ՀԱՐՑԱԶՐՈՅՑ ՀՅԴ ԳԵՐԱԳՈՅՆ ՄԱՐՄՆԻ ԱՆԴԱՄ ԼԻԼԻԹ ԳԱԼՍՏԵԱՆԻ ՀԵՏ
Վարեց՝ ԱՆԻ ԳԱՍՊԱՐԵԱՆ
Հայաստանի քաղաքական դաշտում տեղի ունեցող իրադարձութիւնների եւ ստեղծուած իրավիճակի վերաբերեալ զրուցել ենք քաղաքական-հասարակական գործիչ, ՀՅԴ Գերագոյն մարմնի անդամ, Համազգային հայ կրթական եւ մշակութային միութեան նախագահ, ԱԺ նախկին պատգամաւոր Լիլիթ Գալստեանի հետ:
ԼԻԼԻԹ ԳԱԼՍՏԵԱՆ.- Վերջին օրերին ժամանակը մի տեսակ խտացել էր, լիցքաւորուել. բոլորս սկսեցինք վերարժեւորել իրականութիւնը: Ցաւով եմ արձանագրում՝ շատ խորքային ճգնաժամի մէջ ենք, գնալով ժողովրդի ու պետութեան միջեւ վիհ է խորանում: Ժողովուրդն իրեն օտարուած է զգում իշխանութիւնից, իշխանութիւնն էլ կարծես զուտ իր համար գոյութիւն ունենայ: Այս ամէնի արանքում կորել է մարդը՝ հայ մարդը: Միշտ ինձ հարց էի տալիս. երբ խորհրդարանում էի, 4-5 տարուայ ընթացքում հարիւրաւոր օրէնքներ դակեցինք, բայց հայ մարդու կեանքում ի՞նչ փոխուեց: Միգուցէ փոփոխութիւններ եղան, բայց այնքան չնչին, որ մեր կեանքը, իրականութիւնը բոլորովին չբարեփոխուեց, ընդհակառակը՝ մեր բոլոր ցուցանիշները նահանջի ցուցանիշներ են:
Հիմա էլ՝ ներքաղաքական խնդիրներ: Մենք առճակատման եւ արնայեղութեան իրաւունք պարզապէս չունենք: Այս մի քանի օրերին օդում ճօճուող թուրը դրդում է խոհեմութեան ու հնարաւորութիւնների վերջին փշուրները հաւաքել: Երէկ քաղաքականութեան մէջ «short track» տեղի ունեցաւ, այսինքն՝ կարճ դիստանցիա (ընթացք-Խմբ.): Մենք կարկատեցինք հնարաւոր առճակատումն ու արնայեղութիւնը, որը կարող էր ծնուել տաքգլխութեան, տգիտութեան, անզսպութեան, իրավիճակային որոշումներ ընդունելու հետեւանքով: Բայց մենք պարտաւոր ենք անաչառ, խորքային ու անկողմնակալ քաղաքական գնահատականներ տալ մեր իրականութեանը՝ արտագաղթին, կոռուպցիային (կաշառակերութեանը-Խմբ.), տնտեսական վատագոյն ցուցանիշներին, բարոյահոգեբանական ճգնաժամին… եւ ամենակարեւորը՝ չմոռանալ, որ 18 տարեկան հայ տղան այսօր սահման-երկիր է պահում, իսկ մենք իր թիկունքում իրար ենք ուտում: Պետութեան բանաձեւն արդէն չի գործում, պետութեան ռեսուրսը, որը նաեւ բնակչութիւնն է, հասարակութեան բարոյահոգեբանական վիճակը, սպասելիքը, երազանքը, տեսլականը, հիւծուել, փսորել է:
Հաշտուեցին, լաւ է, խուսափեցինք առճակատումից, բայց սա քիչ է, անբաւարար, ո՞ւր է իմ երկրի 25 տարուայ զարգացման ռազմավարութիւնը, ո՞ւր է իմ պետութեան տեսլականը: Հաշտուելու գործընթացին պիտի յաջորդի քաղաքական բովանդակութիւնը՝ ուր ենք գնում, ինչպէս, որոնք ենք մեր ազգային, պետական առաջնահերթութիւնները: Կը գտնուի՞ արդեօք քաղաքական բովանդակութիւնը… Ես հաւատում եմ մեր տեսակին, հաւատում եմ, որ հնարաւոր է երկիրը փոխելու բանաձեւ մէջտեղ բերել՝ ազգային համախոհութեան, ըմբռնումի եւ հաւատի միջավայրում, իսկ մեր երկրում ամենամեծ դեֆիցիտը (պակասորդը-Խմբ.) հաւատի դեֆիցիտն է:
ԱՆԻ ԳԱՍՊԱՐԵԱՆ.- Սերժ Սարգսեանի յայտնի ելոյթից յետոյ հանրապետականները յայտարարում էին, որ երկրում իրավիճակ է փոխուել, եւ ուրուագծուել է նոր օրակարգ: Դուք հաւատո՞ւմ էք, որ իշխանութիւններն իսկապէս հակուած են համակարգային փոփոխութիւնների, մանաւանդ, որ ներքաղաքական խնդիրը կարծես թէ հարթւում է:
ԼԻԼԻԹ ԳԱԼՍՏԵԱՆ.- Հայաստանն այսօր վերածուել է կուսակցապետութեան, բայց որեւէ առանձին կուսակցութիւն չի կարող որոշել ամբողջ պետութեան, ժողովրդի ճակատագիրը, որեւէ մէկ կուսակցութեան օրակարգ չի կարող դառնալ պետութեան բոլոր քաղաքացիների օրակարգը: Եթէ մենք խօսում ենք բարոյական ճգնաժամը յաղթահարելու, քաղաքական ինստիտուտներն արժեւորելու, տգէտներից քաղաքական դաշտը մաքրելու, անձնաւորած (պատրիմոնիկ) քաղաքական հասարակական միջավայրը փոխելու մասին եւ խուսափելու ենք մականուններով իրար թրատելու քաղաքականութիւնից, ապա այդ բովանդակութեան մէջ պիտի դերակատարում ունենան քաղաքական պատասխանատուութիւն ունեցող այն բոլոր կուսակցութիւնները, որոնք հանրային յենարան ունեն:
ԱՆԻ ԳԱՍՊԱՐԵԱՆ.- Ա՞յդ նկատառումով Դաշնակցութիւնն իր վրայ վերցրեց քաղաքական հաշտարարի դերը:
ԼԻԼԻԹ ԳԱԼՍՏԵԱՆ.- Դաշնակցութիւնը, որը ծնուել է պետութիւն կերտելու յանձնառութեամբ եւ ուղերձով, կարո՞ղ էր արդեօք հանգիստ նայել, թէ ինչպէս է առանց այն էլ արիւնաքամուող երկրում առճակատում հասունանում Ապրիլի 24ի նախօրէին, երբ հայ զինուորը կանգած է թուրքի բերանին: Վերջապէս, երկու քաղաքական ուժերն էլ մեր գործընկերներն են, այս մի բուռ Հայաստանում ներքին բաժանարարներն ու ատելութեան, մաղձի հերթական վիհը խորացնելն աններելի է, պատմութիւնը մեզ չէր ների: Դաշնակցութեան նպատակը նախ երկրում կայունութիւնը պահելն է, զանգը գուժելը, երկրորդը՝ երկու կողմերին, որոնք քաղաքական պատասխանատուութիւն կրող երկու խոշոր քաղաքական ուժերն են, դրդել անաչառ, մաշկազերծ ախտորոշում անելու, խոստովանելու, վերլուծելու, թէ ինչու է երկիրը հասել հիւծումի, ներտեսակային ագրեսիայի (հարձակումի-Խմբ.), սոցիալական, տնտեսական ու բարոյական ճգնաժամի մի իրավիճակի, որը մշակութային ու սոցիալական վերականգնման, շինարարութեան խնդիր է պարտադրում:
Առաջին քայլն արուեց՝ կանխուեց առճակատումը, հիմա պէտք է արուի յաջորդ ամենակարեւոր՝ քաղաքական բովանդակութեան քայլը: Դաշնակցութիւնն այստեղ մեծ անելիք ունի: Մենք ներկայացնելու ենք բովանդակային այն փոփոխութիւնները, որոնք, մեր համոզմամբ, կարող են երկրում քաղաքական, բարոյահոգեբանական, մշակութային, սոցիալական արժէքների վերափոխում բերել, որակական նոր Հայաստան կերտել:
ԱՆԻ ԳԱՍՊԱՐԵԱՆ.- Այսինքն, եթէ Դաշնակցութեանն առաջարկուի իշխանութեան մաս կազմել՝ խոստանալով հաշուի նստել ձեր ծրագրերի հետ, ընդառաջ կը գնա՞ք այդ առաջարկին:
ԼԻԼԻԹ ԳԱԼՍՏԵԱՆ.- Դաշնակցութեան համար երբեք իշխանութիւնն ինքնանպատակ չի եղել: Այո, ես ուզում եմ իշխանութիւն, որովհետեւ իշխանութիւնն է ինձ տալիս այն գործիքները, որոնցով կը կարողանամ իրականացնել իմ յղացումները: Սա իմ երկիրն է, իմ հայրենիքն է, իմ երեխան է, ես չեմ կարող ապտակել, դուռը փակել ու գնալ, պէտք է փորձեմ ներսից բարեփոխել: Եւ բոլոր նրանք, որ պիտի շահարկեն, թէ իշխանութեան համար ենք անում, խոցելի են: Հիմա Հայաստանն այն վիճակում է, որ բարեփոխումներն անխուսափելի են, որովհետեւ վիհը գնալով խորանում է: Եւ եթէ իշխանութիւններն ունենան կամք, փոփոխութիւններ անելու գիտակցում, մեր ծրագրերն ընդունուեն եւ Հայաստանում ստեղծուի համախոհութեան եւ քաղաքական պատասխանատուութեան միջավայր, որտեղ կարող ենք կաթիլ-կաթիլ նոր որակներ բերել, ապա ինչո՞ւ ոչ:
ԱՆԻ ԳԱՍՊԱՐԵԱՆ.- Ի՞նչ է մեզ անհրաժեշտ, որպէսզի մեր երկիրն ի վերջոյ դուրս գայ այս ճգնաժամային վիճակից եւ առաջ գնայ, լաւ իշխանութի՞ւն, ուժեղ ընդդիմութի՞ւն, թէ մէկ այլ բան: Ելքը ո՞րն է:
ԼԻԼԻԹ ԳԱԼՍՏԵԱՆ.- Մեզ նախ լաւ հասարակութիւն է անհրաժեշտ, որովհետեւ առանց լաւ հասարակութեան մենք չենք կարող ունենալ ո՛չ լաւ իշխանութիւն, ո՛չ էլ լաւ ընդդիմութիւն: Քաղաքացիական հասարակութեան վրայ պէտք է կառուցուեն պետականութեան ինստիտուտները: Հիմա պիտի սկսենք նախ սոցիալական շինարարութիւնից, որպէսզի կարողնանք մշակութային-արժէքային մի շերտ ստեղծել, որի վրայ կառուցւում են պետականութեան ինստիտուտները: Ամէն մէկս դրանում մեր դերակատարութիւնն ունի: Նախ պէտք է հաւատանք ու սիրենք, սիրենք Հայաստանը եւ լինենք քաղաքացի, պահանջատէր ու տէր: Մենք անընդհատ մեզ տէր ենք փնտռում, բայց մեր տէրը մենք ենք:
Մեզ պէտք է հանրային շինարարութիւն, այլապէս, վերջին օրերի այս ամբողջ գզվռտուքը, այդ բոլոր գնահատականները, որոնք տրուեցին, այս իրականութեան քաղաքական գնահատականները չէին, որի կարիքը մենք ունէինք, այդ ողջ մարտահրաւէրի վեկտորը (կրողը-Խմբ.), թիրախը անձերն էին: Ընդհանրապէս մենք շատ անձնաւորուած հասարակական-քաղաքական միջավայրում ենք ապրում: Մեզ պէտք է արժէքային յեղափոխութիւն: Այսօր մենք այբ-ից մինչեւ ֆէ փոխելու խնդիր ունենք: