ԵՐԵՒԱՆ, «Ազատութիւն».- Աղաւնոն, որ 25 Օգոստոսին պիտի յանձնուի Ատրպէյճանին, արդէն գրեթէ բնակիչներ չունի. գիւղէն հեռացած ընտանիքները տարբեր վայրերու մէջ կը գտնուին, հիմնականին մէջ անորոշ եւ ժամանակաւոր հասցէներով:
«Հոսանք չկար, կապն ընդհատուեց լրիւ, «Վիւասել»ն անջատեցին, ինտերնետն անջատուեց, ջուրը չկար: Էլ անիմաստ էի ես գտնում: Հա, ցաւ է, որ այնտեղից դուրս ես գալիս, բայց դէ… ինչ արած», ըսաւ Աղաւնոյի արդէն նախկին բնակիչ Գայիանէ Իսախանեան:
Շաբաթ, 20 Օգոստոսին, Աղաւնոյի դպրոցի պատասխանատուն ընտանիքին հետ դուրս եկաւ գիւղէն, ապա փորձեց վերադառնալ՝ քանի մը օր եւս վայելել գիւղը. «Բայց դէ արդէն ասացին, որ ով դուրս է եկել, մուտքն արգելւում է բոլորին։ Վերեւից գուցէ նայենք. հիմա ամուսնու հետ հրաժեշտի տարբերակներ են մտածում. էլ յետդարձի, ինձ թւում է, թէ ճամբայ չկայ, գնանք, վերեւից մի հատ նայենք, էդ էլ եթէ թողնեն»:
Գայեանէն ըսաւ, որ գիւղի 177 բնակիչներուն համար հանելուկ մնաց, թէ ինչպէ՛ս նախ 25 Օգոստոսը ժամկէտ ճշդուեցաւ, ապա 19 Օգոստոսին արդէն գիւղին մէջ մնացին քանի մը տղամարդեր։ «Աղաւնոյի բնակիչներով, երեխեքով՝ սաղն էլ կոտրուած, վիրաւորուած… կարծես թէ ուրախացած մեզ հէնց հովանաւորեցին՝ 250 հազար տուեցին մարդկանց, որ իրենք արագի մէջ այդ վեշը հանէին», ըսաւ ան:
Ընտանիքները հեռացան ռուս խաղաղապահներու, ոստիկաններու եւ հրշէջներու աչալուրջ հսկողութիւն տակ, որպէսզի ոեւէ մէկը չկարենայ իր տունը հրկիզել, թէպէտեւ մի քանին կրցան շրջանցել այդ արգելքը: «Փողոցները հսկում են երկու, երեք, չորս հոգով, հրշէջ մեքենաները կանգնած փողոցում», ըսաւ շրջանի բնակիչներէն մէկը:
Գայեանէն երեք զաւակներուն եւ ամուսնոյն հետ Սիւնիքի Տեղ գիւղին մէջ՝ ազգականի տան մը մէջ անկիւն մը գտած է։ «Այստեղ ապրելու ու երեք երեխաներին կոկիկ դպրոց ուղարկելու որեւէ պայման չկայ. սանհանգոյց չունենք, բաղնիք չունենք, մի հատ զալ է, մի սենեակ, էնքան որ տեղաւորւում ենք», նշեց ան:
Տուն ունենալու ուղին կը բարդանայ։ «Մեզ անգամ Հայկ Խանումեանը խոստացաւ, որ մինչեւ ամսի 25ը մեր բնակարանի սերտիֆիկատները (վկայագիրները) մեր ձեռքին կը լինի, հիմա էլ զանգում ես, ասում են՝ չգիտենք՝ երբ կը լինի, ոնց կը լինի», ըսաւ Գայիանէն:
Արցախի տարածքային կառավարման նախարարութենէն «Ազատութեան» յայտնեցին, որ մինչեւ 25 Օգոստոս թերեւս կարելի չըլլայ, բայց մինչեւ ամսուան աւարտը Բերձորի ու Աղաւնոյի բնակիչները կը ստանան այդ վկայագիրները, կը մնայ, որ 8-12 միլիոն դրամով կարենան տուն գտնել: «Սահմանային Տեղ գիւղում էլ չկայ,» յայտնեց Գայեանէն՝ աւելցնելով, որ ամէն ինչ սղած է։ «Մենք հայ ենք, վերաբնակիչներ, առիթից օգտուած մեր հայ ազգն էլ չգիտես՝ ինչ է անում: Ամէն ինչին էլ յարմարւում ես, կապես, բայց դէ մի քիչ էլ խիղճն էլ է լաւ բան», ըսաւ ան:
Աղաւնոյի գեղեցիկ առանձնատան մէջ կրցան ապրիլ ընդամէնը մէկ տարի եւ մէկ ամիս, մինչ այդ 15 տարիներու դժուար պայմաններուն մէջ սպասեցին անոնք եւ հաւատացին, որ գիւղը լաւ ապագայ պիտի ունենայ: «Հիմա այդ տնից կիտրոնի ծառն է Տեղ գիւղ հասել, որ բնակարանամուտի նուէր էր», յայտնեց Գայեանէն:
Ոչ միան Աղաւնոն, այլ նաեւ Բերձորը գրեթէ դատարակուած է:
Այսօր քաղաքի խաղաղութեան հրապարակէն վերցուեցաւ վերջին յուշարձանը՝ Մարտիկի արձանը: Լաչինի շրջանի Ատրպէյճանին յանձնուող տարածքներէն վերջին շաբաթներուն 47 յուշարաձաններ, խաչքարեր եւ մշակութային արժէք ներկայացնող իրեր դուրս բերուած են:
Լարիսա Հայրապետեան 7 հոգինոց իր ընտանիքին հետ Բերձորի մէջ մնացած փոքրաթիւ բնակիչներէն է, խանութ ունի կեդրոնը՝ Ստեփանակերտի ճամբուն վրայ: Եթէ միջանցքը կը տեղափոխուի, հաւանաբար ինք եւս խանութով տեղափոխուի նոր միջանցքին վրայ։ «Չենք ուզում Ղարաբաղից դուրս գանք, մենք ուզում ենք Ղարաբաղի մէջ մնալ, այսինքն՝ այս ճամբան փոխենք էն մի ճամբի վրայ, այսինքն՝ Հին Շէնի ճամբի վրայ, տեղ ենք ուզել խանութի համար, որ մի բան դնենք, այնտեղ աշխատենք», յայտնեց ան:
Բերձոր, Աղաւնոյ, Սուս շրջաններուն մէջ մնացած վերջին քանի մը հայերը երկու օր ունին հեռանալու համար: