
ՆՈՐԱՅՐ ՏԱՏՈՒՐԵԱՆ

Նախագահներու համար ներումներ շնորհելու լաւագոյն ժամանակն է Նոր տարին: Իսկ ժողովուրդը կը սիրէ անցեալը սրբագրել՝ խնդրելով ներողութիւն եւ սկսիլ կեանքի նոր, սպիտակ էջ մը, մինչ Հայաստանի մէջ, Հանրապետութեան վարչապետը այս շաբաթ զգուշացուց անյուսալի վարկեր ունեցողներուն՝ «Ներում-բեկում չի լինելու»: Իսկ ես, յարգելի ընթերցող, որ ներողութիւն խնդրելու բազմաթիւ պատճառներ ունիմ, որոշեցի գրել «ներել» բառին պատմութիւնը, յուսալով, որ բազում մեղքերս կը ստանան քաւութիւն:
ԱՆՆԵՐԵԼԻ ՀԻՒԱՆԴՈՒԹԻՒՆԸ
Հայը երբ սկսաւ ընթերցել Աստուածաշունչը՝ իր լեզուով, ծանօթացաւ մարդկային յարաբերութեան նոր տեսակի մը: Գիրքը ըսաւ. «Ներեցէ՛ք ինձ», «Արդ ներեցէք այսմ եւս յանցանաց իմոց», «Ներեա յանցանաց ծառայից Աստուծոյ» եւ ամէնէն կարեւորը՝ «Ներել միմեանց»: Այս վերջինն է, որ անկասկած, ներշնչեց Նազարէթ անունով տաղասացը, որ տաղաչափեալ խրատ մը գրեց. «Մի’ բանբասեր փոխանակ բանբասանաց, / Ներեա ատելեաց, համբեր նախատանաց»: «Ներել» բառին ծագումը անյայտ է: Բայց, մեր ստուգաբան այրերը հաստատած են, թէ անիկա բուն կը նշանակէր՝ տոկալ, դիմանալ, հանդուրժել, համբերել, տեղի տալ եւ թոյլ տալ: Մեր հին մատենագրութիւնն ալ անկասկած հարուստ է «ներելի» եւ «աններելի» արտայայտութիւններով. «աններելի պատուհաս», «աններելի տանջանք», «աններելի դատաստան»: Իսկ երկարատեւ եւ անկանոն արիւնահոսութենէ տառապող կիներու համար գտայ մէջբերում մը. «Ունէր ախտս աններելիս տեռատեսութեան», այսինքն՝ կինը ունէր անդիմանալի եւ անդիմադրելի վիճակ:
ՆԵՐԵՑԷ՛Ք, ԵՐԿԱՐ ԳՐԵՑԻ
Մեր հիները – միջնադարու մեղաւորները – իրենց մեղքերու քաւութեան համար գրեցին բանաստեղծութիւններ, հաւատալով, որ բարեխիղճ ընթերցողներս իրենց պիտի շնորհենք երանելի ներում: Նարեկացի, որ ինքզինք կը կոչէր «աններելիս», պատրաստ էր աղաչելու, եթէ Հայր Աստուած լսէր իր աղօթքը. «Եթէ ներեսցես՝ աղաչեմ»: Նարեկացին էր նաեւ, որ առաջին անգամ գործածեց «ներութիւն» բառը, որ կը նշանակէ՝ ներողութիւն: Լամբրոնացին առակի մը մէջ խրատական խօսք կատարեց. «Խնամքն աստուծոյ ոչ ներէ, այլ բազում անգամ փրկէ»: Մեր յայտնի առակագիր Վարդան Այգեկցի կը զարմանար Աստուծոյ շնորհած ներումներու անսահմանութիւնը տեսնելով. «Զմեղքն իմ յիշեմ եւ զարհուրիմ եւ զարմանամ զԱստուծոյ ներելն, որ կու ներէ չարեաց իմոց»: Տաղասաց Ազարիա Սասնեցի ներողութիւն խնդրեց, որովհետեւ իր գրածը շատ երկար էր. «Երկար գրելու համար / Արդ աղաչեմ չմեղադրել»: 1314ին գրի առնուած Հին Կտակարանի յիշատակարանին մէջ, գրիչ Յովհաննէսը իր տառասխալներուն համար խնդրեց ներողութիւն. «Աղաչեմ մեղաւորս Յովհաննէս՝ շարադրող տառիս, թողութիւն մեղաց յԱստուծոյ հայցել եւ սխալանացս ներել»: Իսկ պատմիչ Ստեփանոս Օրբելեան, 1297ին, երբ Նորավանքի մէջ աւարտեց իր «Պատմութիւն Տանն Սիսակակն» աշխատասիրութիւնը՝ ընդունելով, թէ տկարութիւնը եւ սխալը մարդկային են, խնդրեց, որ ընթերցողները ըլլան գթասիրտ. «Եւ թէ սխալանս ինչ կամ թերի գտանէք ի սմա, յաւելուած կամ պակասութիւն, մի՛ ախտաւոր մտօք պարսաւեսջիք, զի բնութիւն է մարմնոյ գթիլ, եւ տկարանալ ի բանս եւ ի գործս, այլ ողջախոհ կամօք ուղղել եւ աստուածաբար սիրով ներել մեզ»:
ՆԵՐԵՑԷ՛Ք, ԲԱՅՑ ՀԱՄԱՁԱՅՆ ՉԵՄ
Թիւով շատ չեն այն այտայայտութիւնները, որոնք կազմուած են «ներել» բառով: Արդեօք պատճառը այն է, որ մենք, հայերս՝ ինքնավստահ, ինքնագլուխ եւ ինքնիշխան ժողովուրդ, շատ ալ վարժ չե՞նք ներողութիւն խնդրելու, կամ՝ ներողամիտ ըլլալու: Յամենայն դէպս, կայ հինգ-վեց բառ. ներելի, աններելի, ներողամիտ, ներողութիւն եւ ներում: Կայ նաեւ «ներողագոյն» բառը. անտեսուած, միայնակ: Գրիգոր Մագիստրոսն է, որ հազար տարի առաջ մէկ անգամ գործածած է զայն. «Ուշեղագոյն եւ ներողագոյն բանիւ»: Իսկ մեր օրերուն, կը ներէ՛ք, չենք կրնար ըսել, թէ բառս արտայայտիչ չէ: Առօրեայ խօսքի մէջ հայը «կը ներէք, բայց» կամ «ներեցէք, բայց» ըսելով՝ անհամաձայնութիւն կ՛արտայայտէ, առաւել երկարելով բանավէճը:
ՍԷՐԸ ԿԸ ՆԵՐԷ
1900ն է: Պոլսոյ մէջ, քնարամիտ քանի մը բանաստեղծnներ ծունկի կու գան գեղեցկուհիի մը առջեւ, ներողութիւն խնդրելու համար: Գեղապաշտ էին անոնք, զայս կը մատնէ թէ՛ լուսինը եւ թէ ձիւնը, որոնցմէ եւս ներողութիւն կը խնդրեն այդ քսանամեայ տղաքը: Այժմ, յարգելի ընթերցող, կ՛առաջարկեմ, որ մենք ճամբորդենք Պոսֆորի ափերը, եղանակը ըլլայ գարուն, թաղամասը, եթէ առարկութիւն մը չունիք՝ Օրթագիւղ, եթէ ոչ, ապա՝ Փրինքիփօ իշխանավայել կղզին, կամ Պալարպաշըի բլրակը, ուրկէ Մարմարան կը փայլի: Ահա հոն, նստարանի մը վրայ կամ շոճիի մը շուքին տակ, հերարձակ օրիորդը կը լսէ Մկրտիչ Պէշիկթաշլեանի գրաւիչ տողերը. «Ներեա՛ ինձ, կո՛յս, մի՛ զտարփելի զերեսդ յինէն դարձուցաներ. / Ներեա՛ ինձ, կո՛յս, ներեա՛, հրեշտա՛կդ»: Մատթէոս Զարիֆեան՝ Փրինքիփոյի թոքախտաւորը, աչքերը յառած լուսինին՝ կը շշնջայ. «Տժգո՜յն լուսին… / Գիտես ներել ցաւերուն. / Ժամեր յետոյ, երբ գինով / Աչքերս երկինք վերցնեմ, / Շիթ մը արցունք կը սպասեմ… / Ներէ՜, լուսին, ցաւս եւ ծո՜վ»: Միսաք Մեծարենց, գիշեր էր, լապտեր մը վառած՝ կը գրէ. «Լուսնակ քուրիկիս / Հոգի՜ս էր որ ինկաւ լազուարթ ձեռքիդ տակ: / Ներէ՛, ա՜հ, ներէ ՜»: Պետրոս Դուրեան խոր զղջումով մը խօսք կ՛առաքէ Աստուծոյ. «Ո՜հ, ներէ՛ ինձ, Աստուած իմ, / Մօրս արտօսրը տեսի»: Դանիէլ Վարուժան կը խօսի իր պահապան հրեշտակին. «Աչքերդ որ գութ կը շողեն, / Հսկեցին վրաս սիրագին, / Տեսան մեղքերս իմ ամէն՝ / Սոսկացին՝ բայց… ներեցի՜ն»: Իսկ Ռուբէն Սեւակը, չզարմանաք, կը խոնարհի «Ճերմակ Ձիւն»ին առջեւ. «Երգը մեռաւ շրթներուս. / Միայն մա՜հ կայ , կաղկանձի՜ւն. / Ներէ՛ ծաղկող ծիլերուս, / Ճերմակ Ոչինչ, ճերմա՜կ Ձիւն»:
ԱՐԱՔՍ ԳԵՏԻ ՄԵՂԱՒՈՐՆԵՐԸ
Արաքս գետի ձախակողմեան ափը, որ ծնունդ տուաւ Խորհրդահայ գրականութեան, ներողութիւն խնդրելու կամ շնորհելու ի՛ր պատճառները ունէր: Նախ լսենք Շիրազը, այն բանաստեղծը, որ անքուն մնաց ամբողջ գիշեր. «Այս գիշեր, քոյր իմ, մինչեւ լուսաբաց / Ես քեզ հետ էի երազներիս մէջ, / Հեկեկում էիր, գլուխս գրկած, / Քեզ ներում էի երազներիս մէջ»: Համօ Սահեանը ցոյց տուաւ վսեմութիւն. «Քո խոնարհ ջրկիրն եմ եղել, / Եղել եմ՝ եւ տէրդ: / Ինչքան որ ուժերս ներել է, / Ներել եմ մեղքերդ»: Չարենցը ծովածաւալ սիրտ ունէր ներելու. «Ամէ՛ն մեղքի համար սիրտս հիմա ունի ներում»: Իսկ Սեւակը մեզի բացատրեց, թէ ինչո՛ւ պէտք է ներել. «Մենք ներում ենք / Ամէ՛ն անգամ / Ու լոկ այնքա՛ն, / Որքանով որ կատարուածը հասկանում ենք»:
ՆԵՐԵՑԷՔ ԵՐԳԻՍ ՀԱՄԱՐ
Հայկական երգարուեստի հին էջերուն մէջ գոյութիւն չունի «ներել» բառը: Ո՛չ Սայաթ Նովան, ո՛չ Նաղաշը, ոչ ալ Ճիւանին խնդրեցին ներողութիւն: Պատճառը այն է, որ, անկասկա՛ծ, սէրը ցաւ չէ պատճառած, ան չէ եղած դառն եւ յօշոտող, պատճառ չէ եղած խոշոր արցունքներու, ամօթի եւ մեղքի թելեր չեն խճճուած մերկ ոտքերուն: Այդ բոլորը, յարգելի ընթերցող, կը պատահին մերօրեայ երգերուն մէջ, մերօրեայ սէրերուն մէջ: Լաւագոյն օրինա՞կը: Ռոբերտ Ամիրխանեանի երգն է, «Ներիր ինձ», հիւսուած՝ Ալիսիա Կիրակոսեանի խօսքերուն վրայ: Լսենք քանի մը տողիկ.
«Ներիր ինձ,
Ես քեզ ցաւ եմ պատճառել:
Սէրը այդպէս է,
Դառն է, յօշոտող…
Եւ դու չես կարող
Հասկանալ թէ ես
Ինչո՛ւ եմ վայրի,
Եւ ինչո՛ւ եմ ես
Լալիս այսպիսի
Խոշոր արցունքով…
Ամօթխածութեամբ,
Եւ մերկ ոտքերին
Մեղքի թելեր են
Խճճուել ահա…»:
Այժմ, յարգելի ընթերցող, կէսգիշերային այս ժամերուն, ապաւինելով ձեր ներողամտութեան՝ հրաժեշտ պէտք է տամ: Իսկ դուք, գրութեանս մէջ եթէ սխալ կամ թերութիւն գտնէք, աւելորդ խօսք կամ պակասութիւն նկատէք, մի՛ պարսաւէք, քանզի մարդու բնութիւնն է վրիպիլ, խօսքի եւ գործի մէջ տկարանալ, այլ՝ բարի կամքով եղէ՛ք ներողամիտ: Ահա մէկ այլ երգ՝ հրաժեշտի խօսքեր… Ռուբէն Քամալեանն է, որ ներողութիւն կը խնդրէ իր չգործած մեղքերուն եւ դեռ չգրած երգերուն համար: Ներեցէ՛ք միմեանց:
«Իմ չգործած մեղքի համար
Ներէ՛ք դուք ինձ,
Իմ չգրուած երգի համար
Ներէ՛ք դուք ինձ,
Ես խելագար եմ,
թէ խեղկատակ եմ՝
Դեռ չեմ պարզել»: