ՀՅԴ 123- ՀՅ Դաշնակցութեան 123ամեակին

ԴՈԿՏ. ՄԱՐԻ ՌՈԶ ԱԲՈՒՍԷՖԵԱՆ

Աստիճանաբար հանդարտուել են տարեվերջի տօնախմբութիւնների տրամադրութիւնները, կեանքը սկսել է վերադառնալ իր նախկին աշխատանքային առօրեային, թեւակոխել ենք մի նոր թուական, սովորական, ոչինչ ասող, ոչինչ յուշող, անյայտ եւ միեւնոյն ժամանակ շատ կարեւոր թուական մեր երկրի եւ մեր ժողովրդի ապագայի համար: Եւ քանի որ էութեամբ հայ ենք, ճակատագրի պարտադրանքով միշտ մտահոգ ազգ, նոր սկսուող տարին էլ դիմաւորում ենք անհամար մտահոգութիւններով եւ իրաւունք ունենք մտահոգուելու, քանզի այս տարուայ իւրաքանչիւր բացթողում, ամենափոքր թերացում, ճակատագրական է դառնալու մեզ համար:
Այս տարին ոչ միայն մեր 100ամեայ պահանջատիրութեան մուտքն է, այլ նաեւ ազգովին դէպի մեծ երթ թեւակոխելու հարթակը: Եւ զարմանալի չէ, որ երկրագնդի ամերիկեան հատուածում, Լոս Անջելեսի հայութիւնը այն սկսում է մեր ժողովրդի մեծագոյն յենարանի՝ ՀՅԴ 123ամեակի նշումով:
Ե՛ւ իր պատկառելի տարիքը, ե՛ւ հարիւրամեակից աւելի իր անհանգիստ գործունէութիւնը, ե՛ւ ժողովրդին համախմբելու, նպատակասլաց առաջնորդելու կարողութիւնը իրաւունք է տալիս տարին սկսել այս նշանաւորումով, կրկնակի անգամ շեշտելու ոչ միայն նրա ազգօգուտ գործունէութիւնը, այլ մինչեւ օրս նրա անհրաժեշտութիւնը մեր ժողովրդի կեանքում:
Առանց մատնանշելու այս կուսակցութեան երկարատեւ պատմութեան անցած ուղին, առանց մանրամասնելու նրա կրած բազում հալածանքներն ու դժուարութիւնները, գործած սխալներն ու արձանագրած յաղթանակները, պիտի ընդունենք, որ այսօր էլ, աւելի քան երբեւէ, համասփիւռ հայութեան միակ յենարանն է մնում այն:
Թւում էր, հայրենիքի անկախացումից յետոյ պիտի թուլանար կամ փոխուէր այս կուսակցութեան դերը մեր ժողովրդի կեանքում, ինչպէս պատահեց միւս կուսակցութիւններին: Թւում էր, հայրենի ղեկավարութիւնը նրա փոխարէն ամբողջովին պիտի ստանձնէր հայապահպանման բազմաշերտ նրա գործունէութիւնը եւ թոյլատրէր այս հարիւրամեայ հսկային՝ իր նպատակին հասած մեծագոյն վաստակով պատմութեան էջ դառնալու: Չէ՞ որ իրականացուած էր նրա մեծագոյն երազանքը՝ անկախացել էր իր երկիրը, որի ջահը վառ էր պահել քանի-քանի սերունդների հոգում, այդ հաւատով ամենածանր փորձութիւններից փրկելով եւ առաջնորդելով նրանց մինչեւ այսօր: Բայց, ցաւօք, իր երազանքի իրականացումով՝ հայրենիքի անկախացումով, է՛լ աւելի մեծ պարտականութիւն դրուեց նրա ուսերին:
Թէեւ անկախացած էր իր երկրի արեւելեան հատուածը, սակայն իրականացած էր իր մեծ նպատակի միայն աննշան մի մասը: Մէկ այլ կարեւոր հատուած, մեր արեւելեան երկրի սիրտը կազմող մասը՝ Արցախեան լեռնաշխարհը ազատագրուելու էր իր մեծ  ներդրումով, թէեւ ոչ լիիրաւ: Եւ դեռ մնում էր ամենահիմնականը՝ Արեւմտահայաստանի վերադարձը հայութեան, մեր պահանջատիրութեան հարցը, որն ամբողջովին մոռացուած, դուրս էր մնացած մեր անկախացած երկրի օրակարգից:
Ուրեմն ինչպէ՞ս հանգստեան կոչուէր, ինչպէ՞ս չշարունակէր իր գործունէութիւնը, երբ հայութեան օրինական պահանջատիրութիւնը ոտնատակ էր արւում, երբ այդ նոյն հողերի ու այնտեղ ապրող հայութեան իրաւունքների պաշտպանման համար իր հիմնադիրներից՝ Քրիստափորի կեանքն էր խորտակուած նոյն այդ հողերի անկախացման համար:
Ինչպէ՞ս հանգստանար, երբ միլիոնաւոր չարաչար մահով իր դարաւոր հողերն ու ունեցուածքները կորցրած հայութեան իրաւունքների Դատը կար: Եւ դեռ Եղեռնից ճողոպրած, ցիր ու ցան եղած, աշխարհասփիւռ հայութեան հայապահպանման, այդ գործի համար համապատասխան կազմակերպութիւններ ստեղծելու, դպրոցներից, սկաուտական խմբերից, մշակութային կազմակերպութիւններից մինչեւ օգնութեան եւ երիտասարդական միութիւններ ստեղծելու ու նրանց հոգալու ծանր գործը ամբողջովին ծանրացած էր մնում այս կուսակցութեան ուսերին:
Բոլորովին զարմանալի չէ, որ այսօր, երբ ասւում է ՀՅԴ, ամէնից առաջ Սփիւռքն է ծաւալւում մեր առջեւ: Բայց չէ՞ որ իբրեւ պաշտօնական կուսակցութիւն այն տեղակայուած է Հայաստանում եւ այսօր մեր անկախացած պետութեան մէջ իր ձայնն ու տեղն ունի որպէս ընդդիմութիւն:
Ի՞նչ պատահեց, որ ժողովրդի զսպուած սպասումը՝ իր երկրում տեսնել այն կուսակցութեանը, որն աներեւակայելի պայմաններում կարողացել էր գոնէ փրկել այսօրուայ մեր ունեցած տարածքը, որը 70 տարիներ զգօն էր պահում սովետական հզօր պետութեանը, որն իր ամենաթոյլ ժամանակ՝ ահաւոր Եղեռնից դեռ աչք իսկ չբացած, կատարեալ հաշուեյարդար տեսաւ մեր դէմ գործուած Ցեղասպանութեան պատասխանատուներից, որը պետութիւն է դարձել աշխարհասփիւռ հայութեան համար, յանկարծ կորցրեց իր ուժը իր իսկ հայրենիքում: Ի՞նչ պատահեց հայրենի ժողովրդի այն խանդավառութեանը, որն ապրեց անկախացման օրերին, երբ մի ամբողջ ժողովուրդ սրտի տրոփիւնով դիմաւորեց կուսակցութեան մուտքը իր երկիր, մի ամբողջ ժողովուրդ իրեն դաշնակցական յայտարարեց, իւրաքանչիւրը երդուելով, որ սովետական դաժան տարիներին թաքուն դաշնակցական է եղել:
Ոչ հեռաւոր անցեալում էր, վստահ եմ, բոլորն են յիշում, թէ ինչպէս սովետական փակ տիրապետութեան շրջանում հնարաւոր չէր գտնել որեւէ դասագիրք, գրականութիւն, հանդէս, ուր չքննադատուէր, չվարկաբեկուէր դաշնակցութիւնը, չհալածուէր նրա ազգային նուիրումն ու նպատակասլացութիւնը: Այդ ամէնով հանդերձ, սովետական քարոզչութեամբ Սփիւռք առաքուող իւրաքանչիւր հայ մտաւորական կամ քաղաքական գործիչ, առաջին հերթին հետաքրքրւում էր այս կուսակցութեան գործունէութեամբ, հնարաւորութիւն էր փնտռում տեսակցելու դաշնակցութեան որեւէ անդամի հետ, ծանօթանալու, իր հիացումն ու սէրը յայտնելու գաղտնօրէն: Ուրեմն ի՞նչն է պատճառը, որ հակադաշնակցական ամենազօր քարոզները դոյզն իսկ չնուազեցրին նրա գործի հանդէպ տածած ժողովրդի սէրն ու ակնածանքը այդ տարիներին, իսկ հիմա երբ չկան այդ արգելքները, թուլացել է հայրենի ժողովրդի սէրն ու հաւատը նրա հանդէպ: Չեմ կարծում որեւէ մէկը ժխտի, որ այսօր մեր երկրի ժողովուրդն ապրում է առանց յենարանի: Չենք կարող նաեւ ժխտել, որ անելանելի պահերին ժողովուրդը (հաւանաբար հին սովորութեամբ) մէկ աչքով դեռ թաքուն հետեւում է այս կուսակցութեան քայլերին եւ նրանից սպասում համարձակ ուղղութիւն, սակայն ոչ այն հաւատով, ինչպէս առաջ էր:
Դեռ յիշողութիւն չի դարձել այն օրը, երբ անկախացած իր երկրում չտեղաւորուած, կուսակցութիւնը ստացաւ առաջին ու ոչնչացնող հարուածը նորաստեղծ պետութիւնից, բայց այնուհանդերձ մնաց իր երկրում, այն հաստատ հաւատով, որ պէտք է իր երկրին ու իր ժողովրդին, որ այդ հողը նաեւ իր հողն է, համայն հայութեան հողը եւ որպէս հայ կուսակցութիւն իրաւունք ունի այնտեղ գործելու, իրեն տէր զգալու:
Իրականութիւնն այն է, որ անկախացած մեր պետութիւնը այնպիսի կապանքների մէջ է դրել այս կուսակցութեանը, որ այն չի կարողանում իր ամբողջ կարողութեամբ գործել:
Ցաւալի է, որ այս նշանակալից օրը մատնանշւում է կուսակցութեան թուլացումը իր երկրում, երբ այն բացայայտօրէն իր կարողութիւնը պիտի ցուցաբերէր, իր անընկճելի կամքը պարտադրէր տիրող ոչ ժողովրդային իշխանութեանը: Չէ՞ որ այս կուսակցութեան ամենահիմնական օրինագիծը հայ ժողովրդի շահերի պաշտպանութիւնն է, եւ հայրենի ժողովուրդն այդպէս է տեսնում այս կուսակցութեան աշխատանքը, այդ է սպասում նրանից:
Եթէ մեր երկրին տիրող իրարայաջորդ, միայն իրար շահեր պաշտպանող իշխանութիւնները անգէտ նորելուկներ են քաղաքական կեանքում, այս կուսակցութիւնը հարիւրամեայ փորձառութիւն ունի, սկսած ամենանենգ փաշաներից՝ Համիդից ու ցարերից, բոլշեւիկներից, Հիտլերից ու սովետական այլ ղեկավարներով վերջացրած, նրանց հետ մանեւրելու ( հնարք բանեցնելու-Խմբ.)՝ իր ուղին պարտադրելու ու անսայթաք իր նպատակին հասնելու համար: Իր փորձառութեան այդ պատմութիւնը իմանալով՝ աւելին է սպասում ժողովուրդը նրանից, նրա ամէնօրեայ ներկայութիւնն է ուզում տեսնել իր կեանքում: Ուզում է զգալ, որ ինքը թիկունք ունի, իր շահերը պաշտպանող ամէնօրեայ բռունցք ունի իշխանութեան մէջ: Ցաւօք, այդ ամէնը չի տեսնում, այդպէս չի զգում եւ աստիճանաբար թուլանում է նրա յարգանքը ոչ բացայայտ ամուր, իր սկզբունքին հաւատարիմ կեցուածքի համար:
Օրէ օր փոխւում է աշխարհի քաղաքական կեցուածքը, Արեւմուտքի ճնշումը էլ աւելի տեսանելի է դառնում մեր երկրում, էլ աւելի է բացայայտւում մեր դէմ գործուող քաղաքականութիւնը, եւ մեր ժողովուրդը աւելի քան երբեւէ արագօրէն կուլ է գնում Արեւմուտքի քարոզչութեանը: Այս կուսակցութիւնը տարբեր երկրներում ձեռք բերած իր փորձառութեամբ կարող է առաջնորդել մեր ժողովրդին՝ կուլ չգնալու օտարամուտ հոսանքներին, ինչպէս դա անում է Սփիւռքում:
Առաջին եւ ամենածանր հարուածը մեր երկրի ծրագրուած հայաթափումն է, որը ժամ առ ժամ ազդում է մեր տնտեսական վերելքին: Ժամանակին, մեր առաջին անկախացման շրջանում, Դաշնակցութեան գործիչները Ռուբէնի գլխաւորութեամբ թուրքաբնակ մեր շրջանները դարձրին հայաբնակ, այսօր այդ մեծ փորձառութեամբ եւ նոյն յաջողութեամբ կարող ենք մեր ժողովրդին կապել իր երկրին:
Մեր երկրում պակասել, կարծես վերացել է ազգային ոգին, կուսակցութիւնը զարմանալիօրէն անտեսում է այս երեւոյթը, որը երկիր պահելու հիմնական խթանն է ամէնուրեք: Ազգային ոգու, հոգեւոր Հայաստանի կերտումը այս կուսակցութեան ամենահիմնական ծրագիրն է դառնալու կրկին, քանի որ դա իր առաջնակարգ խնդիրն է եղել միշտ եւ այսօր էլ դրա հետ է կապուած մեր պահանջատիրութեան յաջողութիւնը:
Ճիշդ է, որ ժամանակների փոփոխութիւնը նոր գործելակերպի անհրաժեշտութիւն է պարտադրում յատկապէս երկարամեայ կուսակցութիւններին, եւ ժամանակի հետ համընթաց քայլելը պահանջում է մեծ մտքի եւ առաջադէմ մտածողների հաւաքագրում: Մենք չենք տեսնում այդ տեղաշարժը, չենք տեսնում ազգային մեծ շահերի մտածողութեամբ յագեցուած անհատների ներկայութիւնը այս կուսակցութեան շարքերում: Ամէնուրեք հեռատես առաջնորդի պակաս է զգացւում:
Մեր առջեւ ծառացած քաղաքական ծանր խնդիրները պարտադրում են մեզ արագ ու անսխալ գործել: Նայեցէք Թուրքիոյ մէջ կատարուող փոփոխութիւններին, քիւրտերի տեղաշարժին, դաւանափոխ եղած հայութեան զարթօնքին: Սրանք ահռելի փոփոխութիւններ են, որոնց դէմ յանդիման մենք կանգնած ենք շուարած, յատկապէս քրտական եւ արթնացած հայութեան հարցում: Ո՛չ մեր երկրի ղեկավարութիւնը, ոչ էլ այս կուսակցութիւնը որոշակի մշակած ծրագիր ունի այս փոփոխութիւնների համար:  Բայց չէ՞ որ սրանք նախատեսելի ու վաղուց շօշափուած հարցեր էին լինելու՝ արդէն որոշուած իրենց տարբերակ լուծումներով:
Դաշնակցութեան անմիջական գործունէութիւնը անհրաժեշտ է նաեւ Արցախի ճակատագրում: Նրա անկոտրում դիրքաւորման վրայ է արցախցիների յոյսը եւ յուսանք, որ կուսակցութիւնը չի ընդունի ոչ մի զիջում եւ կուլ չի գնայ Արեւմուտքի ճնշումներին:
Աշխուժացել է թուրք քաղաքական գործիչների երթեւեկը մեր երկիր: Մեր կառավարութիւնը չի թաքցնում իր համակրանքը եւ պատրաստակամութիւնը նրանց հետ կրկին զիջումների գնալու, դեռ ետ չի վերցնում իր ստորագրութիւնը մեր իրաւունքները ոտնակոխող համաձայնագրից: Այս կուսակցութեան ջանքերով կանխուեց այդ դաւաճան համաձայնագիրը, եւ այսօր նրա պարտականութիւնն է ժողովրդին ոտքի հանել այդ ստորագրութեան դէմ: Որքան այն մնայ այդ թղթածրարներում, այնքան վտանգալից է մեր Դատի ապագայ գործունէութեան համար, այնքան այն դառնալու է սովորական անվտանգ երեւոյթ մեր ժողովրդի մտածողութեան մէջ, եւ Արեւմուտքը այն շահագործելու է իր իրաւունքները մեզ պարտադրելիս: Ահա թէ ինչու Թուրքիան մտածում է սիրաշահել սփիւռքահայութեանը, այսինքն Դաշնակցութեանը, քաջ գիտենալով, որ իրեն խանգարողը այս կուսակցութիւնն է, ինչպէս միշտ է եղել: Նա դեռ վրէժ ունի այս կուսակցութեան դէմ, քանի որ այդ նոյն Դաշնակցութիւնը շտկեց հայութեան ողնահարը, նա է Ցեղասպանութեան միակ եւ հիմնական պահանջատէրը, բզկտուած հայութեան պաշտպանը: Յուսանք, կուսակցութիւնը ամուր եւ սկզբունքային դիրքորոշումով կը լուծի հարցերը, նախորդ սխալներից իր դասը առած:
Դաշնակցութեան անելիքները նոյնքան բազմապատկուել են նաեւ օրէ օր ընդլայնուող Սփիւռքում: Փոխուել է Սփիւռքի դիմագիծը, այստեղ էլ թուլացել է հայի ոգին, արագօրէն ոտնատակ լինող հայերէնը իր հետ բերում է նորանոր օտար մտածողութիւն: Հայ մշակոյթն ու արժէքները պահպանող սերունդը աստիճանաբար վերանում է, իր հետ վերացնելով դրա զարգացումը, սէրն ու հետաքրքրութիւնը այդ ամէնի հանդէպ, որով եւ անհետանում, կորչում է Սփիւռքի դիմագիծը: Ժամանակին կուսակցութիւնը մեծ աշխատանք տարաւ երիտասարդութեան միջոցով թրքախօսութիւնը վերացնելուն, այդ նոյն թրքախօս սերնդին հայ լեզուին ու ոգուն կապելուն, որոնց արթնացումով էլ սկսուեց Սփիւռքի զարթօնքը: Այսօր կուսակցութիւնը անտարբեր է հայ մշակոյթի կորստեան հանդէպ: Այն պահպանող միութիւնների գործունէութիւնը թոյլ է ու թերի, աննպատակասլաց: Սփիւռքը կորցրել է իր ազգային դիմագիծը: Այս կուսակցութեան պարտականութիւնն է կրկին ամբողջ ուժով ծանրանալ ազգային այդ կարեւոր խնդրի զարգացմանը: Մեր ընտրութիւնը սահմանափակ է՝ կա՛մ պիտի զարգանալ հայութեամբ, կա՛մ լուծուել անհետանալ, միջինում մնալը է՛լ աւելի վտանգաւոր է, քանի որ դա աւելի աղաւաղելու է մեր մինչեւ օրս ձեռք բերածը:
Կուսակցութեան կենտրոնական խարիսխը հանդիսացող Միջին Արեւելքի հայ գաղութները քայքայման, ոչնչացման վտանգի առջեւ են կանգնած: Վտանգուած է հայութիւնը ե՛ւ Սիրիայի, ե՛ւ Եգիպտոսի, ե՛ւ Լիբանանի տարածքներում: Վստահաբար, նրանց ճակատագիրը տնօրինողը կրկին այս կուսակցութիւնն է լինելու, ինչպէս եղել է նախկինում: Մեր ժողովուրդը ե՛ւ հայրենիքում, ե՛ւ աշխարհով մէկ սփռուած, պիտի ձեռք մեկնի այս կուսակցութեանը, պիտի թիկունք կանգնի նրան, որպէսզի հայութեան պաշտպանութեան իր առաքելութիւնը յաջողութեամբ կատարի: Այս օրերին ողջ հայութեան միասնութիւնը, միակամութիւնը ոչ միայն անհրաժեշտութիւն է, այլեւ պահանջ:
Պահանջ, միասնաբար օգնելու այս կուսակցութեանը, ապահով պաշտպանելու Միջին Արեւելքի մեր ժողովրդին, մեր պահանջատիրութեան օրինագիծը առանց բացթողումների, առանց զիջումների, ամենայն մանրամասնութեամբ ի շահ մեր սերունդներն ապագային ներկայացնելուն:
Իւրաքանչիւր անհատ հաւաքագրուելու է՝ իր կարողութիւնն ու գիտելիքը ներդնելու Ցեղասպանութեան մանրամասները յատկապէս թուրքերէնով թուրքերին քարոզելու:  Մեր երիտասարդ սերնդին Եղեռնը աւելի մանրակրկիտ ու ճշգրտօրէն ներկայացնելու, նրանց կապելու մեր պահանջատիրութեան անհրաժեշտութեանը, ոչ միայն արդարութեան հասնելու, այլ ամենակարեւորը՝ գիտակցօրէն շարունակելու պայքարը, յատկապէս իրենց աւելի ապահով ապագայի համար:
Այս վերլուծումներով, այս խոհերով ու ցանկութիւններով շնորհաւորում ենք մեր միակ ազգային կուսակցութեան՝ ՀՅԴ 123րդ փառայեղ ամեակը, մաղթում նրան յարատեւ երթ՝ մեր ժողովրդի հետ, մեր ժողովրդի համար:

Սան Ֆրանսիսքօ

————————————————————————————–

Էջի Հովանաւոր

Աբօ Սաղտճեան եւ դուստրը՝ Նայիրի