ԵՐԵՒԱՆ, «Արմէնփրէս».- Հայաստանի Հանրապետութեան վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանի եւ Արցախի Հանրապետութեան նախագահ Բակօ Սահակեանի համանախագահութեամբ, Երեւանի մէջ տեղի ունեցաւ Հայաստանի եւ Արցախի Անվտանգութեան խորհուրդներու միացեալ նիստը, որուն ներկայ էին նաեւ Հայաստանի նախագահ Արմէն Սարգսեան, Հայաստանի եւ Արցախի խորհրդարաններու նախագահներ Արարատ Միրզոյեան եւ Աշոտ Ղուլեան:
Օրակարգային հարցերու քննարկումէն առաջ Փաշինեան, Սահակեան եւ Սարգսեան հանդէս եկան ելոյթներով:
Նիկոլ Փաշինեան իր խօսքին մէջ նշեց, որ Հայաստանի մէջ տեղի ունեցած փոփոխութիւնները էականօրէն աւելցուցած են Արցախի իշխանութիւնը եւ ընդգծած Հայաստանի ու Արցախի իշխանութիւններուն յարաբերութիւններուն իրաւահաւասար բնոյթը: Ըստ անոր՝ փոխուած է որոշումներ տալու մշակոյթը եւ այդ որոշումներուն վրայ ազդելու ժողովուրդին եւ հասարակութեան դերը ո՛չ միայն Հայաստանի, այլ նաեւ Արցախի մէջ: «Ակնյայտ է, որ արցախեան հիմնահարցում հնարաւոր չէ արձանագրել որեւէ նշանակալից առաջընթաց առանց ժողովրդական վստահութեան առկայութեան եւ արտայայտման: Այս տեսակէտից առաւել քան էական է հակամարտութեան գօտում ապրող մարդկանց կարծիքը, քանի որ նրանք են լինելու խաղաղ կարգաւորման որեւէ տարբերակի հետ կապուած օգուտների եւ ռիսկերի անմիջական կրողը», յայտնեց Ն. Փաշինեան։
Ըստ անոր՝ այս իրողութիւնը առաւել քան կ՛ընդգծէ Արցախի ժողովուրդին եւ անոր կողմէ ընտրուած իշխանութեան դերը խաղաղ լուծման գործընթացին մէջ:
«Արցախում գալիք տարուայ Մարտին տեղի ունենալիք ընտրութիւններն այս տեսակէտից ստանում են յաւելեալ կարեւորութիւն: Հակամարտութեան կարգաւորմանն ուղղուած բոլոր հիմնարար փաստաթղթերը կամ ներառում են Արցախի ընտրուած իշխանութիւնների մասնակցութեան յղում, կամ հաստատուել են Արցախի ընտրուած իշխանութիւնների ներկայացուցիչների կողմից:
«Ես ուզում եմ ընդգծել, որ այստեղ մենք ունենք շատ կարեւոր իրավիճակ եւ արձանագրում՝ բանակցային պրոցեսի (գործըթացի-Խմբ.) հէնց առաջին օրերից ընդգծուել է Արցախի ընտրուած ներկայացուցիչների մասնակցութիւնը բանակցային գործընթացին, եւ այս տեսակէտից չափազանց տարօրինակ է, որ շատ դէպքերում որոշ կառոյցներից մենք լսում ենք գնահատականներ, նեգատիւ (ժխտական-Խմբ.) գնահատականներ Արցախում տեղի ունեցող ընտրութիւնների վերաբերեալ: Եւ մեր արձանագրումն այն է, որ իրականում Արցախում տեղի ունեցող ընտրութիւնները կայանում են միջազգայնօրէն ստացուած մանդատի (յանձնարարութեան-Խմբ.) հիման վրայ, եւ, հետեւաբար, բոլոր այն յայտարարութիւնները, որոնք որեւէ կերպ քննադատութեան են ենթարկում այդ ընտրութիւնները, վնասում են խաղաղ գործընթացին, որովհետեւ եթէ պիտի ընտրուած ներկայացուցիչներն Արցախի ժողովրդին ներկայացնեն բանակցային գործընթացում, ինչն արձանագրուած է բանակցային ձեւաչափի եւ բանակցային պրոցեսների փաստաթղթային հիմքում, ինչպէ՞ս կարող են ընտրուած ներկայացուցիչներն ընտրուել, եթէ ոչ ընտրութիւնների միջոցով: Եւ ուրեմն առաւել քան վստահ եմ, որ Արցախի նորընտիր իշխանութիւնները, որոնք կը ստանան իրենց ժողովրդի քուէն եւ կը կրեն այդ քուէն իրենց տուած ժողովրդի հանդէպ պատասխատուութեամբ, կառուցողական ներգրաւում կ՛ունենան խաղաղ գործընթացում», ըսաւ ան։
Բակօ Սահակեան իր խօսքին մէջ նշեց, որ այս տարուան ընթացքին խաղաղ գործընթացի արդիւնքները համեստ են, սակայն արձանագրուած են երկու կարեւոր պայմանաւորուածութիւններ, որոնք կը վերաբերին խաղաղութեան հաստատման համար նպաստաւոր միջավայրի ստեղծման եւ բնակչութիւնը խաղաղութեան նախապատրաստելուն:
«Այս պայմանաւորուածութիւններն ունեցել են երկու գործնական արդիւնք. չնայած հրադադարի պարբերական խախտումներին՝ ընդհանուր առմամբ յաջողուել է խուսափել ռազմական սրացումներից եւ իրավիճակը պահել վերահսկելի բոլոր կողմերի համար: Այսուհանդերձ, հրադադարի խախտումները շարունակում են յանգեցնել մարդկային կորուստների, վտանգում են հակամարտութեան գօտու քաղաքացիական բնակչութեանը եւ վնասում են խաղաղ գործընթացի ծաւալմանը:
«Օրինակ, անցած շաբաթ Ադրբեջանի կողմից Հայաստանի հիւսիս-արեւելեան սահմանային ճանապարհների եւ բնակավայրերի գնդակոծումը, որը տեղի ունեցաւ ԵԱՀԿ նախարարական համաժողովի շրջանակում, Մինսկի խմբի համանախագահ երկրների բարձր ներկայացուցիչների՝ Դեկտեմբերի 6ի Բրատիսլաւայի յայտարարութիւնից յետոյ, եւ ահա այդ միջադէպը չի նպաստում խաղաղ գործընթացի ծաւալմանը: Ստեղծուած իրավիճակում անհրաժեշտ է հետեւողականօրէն իրականացնել հրադադարի ամրապնդման պայմանաւորուածութիւնները, այդ թւում՝ ԵԱՀԿ գործող նախագահի անձնական ներկայացուցչի կարողութիւնների ընդլայնման միջոցով: Նոյնքան կարեւոր են ժողովուրդներին խաղաղութեան նախապատրաստման ծրագրերը, որոնց շրջանակում տեղի ունեցաւ լրագրողների փոխանակումը: Ի տարբերութիւն մարդկանց շփումների ոլորտի այլ ծրագրերի, այս փոխանակումն իրականացուեց ոչ թէ այս կամ այն երրորդ կողմի ուրուագծած շրջանակում, այլ հակամարտութեան բոլոր կողմերի պետական մարմինների միջոցով, որոնք ունակ եղան ԵԱՀԿ գործող նախագահի անձնական ներկայացուցչի գրասենեակի միջոցով միմեանց հետ համաձայնեցնել եւ իրականացնել մէկ ընդհանուր գործ: Այս փաստն ինքնին ողջունելի է՝ եթէ մեր ժողովուրդներն ունակ չլինեն շփուելու իրար հետ ուղղակիօրէն, ոչ մի ուժ չի կարող մեզ հաշտեցնել: Կարեւոր է, որպէսզի ադրբեջանցի լրագրողներն այցելեն Հայաստան եւ Արցախ, իսկ հայաստանցի եւ արցախցի լրագրողները լինեն Ադրբեջանում եւ ի վերջոյ կարողանան աշխատել իրար հետ», դիտել տուաւ ան:
Արցախի նախագահը յայտնեց, որ այս տարուան ընթացքին տարբեր առիթներով մատնանշած է, որ առանց Հայաստանի, Արցախի եւ Ատրպէյճանի ժողովուրդներու աշխոյժ ներգրաւման եւ համաձայնութեան, կարելի չէ հասնիլ կայուն խաղաղութեան եւ հաշտութեան: «Յուսանք, որ այս ծրագիրը սկզիբ կը դառնայ ժողովուրդների խաղաղութեան նախապատրաստման եւ հաշտեցման համար», աւելցուց ան:
Բակօ Սահակեան ըսաւ, որ այս տարուան ընթացքին ունեցած ենք այս հարցադրման երկու տարբեր մեկնաբանութիւններ՝ ԵԱՀԿի Մինսկի խումբի համանախագահներուն եւ Ատրպէյճանի կողմէ:
«Այստեղ մեզ համար առաջնահերթ նշանակութիւն ունի Արցախի կարգավիճակի հարցը: Արդեօք առաջարկուող սկզբունքները եւ տարրերը հնարաւորութիւն են տալիս, որպէսզի Արցախը պահպանի եւ զարգացնի իր կարգավիճակը Ադրբեջանի ինքնիշխանութիւնից, տարածքային ամբողջականութիւնից դուրս, թէ այս սկզբունքները եւ տարրերը կոչուած են սահմանափակելու Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման իրաւունքը, ինչպէս դա պնդում է Ադրբեջանը: Ինչպէս արդէն նշեցի՝ Մինսկի խմբի համանախագահների մեկնաբանութիւնն այս հարցում էապէս տարբերւում է Ադրբեջանից, ինչն ի հարկէ լաւատեսութեան հիմքեր է տալիս առաջարկուող բանակցային հիմքի հանդէպ: Այսուհանդերձ Հայաստանը եւ Արցախն ի վերջոյ պէտք է պայմանաւորուեն Ադրբեջանի հետ, ուստի անհրաժեշտ է շարժուել երկիմաստութիւնից դէպի միասնական ընկալման ձեւաւորում», յայտնեց նախագահը՝ աւելցնելով, որ տարուան ընթացքին հայկական կողմը յստակացուցած է իր դիրքորոշումները, վերջին անգամ Դեկտեմբեր 5ին: «Եթէ Ադրբեջանը փորձում է յարաբերական դարձնել ինքնորոշման իրաւունքի կամ ուժի չկիրառման սկզբունքի իրականացումը, ապա յարաբերական է դառնում երրորդ սկզբունքը եւ ի վերջոյ շարունակում է գոյատեւել այն իրավիճակը, որ մենք այսօր ունենք: Հայաստանի եւ Արցախի՝ միասնական հայ ժողովրդի անվտանգութիւնը պահանջում է հակամարտութեան կարգաւորման կանխատեսելի միջավայր եւ սցենար: Այն մօտեցումը, որ հակամարտութեան կարգաւորումը կոչուած է բաւարարել միայն մէկ կողմի առաւելագոյն պահանջները եւ կարիքները՝ փակուղային է եւ այդ մօտեցման հետեւանքով է, որ չնայած հայկական կողմի եւ համանախագահների ջանքերին՝ վերջին 25 տարում հնարաւոր չի լինում կարգաւորել հակամարտութիւնը», ըսաւ Բ. Սահակեան:
Արցախի նախագահը նշեց, որ կառավարութիւնը սկիզբէն իսկ Արցախի հարցի լուծման առումով որդեգրած է կառուցողական դիրքորոշում, որուն արձագանգած են նաեւ միջազգային գործընկերները: Ըստ անոր՝ Արցախի հարցի որեւէ լուծում պէտք է ընդունելի ըլլայ երեք ժողովուրդներուն համար, իսկ այս մասին յայտարարելով հայկական կողմը յոյս ունէր, որ համանման յայտարարութեամբ հանդէս կու գար նաեւ Ատրպէյճանի նախագահը, ինչ որ բանակցային գործընթացին մէջ էական յառաջընթաց ապահովելու մեծ կարելիութիւն կը ստեղծէ:
«Ցաւօք, սակայն, մենք մինչեւ օրս Ադրբեջանի ղեկավարի կողմից նման յայտարարութիւն չենք լսել եւ կարծում եմ՝ հակամարտութեան կարգաւորմամբ շահգրգիռ բոլոր միջազգային կառոյցներն ու գործընկերներն իրենց առաջ խնդիր պիտի դնեն քաջալերել Ադրբեջանի նախագահին՝ հանդէս գալ նման յայտարարութեամբ, համաձայնուել հասկանալի եւ տրամաբանական բանաձեւի հետ, որովհետեւ այն ընկալումը, թէ հակամարտութեան կարգաւորման սցենարը պէտք է բաւարարի կողմերից մէկի պատկերացումները եւ արհամարհի միւս երկու կողմերի պատկերացումները, բանակցային գործընթացում տեղապտոյտ են ստեղծելու», ըսաւ Սահակեան: