Զարգանալն Է Չզիջելու Միջոցը

ԱՐՄԷՆ ՌՈՒՍՏԱՄԵԱՆ

Ստորեւ՝ Երեւանի մէջ Դեկտեմբերի 12ին կայացած ՀՅԴ 120 ամեակի հանդիսութեան ընթացքին ՀՅԴ Հայաստանի Գերագոյն մարմինի ներկայացուցիչ Արմէն Ռուստամեանի արտասանած խօսքը.

Սիրելի՛ հայրենակիցներ, ընկերներ,
ՀՅԴ օրուան նուիրուած միջոցառումները աւանդաբար զերծ են եղել զուտ կուսակցական ընկալումից, վեր ածուելով հայրենասիրական ոգու բարձրացման իւրօրինակ տօնի, եւ միաժամանակ առիթ են տուել քննարկելու ներազգային կացութեան ու անելիքների հետ կապուած բոլորին յուզող խնդիրները: Եւ դա բնական է, որովհետեւ ՀՅԴ գործունէութիւնը Հայաստանի եւ հայութեան կեանքից երբեք անջատ չի եղել ու չի կարող լինել:
Իսկ որեւէ կազմակերպութեան գործունէութեան ճիշդ կամ սխալ լինելը որոշողը մէկն է՝ պատմութիւնը: Ասել է թէ ժամանակն ու սերունդները: Ժողովրդի ճակատագրով ապրելու եւ ժողովրդի համար գործելու աւելի լաւ ապացոյց դժուար է պատկերացնել քան այն, որ Դաշնակցութիւնը 120 տարի է արդէն, որ տօնում է իր տօնը ժողովրդի հետ եւ հաշիւ տալիս իր ժողովրդին:
Այսօրուայ սերունդի համար Դաշնակցութեան 120 տարիները ինքնաբերաբար ներկայանում են որպէս 100 եւ 20 տարիներ, ընդգծելով մեր գիտակցութեան մէջ յատկապէս այն վերջին 20 տարիները, որի ականատեսն ենք եղել բոլորս:
Այս 20 տարիները ընդգրկում են մեր նորագոյն պատմութեան ամենաճակատագրական ժամանակահատուածը եւ հնարաւորութիւն են տալիս մեր սերունդներին Հայաստանի անցած ճանապարհին զուգահեռ ճշգրիտ եւ լիարժէք գնահատել թէ՛ իշխանութիւնների, թէ՛ որեւէ այլ կուսակցութեան գործունէութիւնը:
Քսան տարի առաջ Դաշնակցութիւնը իր 100 ամեակը նշեց արդէն Հայաստանում: Այդ նոյն թուականին Հայաստանի խորհրդարանը ընդունեց հռչակագիր Հայաստանի անկախութեան մասին:
Յուշագրով սկիզբ էր առնում անկախ պետականութեան հաստատման գործընթացը, յանուն 1918 թուականին ստեղծուած անկախ Հայաստանի Հանրապետութեան ժողովրդավարական աւանդոյթների զարգացման եւ համայն հայութեան իղձերի իրականացման եւ պատմական արդարութեան վերականգնման: Սա պատմական մեծ շրջադարձ էր հայութեան կեանքում: Այսօր բաւարար ժամանակ է անցել գնահատելու 20 տարի առաջ մեկնարկած մեր անկախութեան գործընթացը: Դա պէտք է կատարի հէնց մեր սերունդը, որ ճիշտ ընկալենք թէ ինչ էինք ուզում, ուր հասանք եւ ուր ենք գնում:
Այս հարցերի պատասխանները գտնելու համար է հէնց անհրաժեշտ վերյիշել Հռչակագիրը: Հռչակագիրը անկախութեան գործընթացի սկիզբը յայտարարելով թելադրում էր նաեւ թէ ինչպէս է պէտք շարունակել գործընթացը, ըստ էութեան սահմանելով այդ գործընթացի հիմնական նպատակները, սկզբունքերն ու քայլերը:
Քսան տարի անցնելուց յետոյ կարող ենք վստահաբար ասել, որ հարազատ չենք մնացել այս հիմնարար փաստաթղթի պահանջներին: Թէ ինչու դա տեղի ունեցաւ, իհարկէ առաւել առարկայական եւ խորքային վերլուծութեան կարիք ունի, բայց երկու գլխաւոր պատճառ արդէն իսկ ակնյայտ է.
1. Երկիրը անշեղօրէն չի ընթացել Հռչակագրով նախանշուած ուղղութեամբ՝ ինչը պահանջում էր ազգային նպատակների իրագործմանն ուղղուած անխափան պետական ուղեգծի հաստատում:
2. Չի ապահովուել երկրի բաւարար զարգացում, ինչը պահանջում էր անցումային շրջանի դժուարութիւնները յաղթահարելու ու համալիր բարեփոխումներ իրականացնելու վճռականութիւն եւ համազգային ողջ կարողականութեան օգտագործում:
Հետեւաբար պատճառների պատճառը, որ դեռ 20 տարի անց էլ չունենք Հռչակագրով նախանշուած մեր երազած երկիրը մէկն է. ամբողջական իշխանութեան հասած ոչ մի քաղաքական ուժ Հայաստանում լիարժէքօրէն չի առաջնորդուել «Զարգանալ չզիջելով» կարգախօսով:
Մեր ազգային շահերը եւ սերունդների իրաւունքները այս կամ այն կերպ ու չափով զիջելու իշխանութիւնների ժամանակ առ ժամանակ դրսեւորուող քայլերը շեղել են մեր երկիրը Հռչակագրով սահմանուած ազգային պետական ուղեգծից: Որքան կարելի է միեւնոյն սխալը կրկնել, վերջապէս ընկալելու համար պարզ ճշմարտութիւնը, որ զիջելը չէ զարգանալու միջոցը, այլ ճիշտ հակառակը՝ զարգանալն է չզիջելու միջոցը: Որովհետեւ քո ազգային նպատակները զիջելուց յետոյ ինչիդ է պէտք զարգացումը: Առաւել եւս, որ զիջել մէկին ով քո չլինելն է ուզում, նշանակում է ուղղակի գնալ ինքնասպանութեան:
Միեւնոյն ժամանակ «Զարգանալ չզիջելով» կարգախօսը պահանջում է չզիջելու համար երկրի զարգացմանն անհրաժեշտ թափ հաղորդել: Այդպիսի զարգացման միակ աղբիւրը համազգային ներուժի մէջ է: Ուստի նախքան այդ կարողականութիւնն առաջացնելու համար անհրաժեշտ ներազգային համերաշխութեան ու արդարութեան մթնոլորտ ստեղծելը, ոչ մի իշխանութիւն իրաւունք չունի խօսել Հայաստանի զարգացման անհնարինութեան մասին՝ հող նախապատրատելով զիջումների համար։
Այսպիսով «Զարգանալ չզիջելով» կարգախօսը լիովին համահունչ է անկախութեան հռչակագրին եւ նրա լիարժէք կեանքի կոչելուց է կախուած մեր անկախ պետականութեան ապագան։
Այս տեսակէտից չափազանց կարեւոր է կատարել Հայաստանի երեք նախագահների պաշտօնավարութեան տարիների համեմատական գնահատումը։ Առաջին նախագահի օրօք զիջելու պատրաստակամութիւնն ակնյայտ էր, բայց ոչ միայն զարգացում չարձանագրուեց, այլ ընդհակառակը՝ յետընթաց։
Երկրորդ նախագահի օրօք դրսեւորուեց չզիջելու համար անհրաժեշտ վճռականութիւն եւ կամք, երկիրը սկսեց զարգանալ, սակայն տեմպերը մնացին անբաւարար։ Երրորդ նախագահի օրօք կրկին որոշուեց զարգանալու համար գնալ զիջումների եւ զարգացման փոխարէն երկիրը յայտնուեց տեղապտոյտի մէջ։
Բերուած համեմատութիւնը ցոյց է տալիս, որ այս կարգախօսի անտեսումը կամ թերագնահատումը անխուսափելիօրէն յանգեցնում է ներհասարակական ճգնաժամի։ Այդպիսի ճգնաժամի նախանշաններ ազգային, սոցիալ-տնտեսական եւ ժողովրդավարական մակարդակներում այսօր արդէն տեսանելի են։ Մասնաւորապէս՝
– դեմոկրատիայի փոխարէն ամրապնդուել է պլուտոկրատիան՝ հարստութեան իշխանութիւնը, որտեղ ծաղկում է հովանաւորչութիւնն ու կոռուպցիան,
– ազատ մրցակցային տնտեսութեան փոխարէն մենաշնորհային տնտեսութիւն,
– ներդրումների խրախուսման փոխարէն կապիտալի արտահանում,
– սոցիալական պետութեան փոխարէն ժողովրդի օտարում պետութիւնից եւ աղքատութիւն,
– հայրենադարձութեան փոխարէն արտագաղթ։
Այս 20 տարիների փորձը վկայում է, որ «Զարգանալ չզիջելով» կարգախօսը լիարժէք կեանքի կոչելու ընդունակ նոր իշխանութիւնների ձեւաւորումը Հայաստանի համար պատմական անհրաժեշտութիւն է։
Այս նպատակին ծառայող իշխանափոխութիւնը պէտք է ունենայ համապատասխան առաքելութիւն, որպէսզի գործող իշխանութիւնների հեռացումը չաւարտուի սոսկ մարդափոխութեամբ։
Այսպիսի բովանդակային իշխանափոխութիւնը պէտք է ունենայ երկու հիմնական առաքելութիւն՝ հաստատել զիջումները բացառող ազգային–պետական ուղեգիծը եւ ապահովել երկրի սրընթաց զարգացում։
Ազգային պետական ուղեգծի հաստատումը առաջին հերթին ենթադրում է՝
– Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ յարաբերութիւնների կարգաւորում ազգային անվտանգութեան ռազմավարութիւնը չխափանելու, մեր ժողովրդի լինելիութիւնն ու նրա նպատակների իրականացման հեռանկարը չվտանգելու պատասխանատուութեամբ,
– Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի լուծման գործընթացի իրականացում Արցախի ժողովրդի՝ 1991թ. անկախութեան եւ 2006թ. ԼՂՀ Սահմանադրութեան ընդունման համաժողովրդական հանրաքուէներով արդէն իսկ արտայայտած կամքին համապատասխան,
– անհրաժեշտ պայմանների ապահովում երկրի անվտանգութեան եւ զարգացման համար՝ առանց զիջելու եւ վտանգելու համազգային ձեռքբերումները, նպատակներն ու շահերը։
Երկրի սրընթաց զարգացման համար անհրաժեշտ միջավայրի ստեղծումը ենթադրում է նոր իշխանութիւնների կողմից հետեւեալ առաջնահերթ քայլերի իրականացում՝
– արմատախիլ անել իշխանութեան վերարտադրման համակարգը եւ ձեւաւորել իշխանափոխութեան հնարաւորութիւն ապահովող ընտրական համակարգ,
– ձեւաւորել ժողովրդավարացման համար անհրաժեշտ բարենպաստ միջավայր՝ պետական աջակցութիւն ապահովելով մասնակցային եւ անմիջական ժողովրդավարութեան կայացման գործին,
– իրականացնել իշխանութեան ապակենտրոնացում։ Մասնաւորապէս, ամրագրել վերահսկման, հակակշռման եւ զսպման ժամանակակից եւ թափանցիկ մեխանիզմներով օժտուած խորհրդարանական համակարգ,
– ձեւաւորել ընդդիմութեան գործուն դերակատարութիւնն ապահովող իշխանութիւն–ընդդիմութիւն միասնական քաղաքական համակարգ,
– հաստատել քաղաքական եւ տնտեսական գործառոյթների զուգակցումը բացառող նորմեր եւ մեխանիզմներ,
– ներդնել քաղաքացիական վերահսկողութեանը ենթակայ, անձի բնական ունակութիւնների եւ փորձառութեան յատկանիշների գերակայութիւնը երաշխաւորող կադրային քաղաքականութիւն,
– մշակել Հայաստանի՝ որպէս շրջափակուած եւ դէպի ծով ելք չունեցող երկրի, տնտեսութեան զարգացման ազգային ռազմավարութիւն եւ իրականացնել համապատասխան մարտավարութիւն միջազգային ասպարէզում։
Ակնյայտ է, որ այսպիսի առաքելութիւն ունեցող իշխանափոխութիւնը ձեռնտու չէ ո՛չ իշխանութիւններին, ո՛չ էլ իրենց որպէս միակ ընդդիմութիւն յորջորջող ուժերին։ Որովհետեւ մէկը չի ուզում հեռանալ, միւսն էլ պարզապէս ինքն է ուզում գալ։
Դրա համար փոխանակ խօսեն մեր առաջ քաշած հարցերի մասին, բանավիճեն մեզ հետ քաղաքական, գաղափարական դաշտում, ասեն, որ չենք ընդունում ձեր «Զարգանալ չզիջելով» կարգախօսը, երկուսն էլ ըստ էութեան նոյնն են քարոզում՝ Դաշնակցութիւնը կեղծ ընդդիմութիւն է։ Որքան էլ իրենք ջանան մենք չենք ներքաշուելու այդ անպտուղ եւ անօգուտ վէճի մէջ, այլ ինչպէս միշտ, մեր գործն ենք անելու եւ մեր գործերով մեր ժողովրդի անկեղծ համակրանքն ենք ձեռք բերելու։
Իսկ բազմադարեայ մեր ժողովուրդը լաւ գիտի, որ ճիշտն ու սխալը, կեղծն ու շիտակը որոշողը ոչ թէ այս կամ այն անձն ու քաղաքական ուժն է, այլ ժամանակը։ Ժողովուրդը գիտի նաեւ, որ ինքուրոյն ուժը կեղծ լինել չի կարող։
Դաշնակցութիւնը, եթէ իր ինքնուրոյնութիւնը երբեւէ կորցնէր, այսօր չկար։ Դա գիտեն թէ՛ ներկայ, թէ՛ նախկին բոլոր իշխանութիւնները։
Ինչպէս չկան ու չեն լինելու բոլոր այն ուժերն ու անձիք ում համար քաղաքականութիւնն անբարոյականութիւն է, բիզնես կամ յարմար զբաղմունք։
Իսկ Դաշնակցութիւնը դիմացել է 120 տարուայ փորձութիւններին ու զրկանքներին եւ դիմանալու ու մաքառելու է այնքան ժամանակ քանի դեռ մեր ժողովուրդը չի կերտել իր երազած ազատ, անկախ եւ միացեալ Հայաստանը։
Կեցցէ՛ Հայաստանն ու հայութիւնը
Կեցցէ՛ Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնը։