«Մենք Պէտք Է Միշտ Լսենք Արցախի Եւ Արցախի Ժողովրդի Տեսակէտը», Կ՛ըսէ Հրանդ Մարգարեան

ՍԵՒԱԿ ԽԱՉԱՏՐԵԱՆ.- Վերջին օրերին Ռ. Սաֆարովին՝ Ադրբեջան արտայանձնելու եւ այնտեղ ազատ արձակելու եւ հերոսացնելու կապակցութեամբ նշել էք, որ Հայաստանի Հանրապետութիւնը համապատասխան ակտիւութիւն (աշխուժութիւն-ԽՄԲ.) չի ցուցաբերում՝ համեմատած Ադրբեջանի հետ: Դուք յատկապէս ինչը նկատի ունէք եւ ի՞նչ պէտք է անի Հայաստանի Հանրապետութիւնը:
ՀՐԱՆԴ ՄԱՐԳԱՐԵԱՆ.- Վերջին ժամանակաշրջանում՝ աւելի քան 10 տարի, մենք արտաքին ճակատի վրայ, քարոզչական պայքարի մէջ տեղի ենք տալիս: Մենք քարոզչական համապատասխան աշխատանքները տկարացրել ենք Ղարաղաղի դատի արդարացիութեան առումով՝ միջազգային համապատասխան հանրային կարծիք ստեղծելու մէջ. այս գործի մէջ ադրբեջանցիները մեզնից առաջ են անցել:
Այստեղ երկու հիմնական երեւոյթ է պատճառ դարձել: Առաջին՝ Արցախեան ազատամարտում ձեռք բերուած յաջողութիւնների պատճառով, մի տեսակ ինքնագոհութիւն, ինքնավստահութիւն ենք զգացել, կ՛ասեմ անիմաստ, անտեղի առումով, եւ երկրորդ՝ մի տեսակ ընդհանուր պասիւութիւն (կրաւորականութիւն-Խմբ.) ենք ցուցաբերել՝ թէ՛ դիւանագիտական աշխատանքների, թէ՛ քարոզչական առումով:
Սաֆարովի այս դէպքը եւ Ալիեւի պահուածքը տալիս է մեզ հնարաւորութիւն, որ մենք կարողանանք համապատասխան աշխատանքներով այդ բացը լրացնել, կամ միջազգային առումով հակաադրբեջանական մեծ քարոզչական արշաւ ծաւալել: Դրա անհրաժեշտութեան մասին էր իմ խօսքը:
Այդ հարցում մեզ այսօր միասնականութիւն է պէտք, կազմակերպուած համադրուած աշխատանք է պէտք, եւ եթէ քննադատուել է իմ կողմից Հայաստանի Հանրապետութեան դիւանագիտական պասիւութիւնը, դա աւելի շատ մատնանշում է եղել, որպէսզի կարողանանք այդ պասիւութիւնը զգալ, այդ թմբիրից դուրս գալ, եւ կարողանանք համապատասխան աշխատանքներ անել, որովհետեւ միայն պատերազմի դաշտում չէ անհրաժեշտ յաջողութիւն ունենալ, նաեւ քարոզչական պայքարի մէջ մենք պէտք է համապատասխան դիրքերն ունենանք, որովհետեւ այս պայքարում արդարութիւնը մեր կողմն է, եւ պիտի դա լաւապէս օգտագործել՝ մեզ համար յարմար մթնոլորտ ստեղծելու համար:
ՍԵՒԱԿ ԽԱՉԱՏՐԵԱՆ.- ՀՀ Ազգային Ժողովի ՀՅԴ խմբակցութիւնը՝ ի դէմս Աղուան Վարդանեանի յայտարարել է, որ ՀՀն պէտք է նախաձեռնի ԼՂՀ միջազգային ճանաչման եւ նրա հետ ռազմաքաղաքական դաշինք կնքելու գործընթաց: Այս առիթով՝ որոշ շրջանակների կողմից հնչել են նաեւ մտահոգութիւններ, թէ այս պահին ԼՂՀ միջազգային ճանաչումը կարող է պատերազմի պատճառ դառնալ: Ինչպէ՞ս կը մեկնաբանէք սա:
ՀՐԱՆԴ ՄԱՐԳԱՐԵԱՆ.- ՀՅԴ խմբակցութեան քարտուղարի կողմից հնչած այդ յայտարարութիւնն աւելի շատ պայմանական բնոյթ էր կրում, որ մենք, արձագանգ չտեսնելու դէպքում, պէտք է այդպէս անենք:
Անկախ այդ յայտարարութիւնից՝ մենք երկար ժամանակ է, որ այդ գործընթացը սկսել ենք: Երբ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութիւնը յայտարարել է իր անկախութիւնը, այդ օրուանից նաեւ սկսուել է ԼՂՀ անկախութեան միջազգային ճանաչման հարցը: Եւ այդ օրուանից մինչեւ հիմա արդիւնք չենք ստացել, որովհետեւ մինչ այժմ անհրաժեշտ աշխատանք չենք ծաւալել:
Բայց այս հարցում յետդարձի ճամբայ չկայ: Առնուազը, մեր կազմակերպութիւնն այս առումով ոչ մի անգամ էլ իր աշխատանքները չի դադարեցրել: Զգալի է համահայկական, համադրուած ու նպատակադրուած, պլանաւորուած աշխատանքի պակասը: Բայց, սկզբունքօրէն այդ աշխատանքը ԼՂՀ անկախութեան հռչակումից ի վեր արդէն սկսուած է:
Ինչ վերաբերւում է ռազմաքաղաքական դաշինք կնքելու հարցին, նշեմ, որ անկախ Ռամիլ Սաֆարովին՝ Ադրբեջան արտայանձնելուն եւ վերջին շրջանում ստեղծուած իրադրութիւնից, երկար ժամանակ է, ինչ ՀՅԴն այս հարցի վերաբերեալ պահանջատէր է, եւ գտնում ենք, որ Հայաստանի Հանրապետութիւնը պէտք է համապատասխան իրաւական փաստաթղթով երաշխաւորի ԼՂՀ անվտանգութիւնը. այդ ռազմական դաշինքի հարցը նոր չէ, որ արծարծւում է, ուղղակի այս պահին դա նուազագոյնն է, որ մենք կարող ենք անել:
Ռազմական դաշինք կնքելով ԼՂՀի հետ՝ մենք փաստացիօրէն նաեւ առաջին եւ հիմնական քայլն ենք անում ԼՂՀ անկախութեան ճանաչման համար, իսկ միջազգայնօրէն՝ ՀՀի կողմից ԼՂՀ անվտանգութեան երաշխաւորութիւնը կ՛ամրագրուի փաստաթղթով:
Այս միջադէպից յետոյ միջազգային տարբեր հարթակներից Հայաստանին եւ Ադրբեջանին փորձում են դիտել նոյն հարթութեան վրայ եւ միեւնոյն գնահատականը տալ: Արդիւնքում ստացւում է, որ տեղի ունեցածի համար երկու կողմին էլ նայում են որպէս «մեղաւոր»:
ՍԵՒԱԿ ԽԱՉԱՏՐԵԱՆ.- Կարելի՞ է ասել, որ Ադրբեջանը որեւէ երաշխիքներ է ստացել, այնուհետեւ գործի անցել (Ռ. Սաֆարովին արտայանձնելու վերաբեալ):
ՀՐԱՆԴ ՄԱՐԳԱՐԵԱՆ.- Չեմ հաւատում, որ նախապէս եղել է որեւէ պայմանաւորուածութիւն, բայց հաւատում եմ, որ պրիմիտիւ (նախնական, խիստ պարզացուած-Խմբ.) միջնորդութեան առաքելութեան գիտակցումով մեզ փորձում են նոյն հարթակի վրայ դնել, Ադրբեջանն էլ, անկողմնակալ երեւալու համար, մեզ փորձում է անընդհատ նոյնչափ մեղաւոր համարի, որպէսզի հարցերն այլ ընթացք չստանան: Դա պէտք է մեր կողմից անընդունելի եւ անհանդուրժելի լինի: Այդ առումով մենք պէտք է մեծ աշխատանք կատարենք, պէտք է կարողանանք համանախագահներին անընդհատ պահանջել, համոզել, ճնշել, վերջ տալ այն վարքագծին, որ մեզ ուզում են միեւնոյն հարթութեան մէջ տեսնել, երկուսին էլ մեղաւոր տեսնել:
Այս առումով էլ մեր անգործութեան մեղքը կայ, մենք պասիւ ենք, մենք պէտք է շատ աւելի ակտիւ լինենք եւ համանախագահների պատկան երկրներում անհրաժեշտ քարոզչութիւն, աշխատանք տանենք:
ՍԵՒԱԿ ԽԱՉԱՏՐԵԱՆ.- Կարծո՞ւմ էք, որ այնուամենայնիւ Ադրբեջանը միջազգային հանրութեան կողմից արժանի գնահատական կը ստանայ:
ՀՐԱՆԴ ՄԱՐԳԱՐԵԱՆ.- Ես հաւատում եմ, որ՝ ում լսելի դառնայ հարցի էութիւնը, չի կարող այլ կեցուածք ունենալ, չի կարող չդատապարտել այս երեւոյթը ու նողկանք չապրել Ադրբեջանի պահուածքից: Հարցն այնքան պարզ է, այնքան գռեհիկ ձեւով է մարդկային արժէքները ոտնահարուած, այնքան վայրենութիւն կայ այս դէպքի մէջ, որ եթէ մենք կարողանանք հարցը լսելի դարձնենք աշխարհին, բոլորն անխտիր կը դատապարտեն Ադրբեջանին:
Ուղղակի այս առիթը մենք պէտք է կարողանանք լաւագոյնս օգտագործել, այս առիթի միջոցով ադրբեջանական իշխանութեան էութիւնը բացայայտել ամբողջ աշխարհում:
Չի կարող 21րդ դարում աշխարհը հանդուրժի քնած մարդուն կացնով սպանութիւնը:
Պէտք է այնպէս անել, որ ամէն մարդ, ամէն կազմակերպութիւն, ամէն պետութիւն այս մասին իմանայ: Բաւական է այսքանն անել եւ մնացածն ինքնաբերաբար կը ստացուի:
ՍԵՒԱԿ ԽԱՉԱՏՐԵԱՆ.- Կարծո՞ւմ էք, որ Հունգարիայի իշխանութիւնները տեղեակ չէին Ռ. Սաֆարովին՝ Ադրբեջանին յանձնելու դէպքում նրան ազատ արձակելու Ադրբեջանի մտադրութեան մասին: Վերջերս լուրեր տարածուեց նաեւ, որ Հունգարիան կարող է դադարեցնել դիւանագիտական յարաբերութիւնները Ադրբեջանի հետ:
ՀՐԱՆԴ ՄԱՐԳԱՐԵԱՆ.- Չեմ կարծում, որ հունգարական կողմը չի կարողացել այն կասկածը ունենալ, որ կարող է վերադարձնելուց յետոյ նման բան տեղի ունենար: Հունգարիան օրէնքի տառի առումով հաւանաբար բնական վարուեց, բայց նկատի ունենալով կոնկրետ հարցի կարեւորութիւնը հայ-ադրբեջանական յարաբերութիւնների ուղղութեամբ, ադրբեջանական կողմի՝ վերջին ժամանակաշրջանում ունեցած պահուածքն ու արտայայտութիւնները, հունգարական կողմը պարտաւոր էր յաւելեալ երաշխիքներ պահանջել, որպէսզի այսպիսի բան տեղի չունենար: Եթէ չի արել դա, ուրեմն նշանակում է, որ լռելեայն համաձայնութիւն էր տուել ու պատասխանատուութիւնն իրենից հանելու ծրագիր է եղել: Եւ եթէ նոյնիսկ յայտարարում է, որ կը դադարեցնի դիւանագիտական յարաբերութիւններն Ադրբեջանի հետ, բայց մինչ օրս դա չի արել, ապա ոչ ոք իրաւունք չունի դրան հաւատալու:
ՍԵՒԱԿ ԽԱՉԱՏՐԵԱՆ.- Օրեր առաջ Արցախի Հանրապետութիւնը նշեց անկախութեան հռչակման 21ամեակը, ինչպէ՞ս նաեւ տեղի ունեցաւ ԼՂՀ նորընտիր նախագահի երդմնակալութեան արարողութիւնը: Ի՞նչ էք զգում այս պահին եւ ինչ կ՛ասէք Արցախի ժողովրդին:
ՀՐԱՆԴ ՄԱՐԳԱՐԵԱՆ.- Այն, որ անկախութեան տօնն ենք նշում, որ նախագահի երդմնակալութիւնն է, խօսում է Արցախի յաղթանակի եւ կայացման մասին: Բայց այս լաւ առիթով ես չպէտք է վարանեմ ասելու, որ շատ կարեւոր է արցախեան ինքնուրոյն ֆակտորի (գործօն-Խմբ.) ազդեցութիւնը քաղաքական, հասարակական եւ ազգային մակարդակներում: Մենք թէ՛ ներազգային եւ թէ միջազգային մակարդակներում պէտք է միշտ լսենք Արցախի եւ Արցախի ժողովրդի տեսակէտը. սա շատ կարեւոր է:
Եթէ միջազգային տարբեր հարթակներում ԼՂՀն չունի ասպարէզ՝ ինքնուրոյն քաղաքական աշխատանք ծաւալելու, առնուազն ունի հնարաւորութիւն միջազգային հանրային կարծիքի հետ իր տեսակէտն անընդհատ հնչեցնելու:
Մեր ներազգային առումով Արցախն անպայման իր տեսակէտը պիտի ունենայ: Յաճախ մենք, ինչ-ինչ հաշուարկումներից ելնելով, ինքնազսպման ենք գնում, լռում ենք եւ ակտիւութեամբ չենք արձանագրում մեր տեսակէտը, ինչը կարծում եմ, վտանգաւոր է Արցախի ապագայի համար: ԼՂՀն, իբրեւ ինքնուրոյն երեւոյթ, պէտք է անընդհատ ինքնահաստատում կատարի: Սա մեր 20ամեայ պայքարի տրամաբանական պահանջն է: