ԵՐԵՒԱՆ.– Սարդարապատի յուշահամալիրի, Հայաստանի ազգային արխիւի եւ Գիտութիւններու ազգային ակադեմիայի Պատմութեան հիմնարկի նախաձեռնութեամբ կազմակերպուած են «Խոնարհում Սարդարապատի հերոսամարտի մասնակիցների յիշատակին» խորագիրով ձեռնարկներ, որոնք սկսած են Սուրբ Գայիանէ եկեղեցիէն եւ շարունակուած յուշահամալիրին մէջ՝ գիրքի շնորհահանդէսով:
Սուրբ Գայիանէ եկեղեցւոյ մէջ Սարդարապատի հերոսամարտի յայտնի ու անյայտ, անշիրիմ եւ շիրիմ ունեցող հերոսներուն հոգիներուն համար հոգեհանգիստ կատարուած է:
Անկէ ետք ծաղիկներ զետեղուած են եկեղեցւոյ բակին մէջ գտնուող գնդապետ Դանիէլ Բեկ Փիրումեանի եւ Արսէն Սարգսեանի, ինչպէս նաեւ Գէորգ Ե. Սուրէնեանց կաթողիկոսի շիրիմներուն վրայ, վերջինին հրահանգով ու օրհնութեամբ կազմուած էր 300 հոգեւորականէ բաղկացած ջոկատ՝ Գարեգին եպս. Յովսէփեանի ղեկավարութեամբ:
«1918 թուին հայ ժողովուրդը միասնական էր, միասնական էր ե՛ւ թիկունքում, ե՛ւ մարտի դաշտում: Բոլոր խաւերն՝ ուսանողները, հոգեւորականները, բանուորն ու գիւղացին, բոլորն ամէն ինչ անում էին ճակատամարտի համար: Իրավիճակը 1919-20 թուականներն փոխուեց, Հայաստանն ընկաւ, որովհետեւ չկար միասնականութիւն», յայտնած է Ազգային արխիւի տնօրէն Ամատունի Վիրաբեանը:
Սարդարապատի հերոսամարտի մասնակիցներու յիշատակին նուիրուած նախաձեռնութիւնները շարունակուեցան յուշահամալիրին մէջ՝ հազարապետ Վաղարշակ Շահինեանի շիրիմին մօտ:
«Սարդարապատի հերոսները մեզ հետ են, մեր մէջ են, Սարդարապատը հայ ժողովրդի կեանքում բախտորոշ նշանակութիւն է ունեցել: Եթէ մենք այսօր չգիտակցենք, մեր ժողովրդի ճակատագիրը բոլորովին այլ ձեւով կարող է ընթանալ: Ի զուր չէ բանաստեղծն ասում. «Սերունդնե՛ր, դուք ձեզ ճանաչէ՛ք», նշած է Սարդարապատի թանգարանի տնօրէն Կարէն Արիստակէսեանը:
Սարդարապատի մարտերուն մասնակցած է նաեւ եզիտիներէ կազմուած ջոկատը, զոր կը ղեկավարէր Ուսուբ Բեկ Թեմուրեանցը: Նախորդ տարի լոյս տեսած է անոր կեանքի ու գործունէութեան մասին պատմող Մանուկ Մուրադեանի հեղինակած գիրքը, որուն առանցքը հայ եւ եզիտի ժողովուրդներու բարեկամութիւնն է: Տօնական ձեռնարկներու ծիրին մէջ «Ուսուբ Բեկ» գիրքին ռուսերէն տարբերակի շնորհահանդէսը եւս կատարուած է:
«Նա այնպիսի խոհուն եւ հեռատես ազգային եւ քաղաքական գործիչ էր, որ ոչ միայն տեսնում էր հայ եւ եզդի ժողովուրդների բարեկամութիւնը, այլ ռէալ գործուն մասնակցութիւն էր ունենում այդ բարեկամութեան կայացման գործում, եւ իր ժողովրդի, ցեղի ապագան տեսնում էր միայն հայ ժողովրդի հետ», նշած է «Հայաստան» հրատարակչութեան տնօրէն Վահագն Սարգսեանը:
Սարդարապատի հերոսամարտի պատմութիւնը ամբողջացնելու նպատակով տպագրութեան կը պատրաստուին Դանիէլ Բեկ Փիրումեանի, մայիսեան հերոսամարտի մասնակիցներու յուշագրութիւնները:
