Արցախի Հանրապետութեան հռչակման 33ամեակին առիթով, Ամենայն Հայոց Գարեգին Բ. եւ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Արամ Ա. կաթողիկոսները, ինչպէս նաեւ Արցախի թեմի առաջնորդ Վրթանէս եպս. Աբրահամեան ուղերձներ յղեցին։
ԳԱՐԵԳԻՆ Բ. ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԸ ԻՐ ՀԱՅՐԱՊԵՏԱԿԱՆ ՊԱՏԳԱՄԸ
«Սեպտեմբերի 2ը Արցախի անկախութեան օրն է:
«Արցախի բռնազաւթման եւ ամբողջական հայաթափման պայմաններում մենք շարունակում ենք նշել պատմական այս օրը, քանզի Արցախն անցեալ չէ, այն պատմական հայրենիք է, ուր արցախահայութիւնը հազարամեակներով ապրել ու արարել է, արեամբ ու քրտինքով պաշտպանել իր ինքնութիւնը, հայրերի աւանդներն ու սրբազան արժէքները, փայփայել լուսաւոր գալիքի իր նուիրական երազները: Մենք շարունակում ենք նշել Արցախի անկախութեան օրը նաեւ որպէս արդար ընդվզում ընդդէմ մեր ժողովրդի հանդէպ իրագործուած ցեղասպանութեան, բռնութեան ու ատելութեան: Բռնութիւնը չի կարող ջնջել մարդկային յիշողութիւնը եւ չի կարող խլացնել արդարութեան ձայնը:
«Մենք հաւատում ենք, որ պատմական մեր յիշատակները եւ մեր նախնեաց սխրանքները զօրացնելու են մեզ եւ մեր ժողովուրդը հաւատով ու յոյսով յաղթահարելու է պատերազմի աղէտալի հետեւանքները, հայրենասէր ու ազգանուէր ոգով հետամուտ է լինելու իր համազգային իղձերի ու տեսիլքների իրականացմանը: Արցախի Անկախութեան օրուայ յիշատակումը եւս մէկ պատգամ է մեր ժողովրդին եւ մարդասիրութեան բարձր արժէքների ջատագով միջազգային հանրութեանը՝ գործուն ջանքեր ներդնելու յանուն արդարութեան ու ճշմարտութեան յաղթանակի, յանուն արցախահայութեան ոտնահարուած իրաւունքների պաշտպանութեան եւ Արցախի հայկական բազմադարեայ հոգեւոր-մշակութային ժառանգութեան պահպանութեան:
«Նուիրական այս օրը մեր սրտաբուխ աղօթքը բարձրացնենք առ Աստուած յանուն Արցախի ազատագրութեան ու պաշտպանութեան իրենց կեանքն ընծայած բոլոր քաջորդիների, ինչպէս եւ Տիրոջ օգնականութիւնը հայցենք Արցախի պատանդառուած ռազմաքաղաքական ղեկավարների եւ գերեվարուած մեր բոլոր զաւակների շուտափոյթ ազատ արձակման համար: Թող Երկնաւոր Տէրը միշտ առկայծ պահի մեր ժողովրդի զաւակների հոգիներում սէրն ու հաւատարմութիւնը հանդէպ հայրենի երկիրը, խաղաղութիւն ու մխիթարութիւն սփռի հայրենական մեր կեանքում եւ դէպի լուսաւոր ու յաղթական հանգրուաններ առաջնորդի համայն ազգիս: Ամէն»:
ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻՆ ՊԱՏԳԱՄԸ
«Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան Անթիլիասի մայրավանքէն հայրապետական օրհնութեամբ, ազգային վառ ապրումներով եւ վերանորոգ հաւատքով, կամքով ու տեսիլքով կ՛ողջունենք մեր ժողովուրդի սիրելի զաւակները՝ ի Հայաստան եւ սփիւռս աշխարհի:
«Հայ ժողովուրդը կ՛ապրի իր ժամանակակից պատմութեան ամէնէն ճակատագրական հանգրուանը: Հայաթափուած է Արցախը, Հայաստանը կը մնայ ենթակայ Ատրպէյճանի սպառնալիքներուն: Փաստօրէն Հայաստանը առանձին է, իրաւ բարեկամ չունի: Ահաւոր վտանգներով եւ աննախատեսելի հետեւանքներով լեցուն ներկայ կացութեան դիմաց չենք կրնար, իրաւունք չունինք լուռ մնալու: Հետեւաբար, որեւէ ժամանակէ աւելի, ոյժերու համախմբումը ու մեր ժողովուրդի միասնականութեան ամրապնդումը համահայկական օրակարգի մը շուրջ՝ հրամայական է ու առաջնահերթ:
«Ջերմօրէն կ՛ողջունենք Արցախի նուիրուած ներկայ հաւաքը: Արցախը մեզի համար անցեալ չէ: Եթէ թշնամին Արցախը գրաւելով համոզուած է, թէ Արցախի հարցը լուծուած է, սակայն մեր ժողովուրդին համար Արցախի հարցը լուծուած չէ՛, այնքան ատեն որ Արցախի ժողովուրդը վերադարձած չէ եւ իր ինքնորոշման իրաւունքը չէ վերականգնած իր պատմական հողերուն վրայ՝ միջազգային հովանիին ներքեւ: Արդարեւ, Արցախի հայկական պատկանելիութիւնը՝ պատմականօրէն եւ միջազգային իրաւունքի տուեալներով ամրագրուած, կարելի չէ զէնքի ոյժով լուծուած նկատել: Պատմութիւնը կը վկայէ, թէ պայմաններու բերումով կատարուած գրաւումները միշտ եղած են ժամանակաւոր:
«Արդ, մեր ժողովուրդին համար Արցախի հայկական պատկանելիութեան ամբողջական վերականգնումը պէտք է դառնայ ամէնօրեայ պայքար, նախ ներքին ճակատի վրայ: Այս համազգային պայքարին շուրջ պէտք է համախմբուին Հայաստանի պետութիւնը, մեր եկեղեցին, մեր ազգային կառոյցները, Հայաստանն ու Սփիւռքը: Արցախի հայկական պատկանելիութեան վերականգնումի մեր յանձնառութիւնը պէտք է նաեւ մեզ մղէ հետեւողական ու ծրագրուած աշխատանքի՝ միջազգային համայնքէն ներս: Պետական, քաղաքական, կրօնական, մշակութային ու ակադեմական շրջանակներէն ներս փաստացի տուեալներով հարկ է շեշտել ու վերաշեշտել Արցախի հայկական պատկանելիութիւնը: Այս գործընթացքին առընթեր, հարկ է մօտէն հետեւիլ շրջանէն ներս տեղի ունեցող աշխարհաքաղաքական պայմաններու հոլովոյթին՝ դիւանագիտական ճկունութեամբ եւ մարտունակ ոգիով, հեռու մնալով զիջումի քաղաքականութենէն: Միաժամանակ անհրաժեշտ է նաեւ հայոց բանակին հզօրացումը:
«Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան համար Արցախի հարցը միշտ պիտի մնայ առաջնահերթ: Պետական պատասխանատուներուն, կրօնական ներկայացուցիչներուն ու դիւանագիտական մարմիններուն հետ մեր հանդիպումներուն ընթացքին պիտի շարունակենք կարեւորութեամբ շեշտել Արցախի հարցին ամբողջական ու արդար լուծում տալու հրամայականը, ինչպէս նաեւ մեր քաղաքական ու պետական բանտարկեալներուն շուտափոյթ ազատ արձակումը:
«Հետեւաբար, սիրելի՛ Արցախի հայութիւն, սփիւռք մի՛ դառնաք, կառչած մնացէ՛ք ձեր դատին, հերոսներու արիւնով թրծուած ձեր հողին, սուրբերու աղօթքով շաղախուած ձեր հոգեմտաւոր կառոյցներուն: Մեր ժողովուրդը ձեզի հետ է՝ աջակից ու զօրակից ձեր պայքարին:
«Թող Աստուած ամուր պահէ մեր պահանջատիրական պայքարը, հզօր՝ Հայաստանի Հանրապետութիւնը եւ միակամ՝ մեր ժողովուրդը»:
ԱՐՑԱԽԻ ԹԵՄԻ ԱՌԱՋՆՈՐԴ ՎՐԹԱՆԷՍ ԵՊՍ. ԱԲՐԱՀԱՄԵԱՆԻ ՈՒՂԵՐՁԸ
«Սեպտեմբեր 2ը մեր հաւատաւոր ժողովրդի հերոսական կամքի ու ազգային միասնականութեան հանդէպ անհատնում հաւատի հաստատուած մի վկայութիւն է: Արցախի Հանրապետութեան անկախութիւնը մեր ժողովրդի ազատութեան ու խաղաղ երկնքի տակ ապրելու արդար բաղձանքի ամենավառ դրսեւորումներից մէկն է, որն իր արժանի տեղն ունի հայոց հազարամեայ պատմութեան մէջ:
«1980ականների վերջին սկիզբ առած Արցախեան շարժումը, որ միտուած էր, խաղաղ կերպով ու հաւատարիմ մնալով մարդու իրաւունքների միջազգային սկզբունքներին, հասնելու հայկական Արցախի` Մայր Հայրենիքին վերամիաւորմանը, ցաւալիօրէն, Ադրբեջանի կողմից արժանացաւ բռնութեամբ լի արձագանգի: Սակայն ազգիս նուիրեալ զաւակների անկոտրում կամքը թոյլ չտուեց, որ մեր ժողովրդի իրաւացի պահանջը ճնշուի:
«Յանուն մարդու ազատութեան սուրբ եւ աստուածաշնորհ գաղափարի, հայ ժողովրդի անձնուէր ջանքերի շնորհիւ ու մեր քաջարի զաւակաց արեան գնով ձեռք բերուեց Արցախի այդքան ցանկալի անկախութիւնը: Մեր հոգիներում մշտավառ կերպով ներկայ է արդար յիշատակը մեր ժողովրդի զաւակների, ովքեր յայտնի Աւետարանական դրուագի այրի կնոջ նման իրենց ողջ ունեցածից ազգի ու հաւատի զոհասեղանին ընծայաբերեցին ամենաթանկն ու ամենավերջինը` կեանքը:
«Անցնող 30 տարիների ընթացքում, սակայն, Ադրբեջանը այդպէս էլ չհամակերպուեց Արցախի անկախութեան մտքի հետ: Եւ ի վերջոյ, 2020 թուականի լայնամասշտաբ պատերազմը բերեց մեր ժողովրդի համար այդքան ցաւալի հանգուցալուծման: Չնայած մեր ժողովրդի` հայրենիքը արեան գնով պաշտպանելու ամուր պատրաստակամութեան եւ յընթացս 44օրեայ պատերազմի բազմիցս վկայուած հերոսական դրուագների, միջազգային հանրութեան հայեացքի ու անգամ այդ հանրութեան որոշ շրջանակների աջակցութեան ներքոյ ոսոխը կոտրեց մի քանի բանակների դէմ միայնակ պայքար մղող հայոց բանակի դիմադրութիւնը եւ բռնազաւթեց Արցախի Հանրապետութեան մեծ մասը:
«Պատերազմին յաջորդող երկու տարիներին արդէն Ադրբեջանն իրականացրեց իր ցեղասպան քաղաքականութեան յաջորդ փուլը` որ էր Արցախի հայաթափումը: 2023 թուականի Սեպտեմբերի Արցախի ժողովրդի ամբողջական բռնագաղթը յաւիտեան կը մնայ որպէս ամօթի խարան քաղաքակիրթ աշխարհի պատմութեան էջերում, որ աչք փակեցին մի ողջ ժողովրդի ազատ, սեփական հող ու ջրին կառչած ապրելու իրաւունքի վրայ: 9ամսեայ սովի մատնուած, հոգեբանական եւ ֆիզիկական անդադար բռնութիւնների ենթարկուող արցախցի մեր հայորդիները, ցաւ ի սիրտ, ի վերջոյ տեղի տուեցին եւ պատմութեան մէջ առաջին անգամ Արցախը մնաց առանց հայերի:
«Սիրելինե՛ր, այսուհանդերձ մեզ համար Արցախի հարցը բնաւ փակուած չէ: Ազգային բոլոր հասարակական ու քաղաքական ուժերի պարտականութիւնն այսօր պէտք է լինի Արցախի ժողովրդի` Հայաստանում արժանապատիւ կեանքի իրաւունքն ապահովելը: Արցախցի մեր քոյրերն ու եղբայրները մէկ վայրկեան իսկ չպէտք է իրենց Մայր Հայրենիքում իրենց զգան որպէս օտարներ, այլ` որպէս լիիրաւ քաղաքացիներ իրենց Հայրենիքի:
«Մեր յորդորն է բոլորիդ՝ պաշտպան կանգնել Արցախի ժողովրդի իրաւունքներին, որովհետեւ ազգովի բռնել արդարութեան ճանապարհը, նշանակում է հաճութիւն գտնել նաեւ Երկնաւոր մեր Հօր առջեւ, ինչպէս որ Սաղմոսերգուն է գրում. «Մեղաւորների բոլոր եղջիւրները դու պիտի փշրես, եւ արդարի եղջիւրը պիտի բարձրանայ» (Սաղմ. 74:10):
«Մեր ջանքն ու եռանդը պէտք է ուղղուած լինի այսօր նախեւառաջ Արցախի Հանրապետութեան պետական կառոյցների պահպանումը Մայր Հայաստանում: Այդպիսով, մենք կարող ենք վառ պահել ժողովրդի յոյսն ու հաւատն առ ապագան, առ բաղձալի վերադարձը: Այսօր «Ադրբեջանը շարունակում է Արցախում հայկական հետքը հետեւողականօրէն վերացնել. ոչնչացւում են դարաւոր մեր վանքերն ու եկեղեցիները, պղծւում են գերեզմանատները, աշխարհին են մատուցւում աղուանական եկեղեցու մասին կեղծ ու հակագիտական հայեցակարգեր: Եւ միայն ապագայում Արցախի ժողովրդի` իրենց հայրենի տուն վերադարձով է, որ մենք ի վիճակի կը լինենք Արցախի հայկական հոգեւոր-մշակութային ժառանգութեանը տէր եւ պաշտպան կանգնել` թոյլ չտալով դրա շարունակական պղծումն ու ոչնչացումը:
«Մեր աղօթքն է առ Աստուած, որ հայրենիք վերադառնան ադրբեջանական գերութեան մէջ գտնուող մեր զաւակները, ինչպէս նաեւ Արցախի անկախ Հանրապետութեան խորհրդանիշեր հանդիսացող պետական այրերը:
«Արցախը համայն հայութեան Խաչն է, բայց արդեօ՞ք այդ Խաչը մեր ազգի համար կը համարուի յիմարութիւն, թէ՞ Աստծոյ զօրութիւն: Պատասխանը ամէն մէկս պէտք է գտնենք մեր ներսում: Արցախի Խաչը զօրութիւն էր նրանց համար, ովքեր ազատագրեցին այն, եւ յիմարութիւն է նրանց համար, ովքեր Արցախը համարում են իրենց համար գլխացաւանք, բեռ: Իսկ թէ ինչ բախտի են արժանանում յիմարութիւն համարողները, մենք չէ որ եզրակացնում ենք, այլ Պօղոս Առաքեալը: Միթէ՞ մենք չենք կարողանում վերագտնել Մեր Խաչի ազգային եւ աստուածային ներուժը: Մեր Տիրոջ Իսպառ Սէրը խորհրդանշող Խաչից զօրութիւն առած` մենք էլ միմեանց հանդէպ լցուենք սիրով, հոգատարութեամբ եւ ներողամտութեամբ, որպէսզի ազգովի կարողանանք արժանանալ քրիստոնէական խաչակրութեան իրական վախճանին` յաղթական յարութեանը:
«Շնորհաւորում ենք արցախի Հանրապետութեան հռչակման տօնի առթիւ եւ Շնորհապարգեւ Սուրբ Հոգուց հայցում ենք եւ աղօթում, որ ազգովի դառնանք վկան այն մեծ ցնծութեան, որը արդարութեան ու փրկութեան անուն ունի` յաղթական վերադարձ Քրիստոսով:
«Մեր օրհնութիւնն ու մաղթանքն ենք յղում ձեզ` ի յաջողութիւն հայրենանուէր ու ազգաշահ բոլոր ձեռնարկումների»:
