ԵՐԵՒԱՆ, «Արմէնփրէս».- 5 Սեպտեմբերին տեղի ունեցած Ազգային ժողովի արտակարգ նիստին ընթացքին ելոյթ ունեցաւ Հայաստանի արտաքին գործոց նախարար Էդուարդ Նալբանդեան եւ անդրադարձաւ քանի մը հիմնական կէտերու, զորս կը ներկայացնենք ստորեւ.
Առաջին, 2004թ. Սաֆարովի ոճրագործութիւնից անմիջապէս յետոյ, դատավարութեան ընթացքում, դատավճռի հրապարակումից յետոյ, այս տարիների ընթացքում, Ատրպէյճան ինտենսիւ ջանքեր էր գործադրում յանցագործին պատժից ազատելու եւ նրան տեղափոխելու համար:
Պարբերաբար տեղեկութիւններ ստանալով Ատրպէյճանի այդ փորձերի մասին՝ Հայաստանը բոլոր՝ հանրապետութեան նախագահի, խորհրդարանի ղեկավարի, վարչապետի, արտաքին գործերի նախարարի, դեսպանների մակարդակով շարունակաբար հունգարական իշխանութիւնների ուշադրութիւնն է հրաւիրել ոճրագործի յանձնման անթոյլատրելիութեան վրայ ու բազմաթիւ անգամներ հունգարական կողմից ստացուել են միանշանակ հաւաստիացումներ, որ նման քայլը բացառուած է: Այդ հաւաստիացումները տրուել են մեր հարցումներին ի պատասխան նաեւ Օգոստոսի երկրորդ կէսին, ներառեալ Օգոստոսի 22ին, 23ին, 24ին Հունգարիայի արտաքին գործերի եւ արդարադատութեան նախարարութիւններում, նաեւ՝ խորհրդարանում:
Այդ հաւաստիացումները վերահաստատելու համար Օգոստոսի 24ին մեր կողմից գրաւոր հարցում է ներկայացուել Հունգարիայի իշխանութիւններին: Այդ հարցման պատասխանի ուշացման պատճառով, Օգոստոսի 28ին հայկական կողմի նախաձեռնութեամբ հանդիպումներ են տեղի ունեցել Հունգարիայի արտաքին գործերի նախարարութիւնում եւ խորհրդարանում, որոնց ժամանակ կրկին ասուել է, որ նման բան չկայ: Հետագայ զարգացումները յայտնի են:
2. Յանցագործութեան առաջին իսկ օրուանից հունգարական իշխանութիւնները քաջատեղեակ էին, որ Ատրպէյճանը փառաբանում է այդ ոճրագործութիւնը եւ հերոսացնում կատարողին՝ անգամ այն աստիճան, որ մարդասպանին ներկայացնում էր որպէս օրինակ ատրպէյճանցի երիտասարդութեան համար: Բնականաբար, այս տարիների ընթացքում Հունգարիայի իշխանութիւնները տեղի չէին տալիս Ատրպէյճանի կեղծ խոստումներին առ այն, որ մարդասպանը կը շարունակի սահմանուած պատիժը կրել տեղափոխման դէպքում: Ատրպէյճանի հետ այս կասկածելի գործարքին գնացած Հունգարիայի կառավարութիւնը ներկայացնում է ատրպէյճանական կողմից ստացուած շինծու մի նամակ՝ ձեւացնելով, որ հաւատացել է Ատրպէյճանի կեղծ հաւաստիացումներին:
Բնական է, որ այսօր հունգարական կառավարութիւնը չի կարողանում որեւէ յօդաբաշխ բացատրութիւն ներկայացնել, թէ ինչու նման կտրուկ շրջադարձ տեղի ունեցաւ իր դիրքորոշման մէջ եւ ինչու յանկարծ այդքան դիւրահաւատօրէն ընդունեցին ատրպէյճանական ստերը:
3. Հունգարիայի ներկայ կառավարութիւնը նաեւ չի կարողանում որեւիցէ համոզիչ փաստարկ ներկայացնել, թէ ինչու է գործել գաղտագողի, ինչը պնդում է Պաքուն: Եւ ինչպէս վկայում է Սեպտեմբերի 2ին ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների հետ կայացած հանդիպումը, եռանախագահող երկրները նոյնպէս տեղեակ չեն եղել այդ գործարքի մասին: Համանախագահ երկրների դատապարտող յայտարարութիւնները եւս վկայում են այդ մասին:
4. Հունգարիայի կառավարութիւնն այս գործարքով մեծ հարուած հասցրեց ոչ միայն իր երկրի միջազգային հեղինակութեանը, այլ նաեւ հայ-հունգարական միջպետական յարաբերութիւններին, ինչը յանգեցրեց դիւանագիտական յարաբերութիւնների կասեցմանը: Հազարաւոր հունգարացիների, կրօնական առաջնորդների, տարբեր հասարակական քաղաքական կառոյցների արձագանքները, նամակներն ու յայտարարութիւնները, բողոքի ակցիաները վկայում են այն մասին, որ Հունգարիայի ժողովուրդը չի կիսում եւ խստօրէն դատապարտում է կառավարութեան այս անընդունելի քայլը, իր զօրակցութիւնն է յայտնում հայ ժողովրդին: Վստահաբար բարեկամութեան դարաւոր աւանդոյթներ ունեցող հայ եւ հունգար ժողովուրդները կը կարողանան յաղթահարել Հունգարիայի ներկայ կառավարութեան կողմից պարտադրուած այս փորձութիւնը:
5. Մարդասպանին ազատ արձակելու եւ մեծարելու՝ Ատրպէյճանի ղեկավարութեան այս ցուցադրական, գռեհիկ քայլերը ցնցել են միջազգային հանրութեանը, բայց ոչ պակաս ցնցում են Ատրպէյճանից վերջին օրերին հնչեցուող արձագանքները: Ատրպէյճանը, փաստօրէն, իր ցինիկ արհամարհանքն է արտայայտում միջազգային իրաւունքի, եւ ընդհանրապէս միջազգային հանրութեան նկատմամբ: Յայտնի են այն բազմաթիւ գնահատականները, ո-րոնք տարբեր միջազգային կառոյցների, երկրների կողմից տրուել են այս գործարքին: Ես կը ցանկանամ մէջբերել րոպէներ առաջ Եւրոպայի Խորհրդի Խորհրդարանական վեհաժողովի նախագահ Ժան Քլոտ Մինիոնի յայտարարութիւնը, որտեղ յատկապէս մտահոգուածութիւն է յայտնւում, որ այս գործարքում չարաշահուել է Եւրոպայի խոր-հրդի իրաւական գործիքը:
Միջազգային հանրութեան միահամուռ, հասցէագրուած բացասական գնահատականը այդ խայտառակութեանը վկայում է, որ նման երեւոյթները չեն կարող հանդուրժուել: Րոպէներ առաջ Եւրոպական խորհրդի խորհրդարանկան վեհաժողովի նախագահը յայտարարութիւն է արել, որտեղ յատկապէս մտահոգութիւն է յայտնում, որ այս գործարքում չարաշահուել է Եւրոպական խորհրդի իրաւական գործիքը:
6. Ատրպէյճանական-հունգարական գործարքը լուրջ վնաս է հասցրել Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի կարգաւորման գործընթացին, տարածաշրջանում կայունութեան ու անվտանգութեան ամրապնդմանն ուղղուած ջանքերին: Սա ատրպէյճանական կողմի եւս մէկ փորձ է՝ ձախողելու ղարաբաղեան հիմնախնդրի խաղաղ կարգաւորման գործընթացը ու այդ ուղղութեամբ միջազգային հանրութեան, ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների ջանքերը: Միջազգային հանրութիւնը պէտք չէ թոյլ տայ, որ Ատրպէյճանը բանակցային գործընթացի քօղի տակ շարունակի իր արկածախնդիր քաղաքականութիւնը: Այս ուղղութեամբ Հայաստանը գործադրել է եւ շարունակելու է ինտենսիւ ջանքեր գործադրել միջազգային կառոյցների եւ գործընկեր երկրների հետ համատեղ:
7. Այս ամէնը հաշուի առնելով՝ պէտք է կառուցենք մեր հետագայ վճռական քայլերը, շարունակենք միջազգային հանրութեան կողմից ըմբռնելի, հաւասարակշիռ եւ կառուցողական մեր քաղաքականութիւնը ու մեր գործընկերների հետ համատեղ աւելացնենք ջանքերը՝ ուղղուած Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի ինքնորոշման իրաւունքի իրականացման ճանապարհով հիմնախնդրի խաղաղ կարգաւորմանը, տարածաշրջանում կայունութեան եւ անվտանգութեան ամրապնդմանը:
Ազգային ժողովի ՀՅԴ խմբակցութեան քարտուղար Աղուան Վարդանեան խորհրդարանին մէջ իր ունեցած ելոյթին ընթացքին յայտարարեց, որ ճիշդ պիտի ըլլայ, որ Հայաստանի արտաքին գործոց նախարարութիւնը հրապարակէ վերջին օրերու բոլոր յայտարարութիւնները, նամակները, հանդիպումներու արձանագրութիւնները՝ անուններով, տեսնելու համար կատարուածին ամբողջական պատկերը: «Այստեղ պետական գաղտնիք չկայ», նշեց ան եւ առաջարկեց նաեւ հրապարակել, թէ Սեպտեմբերի 2ին արտաքին գործոց նախարարը ի՛նչ խօսած է ԵԱՀԿ Մինսկի խումբի համանախագահներուն հետ:
Աղուան Վարդանեան զարմանք յայտնած է Ազգային ժողովին մէջ արտաքին գործոց նախարարին ունեցած ելոյթին մէջ տեղ գտած քանի մը արտայայտութիւններէն, թէ միջազգային հանրութիւնը տեղի ունեցածէն ցնցուած է, միջազգային հանրութիւնը միահամուռ կերպով բացասական գնահատականներ կը կատարէ, ինչ որ պէտք չէ ըներ։
ՀՅԴի պատգամաւորը շեշտեց, որ հետեւելով բոլոր յայտարարութիւններուն, սակայն, իրենք չեն ունեցած այն տպաւորութիւնը, որ միջազգային հանրութիւնը ցնց-ուած է, բացասական գնահատական կու տայ Ատրպէյճանի կատարածին նկատմամբ եւ Հայաստանը իրաւունք ունեցող կը նկատէ։ «Հակառակը, միջազգային հանրութեան գնահատականները հաւասարակշռող, երկուսին նոյն հարթութեան վրայ դնող գնահատականներ են: Եւ եթէ արտաքին գործերի նախարարը յայտարարում է, որ միջազգային հանրութիւնը ցնցուած է, ես վախենում եմ, որ մենք նորից իլիւզիաների մէջ ենք, նորից ապաւինում ենք միջազգային հանրութեան՝ չգիտեմ ինչ վերաբերմունքին», նշեց դաշնակցական պատգամաւորը եւ վստահեցուց, որ «եթէ մենք այսպէս ենք ընկալում իրականութիւնը, շատ շուտով հակառակն ենք ստանալու»:
