Ազգային Ռոզ եւ Ալէք Փիլիպոս վարժարանի 9րդ կարգի աշակերտները, Մկրտիչ Պէշիկթաշլեանի «Թաղում Քաջորդւոյն» բանաստեղծութեամբ ներշնչուած, հայրենասիրական ապրումներով զեղուն, իրենց սեփական կեանքն անտեսող հայ ազատամարտիկի հերոսական կեանքով հպարտացած՝ անոնց պատուական նահատակութեան մասին աշակերտական գրիչները կը շարժեն։
Փորձերը հիանալի են. անոնք իրենց պատանեկան վիպապաշտ երեւակայութեան թափ տուած են, կամ ազգային ինքնութեան եւ արժանապատուութեան գիտակցութեան խորունկ ծալքերը պեղած են՝ արդարօրէն եւ համեստօրէն մեզ հպարտացնելով։
Իմ Փակ Աչքերը
Ես նահատակուեցի։ Չգիտեմ ինչպէս, բայց գիտեմ ինչո՛ւ՝ իմ հայրենիքի համար։ Հայրենիքի համար մեռնելը դժուար բան չէ, այլ շատ հետաքրքիր ու կարեւոր։ Թերեւս ես դեռ պատանի եմ, թեկուզ արդէն մեռած, սակայն ես շատ բաներ կը հասկանայի, աւելին քան պէտք էր։ Իմ ընկերները դեռ քաջաբար կռւում են դաշտում, առանց ինձ։ Կարեւոր չէ շատ թուաքանակով կռուել, կարեւորը՝ ցանկութիւնն է։ Կապ չունի ջահել թէ ծեր, ամէն ոք պիտի պատրաստ լինի կռուի դաշտում իրեն տիրապետի։ Ես վստահ եմ որ իմ ընկերները դեռ պիտի շարունակեն կռուել եւ յաղթել, առանց ինձ։ Նրանք աւելի քաջաբար կը կռուեն՝ իմ տեղը գրաւելու համար:
Մարտը դեռ շարունակւում է, բայց իմ սիրելի ընկերները մարտը թողած՝ ինձ են թաղում այս գիշեր։ Ես ամէն ինչ զգում եմ, յիշում եւ տեսնում, բայց փակ աչքերով։ Ընկերներս գիտեն, թէ ես արդէն ոչինչ չեմ զգում, բայց իմ հոգին արդուն է ու ես զգում եմ իրենց տաք ջերմութիւնը՝ այս սառը գիշերում։ Իրենց յոգնած ու արիւնով լի ձեռքերը ինձ տանում են դէպի իմ փոսը։ Ականատես եղայ, թէ ինչպէս էին հրացանով փոսը փորում ու կարծեցի, թէ՝ ինչքա՛ն մեղք են իրենք, յոգնած այս պատերազմից ու այս կեանքից, կանգնած այս մութ, ցուրտ ու լուսնեակ գիշերում, փոս փրում մի մեռած պատանիի համար, որին ընդամէնը մի քանի ամիս առաջ էին ծանօթացել։
Մենք դարձել էինք մտերիմ ընկերներ, կարելի է ասել՝ եղբայրներ, որոնք բոլորը մի հարցի համար էին հաւաքուել այստեղ։ Փոսը փորուեց ու ինձ պարկեցրին իմ սառը տեղը ու աղօթեցին ինձ համար։ Սրտանց ուզում էի միանալ աղօթքին ու բոլորս աղօթէինք մեր յաղթանակի համար, բայց խօսքերը ուղղակի դուրս չէին գալիս իմ բերանից։ Խաչ դրին դոշիս ու ծածկեցին ինձ հողով։ Այս աշխարհից ինձ մնաց միայն մի խաչ, որը թշնամին մի օր կ՛առնի ինձնից, որովհետեւ իմ աչքերը փակ են ու ես այլեւս չեմ կարող կռուել։
Արեւիկ Գիւրջեան
Բանակ
Երբ ես փոքրիկ էի, գաղափար անգամ չունէի, թէ ի՞նչ բան է պատերազմը: Բայց երբ վեց տարեկան եղայ, մեծ հայրս ինծի պատմեց, թէ ինք արուեստագէտ եղած է: Ամբողջ կեանքը նուիրած է երաժշտութիւն ստեղծագոծելով եւ երգելով:
Երբ պատերազմը սկսուեց, մեծ հայրիկը գնաց, որպէս սովորական զինուոր: Պատերազմի դաշտում մեծ ճամբար մը կառուցած էին: Բոլորի բաղձանքն էր յաղթել: Չորս բոլոր ռումբերի եւ կրակոցի ձայներ կը լսուէին եւ բոցակէզ հրդեհներ կը բռնուէին: Պատերազմի ժամանակ, երբ բան մը կ՛ուզէին ըսել թշնամիի յարձակումի համար, թմբուկների ձայնը կը հնչէր եւ ամբողջ դաշտը կարձագանգէր թմբուկի ձայնով: Զինուորներից շատերը կը մահանային, շատերն ալ կը սթափուէին եւ կը շարունակէին կռուիլ: Ամենակարեւորը, որ մեծ հայրիկս՝ իղձը իրականցած վերադարձաւ տուն:
Յարութ Զարացեան (5րդ Կարգ)
Հետաքրքրական Մարդը
Կար մարդ մը, որ սարերուն վրայ կ՛ապրէր եւ գաղափար ունէր: Ինք շատ բաղձանքներ ունէր, մէկ հատը՝ որ պղինձի խանութ ունենար: Ան նաեւ ամէն գիշեր կը նստէր իր տան առջեւ եւ դուրսը պզտիկ հրդեհ կը վարէր: Ան կը նստէր եւ կը մտածէր, որ ինք թագաւորի զինուոր էր եւ իր արուեստն էր՝ չար, վայրենի արիւծին սպաննել, ու մարդիկ երբեք իրեն յիմար չկանչէին:
Իր ամենասիրած տօնը Սուրբ Ծնունդն էր: Ամէն տարի իր հաստ ձեռքերով անտառ կ՛երթար: Ամբողջ գիշեր կը դիտէր ու աշխարհին վրայ կը թռնէր: Մարդիկ իրան կը հարցնէին՝ ինչի՞ միշտ կը մտածես: Հարցում չէր ունենար: Ան միտքին մէջ միշտ կ՛ըսէ՛ր. Երբ կը մտածես եւ սիրտդ բան մը շատ կ՛ուզէ՝ կրնաս միշտ ունենալ:
Ճուլիա Գէորգեան (5րդ Կարգ)
Թաղում Քաջորդւոյն
Մռայլ գիշեր մըն էր Զէյթուն գաւառին մէջ։ Ժողովուրդը մինակ իրենց տնակներուն մէջ, տակաւին ապստամբութեան հետեւանքներէն սարսափած վիճակի մէջ կը գտնուէին։ Բայց գիւղէն հեռու, ծառաստաններու խորերուն, սուրբ, բայց ամփոփ արարողութիւն մը կը կատարուէր։ Խումբ մը երիտասարդներ կը խանգարէին անտառին խաղաղ ու անձայն վիճակը իրենց թեթեւ քայլերով։ Անոնք կ՛երթային դէպի այն վայրը, որ պիտի ըլլար յաւիտենական գերեզմանը՝ զէյթունցի պատանի նահատակին։
Երիտասարդները իրենց զէնքերով հողին մէջ փոս մը շինեցին ու նահատակը միայն իր պատուով ձգելով՝ թաղեցին զայն։ Բայց պատանիին թաղումէն անմիջապէս ետք, կարծես բնութիւնը գիտցաւ պատահած գէշ արարքը, որովհետեւ մթնոլորտը բոլորովին տրտում վիճակի մը վերածուեցաւ։ Յստակ էր որ աշխարհը մաս մը կորսնցուցած էր։
Թամար Ղարիպեան
Թաղում Քաջորդիին
Ոչ մի ծպտում չհանեցինք եւ լուռ ու մունջ մենք փոս փորեցինք։ Այսօր մեր հայ հերոսներէն մէկը կը պակսէր։ Իմ լաւ ընկեր Գէւորգ Չաւուշը մահացել էր եւ իրեն համար, մենք իր մահուան փոսը կը պատրաստէինք։ Գէւորգը իմ ձեռներիս վրայ պառկած էր, երբ մեր ընկերներն առանց բահի, իրենց հրացաններով փոս կը փորէին։ Բնութիւնն ոնց որ լացում էր եւ ինձ թուաց, որ բոլոր աշխարհը մթնել էր։ Մենք առանց տապանաքարի թաղեցինք իրեն։ Ծաղիկ դրեցինք իր գերեզմանին եւ հրացանները վերցնելով՝ լուռ հեռացանք։ Նրա մարմինը կարող է գետնի տակն է, բայց իր հոգին միշտ մեզ հետ կը լինի յաւիտեան։
Յարութ Համզոյեան