիա-Հայաստան» ընկերակցութեան կողմէ քրէական գործ յարուցելու մասին բողոքին՝ Լոզանի ոստիկանութեան դատարանը 2007ի Մարտին Փերինչեքը դատապարտած եւ տուգանած էր ցեղային խտրականութեան համար: Զուիցերիոյ վերաքննիչ դատարանը հաստատած էր իր դատավճիռը, որոշելով, որ ան խախտած էր Քրէական օրէնսգիրքի 216րդ յօդուածը: Զուիցերիոյ Ազգային խորհուրդը (խորհրդարանը) դեռ 2003 թուականին ճանչցած էր Հայոց Ցեղասպանութիւնը: Աւելի ուշ, Փերինչեք դիմած էր Զուիցերիոյ բարձրագոյն դատական ատեանին՝ Դաշնային դատարանին, որ վերահաստատած էր անոր դատավճիռը:
10 Յունիս 2008ին Փերինչեք իր դատավճիռը բողոքարկած էր Սթրազպուրկի Մարդու իրաւունքներու եւրոպական դատարանին՝ պնդելով, որ իր բազմաթիւ իրաւունքները, որոնց շարքին խօսքի ազատութեան իրաւունքը, խախտուած են զուիցերիական դատարաններուն կողմէ: Ան 140 հազար եուրօ փոխհատուցում կը պահանջէր բարոյական եւ ֆինանսական վնասներու, ինչպէս նաեւ դատական ծախսերուն համար:
17 Դեկտեմբեր 2013ին Եւրոդատարանը չէ բաւարարած Փերինչքի գրեթէ բոլոր պահանջքները (Մարդու իրաւունքներու եւրոպական համաձայնագիրի 6րդ, 7րդ, 14րդ, 17րդ եւ 18րդ յօդուածները) եւ մերժած փոխհատուցման անոր դիմումը: Սակայն, եօթը դատաւորներէն հինգը որոշած են, որ Զուիցերիան խախտած է Փերինչեքի խօսքի ազատութեան իրաւունքը (Յօդուած 10):
Ասիկա շատ արտասովոր որոշում մըն էր, որովհետեւ խօսքի ազատութիւնը բացարձակ իրաւունք չէ եւրոպական իրաւագիտութեան մէջ: Շատ մը եւրոպական երկիրներ սահմանափակումներ կը կիրառեն խօսքի ազատութեան վերաբերեալ, ներառեալ ազատազրկում՝ Հոլոքոսթի ժխտման համար: Հոլոքոսթի ժխտման համար պատիժը, իսկ Հայոց Ցեղասպանութեան ժխտ-ման նկատմամբ հանդուրժողութիւնը անընդունելի երկակի չափանիշներ են: Կա՛մ երկու Ցեղասպանութիւններու ժխտումը պէտք է ըլլայ պատժելի կա՛մ՝ ոչ մէկունը:
Եւրոպական դատարանի 80 էջնոց որոշումը դիւրին չէր կարդալ ոչ միայն այն պատճառով, որ անիկա ֆրանսերէն գրուած էր, այլ որովհետեւ հինգ դատաւորները, որոնք ի նպաստ Փերինչեքի վճիռ կայացուցած էին, գրեթէ բոլոր հարցերուն վերաբերեալ սխալ մեկնաբանութիւններ ըրած էին: Ամբողջ գիրք մը կարելի է գրել անոնց բազմաթիւ փաստացի սխալները հերքելու համար: Դատաւորները խեղաթիւրուած ներկայացուցած են Փերինչեքի անհիմն պնդումները, զուիցերիական օրէնքներն ու դատավճիռները, Հայոց Ցեղասպանութեան եւ անոր միջազգային ճանաչման փաստերը, միաժամանակ անընդհատ հակասելով իրենք իրենց: Իրավիճակը առաւել եւս խճճուեցաւ, երբ դատարանի քարտուղարը անցեալ շաբաթ հրապարակեց չորս էջնոց հաղորդագրութիւն մը, որով աւելի խեղաթիւրեց դատարանի վճիռը, ատով իսկ դատին մանրամասնութիւններուն վերաբերեալ ամբողջութեամբ շփոթութեան մէջ ձգելով միջազգային լրատուամիջոցները:
Ահա՛ այդ հինգ դատաւորները, որոնք հաստատեցին Փերինչեքի կեղծ մեղադրանքները՝ Կուիտօ Ռայմոնտի (Իտալիա), Փիր Լորենցըն (Դանիա), Տրակոլիւուպ Փոփովիչ (Սերպիա), Անտրաս Սաճօ (Հունգարիա) եւ Հելէն Քելըր (Զուիցիրիա): Դէմ արտայայտուած դատաւորներն էին Նեպոժսա Վուչինիչ (Մոնթենեկրօ) եւ Փաուլօ Փինթօ տը Ալպուկերկեն (Փորթուկալ):
Դատավճիռին կից եօթը էջնոց լրացման մէջ դատաւորներ Ռայմոնտին եւ Սաճօն կրկին հակասեցին զիրար՝ արդարանալով ի նպաստ Փերինչեքի վճիռ կայացնելուն համար: Հարցեր բարձրացնելով «Հայկական ջարդերու» հաւաստիութեան մասին, ապա պնդելով, թէ իրենց խնդիրը Ցեղասպանութեան փաստերը գնահատելը չէ. այս երկու դատաւորները հաստատեցին, որ հայ ժողովուրդի ոչնչացումը եղած է կառավարութեան հովանաւորութեամբ, ատով իսկ ընդունելով անոնց ցեղասպան բնոյթը: Սակայն անոնք կը պնդեն Հայոց Ցեղասպանութիւնը վկայակոչել իբրեւ «Մեծ եղեռն», որ կը թարգմանեն իբրեւ «Մեծ յանցագործութիւն»: Միւս կողմէ, տարակարծիք դատաւորներ Վուչինիչ եւ Փինթօ տը Ալպուկերկեն, դատավիճիռին կից ներկայացուցած են իրենց 19 էջնոց խորապէս ուսումնասիրուած համապարփակ զեկոյցը Հայոց Ցեղասպանութեան մասին: Այս արժէքաւոր ուսումնասիրութիւնը անհրաժեշտ է թարգմանել քանի մը լեզուներու եւ տարածել ամբողջ աշխարհին:
Առաւել հրատապ՝ Հայաստանի կառավարութիւնը եւ Սփիւռքի գլխաւոր կազմակերպութիւնները պէտք է խնդրեն Զուիցերիոյ կառավարութենէն բողոքարկել Եւրոդատարանի դատավճիռը անոր 17 դատաւորներէ կազմուած Մեծ պալատին՝ 90օրեայ ժամկէտի մէջ: Սփիւռքի նախարար Հրանոյշ Յակոբեան կոչ ըրած էր աշխարհասփիւռ հայութեան բողոքելու դատարանի վճիռին դէմ՝ իրենց կառավարութիւններուն դիմելու եւ Եւրոդատարանին բողոքի նամակներ յղելու միջոցով: Եւրոպայի Հայ Դատի յանձնախումբը խոստացած է ձեռնարկել բոլոր հնարաւոր միջոցները դատարանի որոշումը խափանելու համար, յորդորելով Զուիցերիոյ հայց ներկայացնելու:
Եթէ Եւրոպական դատարանի որոշումը անպատասխան մնայ, ապա ատիկա բացասական ազդեցութիւն պիտի ունենայ ոչ միայն Հայոց Ցեղասպանութեան ժխտ-ման քրէականացման ջանքերուն վրայ եւրոպական երկիրներու մէջ՝ մասնաւորապէս Ֆրանսայի, այլ մանաւանդ, որ աւելի կարեւոր է, Ցեղասպանութեան յառաջիկայ 100ամեակին վրայ:
Դատավճիռը՝ իր ներկայի տեսքով, հաւանութիւն կու տայ ինչպէս Թուրքիոյ, այնպէս ալ Փերինչեքի ժխտողական դիրքորոշման, որ իր քրէական գործունէութեան համար այժմ ցմահ ազատազրկման դատապարտուած է եւ պատիժը կը կրէ թրքական բանտին մէջ: Թուրքիան անմիջականօրէն միջամտած է այս դատին՝ ընդարձակ ցուցմունք ներկայացնելով Եւրոդատարան: Թուրքիոյ արտաքին գործոց նախարարութիւնը հանդէս եկած է լկտի յայտարարութեամբ՝ անամօթաբար ողջունելով դատավճիռը եւ պարծենալով խօսքի ազատութեան իր աջակցութեան համար: Համաձայն Թուրքիոյ Քրէական օրէնսգիրքի 301րդ յօդուածին՝ Հայոց Ցեղասպանութեան մասին ճշմարտութիւնը ըսելը կը համարուի յանցագործութիւն, մինչդեռ Զուիյցերիոյ մէջ Ցեղասպանութեան մասին ստելը յանցագործութիւն է:
Յանուն ճշմարտութեան եւ արդարութեան չափազանց կարեւոր է, որ Զուիցերիոյ կառավարութիւնը բողոքարկէ դատարանի վճիռը եւ չենթարկուի թրքական քաղաքական եւ տնտեսական բոլոր ճնշումներուն:
ՅԱՐՈՒԹ ՍԱՍՈԻՆԵԱՆ
«Քալիֆորնիա Քուրիըր» թերթի հրատարակիչ եւ խմբագիր
Թարգմանեց՝
ՌՈՒԶԱՆՆԱ ԱՒԱԳԵԱՆ
Արեւմտահայերէնի վերածեց՝
«Եռագոյն» կայքը