Վարեց՝ ԿԱՐԻՆԷ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ
«Մի ժամանակ կարծում էի, թէ արագիլներն են գարուն բերում: Կանգնում էի մեր բակում, ցեխոտ մատներով սուլում ու ողջունում էի նրանց գալուստը: Պապս ասում էր՝ գարունը ընկնում է երկնքից, աստծու տուածն է», իր պատմուածքներից մէկում («Արա-գիլները Վերադարձան») գրում է արձակագիր Ռուբէն Յովսէփեանը: Նրա համար տարին սկսւում է ոչ թէ Յունուարի 1ից, այլ արագիլների, ասել է թէ՝ գարնան գալուն պէս: Գարնան գալուն պէս էլ կուտակուած մտքերը շարւում են գրչի ծայրին: Սակայն սպասել գարնան գալուն՝ զրուցելու համար Ռուբէն Յովսէփեանի հետ, չկարողացայ. անհամբեր եմ. Yerkir.am-ի զրուցակիցն է Ռուբէն Յովսէփեանը:
ԿԱՐԻՆԷ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ.- Սկսե՞նք:
ՌՈՒԲԷՆ ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ.- Պատրաստ եմ, ահա, դէ, կրակեցէք:
ԿԱՐԻՆԷ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ.- Ամէն տարի նոր տարուց ակնկալիքներ ու սպասումներ ենք ունենում, բայց չէ՞ որ տարին, որքան էլ նոր, միեւնոյն է, նախորդի շարունակութիւնն է, եւ մինչեւ հնի հետ հաշիւները չպարզենք, նորից ինչ որ բան ուզելն արդարացուա՞ծ է:
ՌՈՒԲԷՆ ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ.- Ամէն օրուայ վերջին պէտք է հաշիւ տանք մեզ, ամէն օրուայ հետ պէտք է մեր հաշիւը մաքրենք, քանի որ օրուայ վերջը բնական վերջ է, իսկ մնացած բոլոր ժամանակահատուածներն ինձ համար պայմանական են: Ամէն երեկոյ պէտք է մտածես, թէ աշխարհի, քեզ համար օրդ ո՞նց անցաւ, վերլուծես օրուայ անցուդարձը, եթէ կարող ես: Ես մեծ ու պայմանական ո՛չ թուարկութիւններն եմ ընդունում, ո՛չ էլ տարիները: Հաշուետուութիւնները ժամանակը կտրտելու յատկութիւն ունեն. պայմանականութիւնը բերում է ժամանակի հատուածայնութեան եւ կտրում է շարունակականութիւնը, իսկ ես շարունակականութեան կողմնակից եմ:
ԿԱՐԻՆԷ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ.- Տեղաւորւո՞ւմ էք օրուայ մէջ: Ասում են՝ որքան տարիքդ առնում ես, այնքան, կարծես, օրը քիչ է թւում:
ՌՈՒԲԷՆ ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ.- Այո, քիչ է թւում, թուալը տեղին է ասուած: Եթէ ամէն մէկը յիշի իր մանկութեան մէկ օրը, կը տեսնի, թէ ինչ երկար-երկար է այն (ես մի գիրք ունեմ՝ կոչւում է «Երկար, Հրաշալի Օր»): Մանկութեան օրը երկար բովանդակութիւն ունի, քանի որ երեխան շատ ընկալունակ է՝ նրան երկար է թւում օրը: Մեծ տարիքում աւելի քիչ ես շարժւում, նստակեաց ես, խոհերին ես տրւում, դրա համար օրդ կարճանում է: Չնայած, գուցէ աշխարհում աւելին է կատարւում, քան քո մանկութեան տարիներին, բայց դրանք արդէն կարծես թէ քեզնից շատ հեռու են կատարւում: Մանկութեան տարիներին ամէն ինչ հետաքրքրում է քեզ՝ թիթեռը ո՞նց է թռչում, ո՞նց բազմանում: Մանկութիւնը յայտնագործութիւնների շրջան է, իսկ մեր տարիքում աւելի շատ դատողութիւններ են, մեկնաբանութիւններ:
ԿԱՐԻՆԷ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ.- Ժամանակը, օրուայ աւարտն ինչ որ փոփոխութիւն է ենթադրում, բայց վերջին շրջանում ոնց որ ժամանակը կանգնած լինի: Մի տեսակ շատ չի՞ կրկնւում ամէն ինչ:
ՌՈՒԲԷՆ ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ.- Կարծես, աշխարհն ինքն էլ է ծերացել, ինքն էլ մեզ նման զբաղուած է աւելի շատ վերլուծելով, քան յայտնագործութիւններով: Քաղաքակրթութեան այն աստիճանին, որին հասել է մարդը, նիւթական կառոյցների վիճակը չի բաւարարում, այսինքն՝ նիւթական կառոյցներն էլ են ծերացել, եւ հիմա փոփոխութեան խնդիր է առաջացել: Քանի որ նորը քիչ է նշմարւում, մեզ թւում է՝ կրկնւում է, իսկ կրկնութիւնից վատ բան չկայ: Եթէ քո կեանքի պատմութիւնը կրկնւում է, նշանակում է՝ սխալ ես ապրել: Պատմութիւնը պէտք է շարունակուի, ոչ թէ կրկնուի, եթէ կրկնւում է, նշանակում է՝ մենք մեր սխալների դասերը լաւ չենք առել:
ԿԱՐԻՆԷ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ.- Մեզնից դուրս, մեզնից չկախուած շա՞տ բան կայ:
ՌՈՒԲԷՆ ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ.- Անշուշտ: Ճիշդ է, մենք շատ հարցերում ասում ենք՝ մենք պէտք է պինդ լինենք, կարեւորը մենք ենք, բայց մեզնից դուրս ուժեր կան, հոսանքներ եւ երեւոյթներ: Այդ ինչքա՞ն հզօր պէտք է լինես, որ կարողանաս այդ ամէնին դիմակայել: Մեծ ազգերն անգամ չեն կարողանում դիմակայել դրանց, չնայած պէտք էլ չէ արդարացնել մեր թերութիւնները: Կարեւորը քո՝ պատրաստ լինելն է ամէն ինչին, ի վերջոյ, փոքրին էլ փոքր դիմակայութիւնների առջեւ է կանգնեցնում կեանքը: Մենք մենք պէտք է լինենք, չդաւաճանենք մեզ, որ կարողանանք դիմակայել նրան, ինչ մեզնից դուրս է: Անակնկալ երեւոյթներ միշտ էլ պատահում են, եթէ կարողանանք դրանց պատրաստ լինելու չափ հզօր լինել՝ կեանքը հիասքանչ կը լինի, բայց բանն էն է, որ մեզ յատուկ, մեզ տրուած խոչընդոտներին դիմադրելուն դեռ կարգին պատրաստ չենք, ուր մնաց՝ պատահականութիւններին դիմադրենք: Այ, է՛ս է ցաւը:
ԿԱՐԻՆԷ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ.- Երջանկութեան պահը կարողանո՞ւմ ենք որսալ, քանի որ այնպիսի տպաւորութիւն է, որ սոցիալական խնդիրները երջանիկ պահերից էլ են կտրում, ասենք՝ երեխայիդ առաջին քայլի, լաւ գիրք կարդալու հաճոյքը վայելելուց:
ՌՈՒԲԷՆ ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ.- Ես ցաւով եմ նայում այդ երեւոյթին, որն, այո, գոյութիւն ունի: Այս մասսայական ինֆորմացիաները, ֆէյսբուքները խուճապային այն տրամադրութիւնը, որ մեր երկրում ինչքան ժամանակ է գոյութիւն ունի, իրօք, մարդու կողքից երջանկութեանն անցնել են թողնում: Անընդհատ քեզ գցում են եռուզեռի մէջ, եւ երջանկութեան պահերի (ի դէպ, այո, դրանք պահեր են լինում, երկար չեն տեւում) վայելքը սկսում է պակասել: Մարդն իր երեխայի առաջին բառով ուրախանալու եւ այդ պահն ապրելու պահը բաց է թողնում: Օրուայ մէջ այնքան փորձանք կարող է պատահել, բայց դու պէտք է ունենաս երջանկութեան պահը որսալու յատկութիւն, որ մնացած դժուարութիւնները յաղթահարես: Երջանկութեան պահերը, բարեբախտաբար, ես չեմ կորցնում. անձնական կեանքս այնպէս է դասաւորուել, որ գոնէ մանկութեան հետ յարաբերուելու երջանկութիւնն ունենում եմ՝ տանը 4 տարեկան թոռնիկ ունեմ, որի ամէն մի շարժումն ինձ երջանկութիւն է պատճառում: Ամէն երեխայի հետ մեր լեզուն եւ մտածողութիւնը թարմանում է: Երջանկութեան պահերի համար շատ առիթներ կան, ուղղակի դրանք օգտագործել է պէտք: Կեանքը միայն այն չէ, ինչ այսօր տեսնում ենք, մանաւանդ՝ բոլորս էլ անգիր գիտենք վատ դէպքերի հերթականութիւնը: Այդ ինֆորմացիայի դէմ հէնց մեր երջանկութեան պահերն է պէտք աւելացնել: Ուրիշ կերպ հնարաւոր չէ, մարդը չի դիմանայ: Երկրի սխալ իշխանութեանը, սխալ քաղաքականութեանը, իշխանութիւնների թերութիւններին ու յանցագործութիւններին կը դիմանաս, բայց երջանկութեան պահերի կորստին չես դիմանայ:
ԿԱՐԻՆԷ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ.- Վերջերս քաղաքացիական հասարակութիւն ունենալու ծիլերը սկսել են հասունանալ: Յոյսներս ինչի՞ վրայ պէտք է դնենք՝ քաղաքացիական հասարակութեան գոյութեա՞ն, թէ այս կամ այն կուսակցութեան կամ իշխանութեան ներկայացուցչի:
ՌՈՒԲԷՆ ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ.- Ես վաղուց եմ քաղաքացիական հասարակութեան ձեւաւորման եւ կայացման կոչն արել: Հասարակարգի փոփոխման համար դա շատ կարեւոր է: Այս վերջին հանրահաւաքը, որ կազմակերպել էին երիտասարդները՝ «Դէմ եմ պարտադիր կենսաթոշակայինին», շատ ուրախացրեց: Եթէ ոտքս չցաւէր, ես այնտեղ կը լինէի: Ես տեսայ, որ այս տղերքը խօսել գիտեն, համարձակ են, առողջ, նպատակասլաց, աչալուրջ: Երբ կուսակցական ընկերներից մէկն իր կոչն արեց, նրանք տեղնուտեղը խլացրին վերջինիս ձայնը՝ վանկարկելով իրենց կոչը, դա ինձ շատ դուր եկաւ: Առողջ մտածող երիտասարդներ են, եւ ոչ թէ նրա համար, որ ամբիցիայի (ձգտումի-Խմբ.) համար են կռիւ տալիս, այլ գիտակցում են՝ սա մեր շարժումն է, մենք մեր կոչով ենք եկել, ձեր քաղաքական եւ կուսակցական կոչը մի խառնէք այս ամէնին: Ուզում եմ՝ յանկարծ չխանգարեն նրանց, միայն այս շարժման զարգացումն է փրկելու երկիրը, կուսակցութիւններին թարմացնելու եւ զգօնութեան կոչ անելու:
ԿԱՐԻՆԷ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ.- Այն, ինչ կատարւում է, չի՞ փաստում, որ մեր վերեւները ոչ միայն քաղաքացու պատրաստմանը չեն նպաստում, այլ, կարծես, ամէն գնով ցանկանան ճնշել անհատին, անհատականութեանը:
ՌՈՒԲԷՆ ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ.- Ինձ թոյլ չեմ տայ ասել, թէ դիտմամբ է արւում, քանի որ, եթէ այդպէս մտածեմ, պէտք է աւտոմատն առնեմ ձեռքս ու գնդակահարեմ ոմանց: Բայց, ցաւօք, արուած քայլերը ցոյց են տալիս, որ անհատի զարգացմանը նպաստելու փոխարէն աւելի են խանգարում: Ոչ մի հնարաւորութիւն չի ստեղծւում, որ տաղանդը կարողանայ իրեն դրսեւորել, ի վերջոյ, հո անշնորհք ազգ չե՞նք: Մենք էն քրջոտ ազգերից չենք, որ տաղանդի ծննդի պակաս ունենայ: Մտաւորականութեան կարկառուն ներկայացուցիչները բոլորը սովետի շրջանից են, իսկ նրանք, քանի գնում է՝ տարիքի, կեանքի անտանելութեան հետ կապուած, հերթով «գնում են»: Սակայն անկախութեան սերնդի տաղանդաւոր ներկայացուցիչներ էլ ունենք, բայց ո՞վ է գնահատում, արժեւորում նրանց, որ այս բացը լցնեն: Երբ թերթում էի աշխատում, Համօ Սահեանի հետ ընկերութիւն էինք անում, նա մեր խմբագիրն էր: Ամէն շաբաթ մէկ-երկու բանաստեղծական շարք էր գրում, եւ դէմքից էլ էր երեւում, որ նոր բան է գրել: Բարձրանում էինք Մոնումենտի («Յաղթանակի» այգիի-Խմբ.) ռեստորաններից մէկը, ընթերցում, քննարկում դրանք: Պետութեան հիմքը պէտք է մշակոյթը լինի, առանց մշակոյթի կը չորանան միւս բոլոր յաջողութիւնները: Միգուցէ միստիկ (խորհրդաւոր-Խմբ.) հնչի, բայց մեր բոլոր անյաջողութիւնները մշակութային գործօնի պակասից են գալիս:
ԿԱՐԻՆԷ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ.- Մշակութային քաղաքականութի՞ւն չունենք, թէ նրանց, ովքեր կարող են ինչ որ բան անել, հնարաւորութիւն չի տրւում:
ՌՈՒԲԷՆ ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ.- Վերեւները հեռու են մշակոյթից, անտեղեակ են, բացի յոբելեանական նշանաւոր դէպքերից, ոչնչի մասին տեղեակ չեն, եւ միայն այդ ժամանակ կարող ես տեսնել երկրիդ ղեկավարին մշակութային միջոցառման մասնակցելիս: Սովորութիւն է դարձել՝ ինչ միջոցառման նախագահը մասնակցում է, միւսները նոյնպէս գնում են, իսկ եթէ նախագահը չկայ, միւսներն էլ չկան: Միթէ՞ նրանց չի հետաքրքրում՝ ինչ է կատարւում էս երկրում: Լաւ, եթէ քեզ չի էլ հետաքրքրում, վաղ, թէ ուշ, պէտք է գալու՝ միգուցէ, երբ ժողովրդի հետ հանդիպման գնաս, 1-2 տող միգուցէ մէջբերում անես լսածիցդ:
ԿԱՐԻՆԷ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ.- Վերջ: Աւելացնելու բան ունէ՞ք:
ՌՈՒԲԷՆ ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ.- Չէ, մնացածն էլ թող մնայ յետոյ:
