Վերոյիշեալ խորագիրը Ապրիլի 26ին կայանալիք կլոր սեղանի նիւթն է, որի ծանուցումը կարելի է գտնել այս օրերին «Ասպարէզ»ի մէջ:
Այդ գաղափարի փաստարկումը, ըստ «Մեսրոպեան Ուխտ»ի, հետեւեալն է՝
Լեզուական հարցերում ազգային ռազմավարութիւնը պէտք է համարել ազգային անվտանգութեան եւ ազգային ինքնութեան պահպանման առաջին միջոց, որովհետեւ ազգապահպանումը եւ լեզուապահպանումը անքակտելի ամբողջականութիւն են եւ առանց մէկի՝ չի կարող գոյատեւել միւսը:
Այդ ռազմավարութեան հայեցակարգային հիմնաւորման մասին դեռ 2013ի Յուլիսին մշակուած կարծիքը, ինչը ընդունուեց որպէս «Մեսրոպեան Ուխտ»ի կարծիք, տպագրուել է Երեւանի «Առաւօտ» օրաթերթում՝ 2014ի Յունուարի 10-11ի թիւերի մէջ, նաեւ «Ուխտ»ի անունից ներկայացուեց ՀՀԳԱԱ լեզուի հաստատութեան՝ արեւմտահայերէնի նորաստեղծ բաժնին կից սփիւռքի խմբի քննարկմանը:
Այդ «Հայեցակարգ»ի հիմքում ընկած է՝
Ա) Սփիւռքի գոյատեւման եւ արեւմտահայութեան (հետեւաբար՝ նաեւ արեւմտահայերէնի) պահպանման հարցերում պետութեան հռչակած վարդապետութիւնը (դոկտրինը) եւ վերջին տարիներին առնուած հետեւեալ, կազմակերպական քայլերը՝ Սփիւռքի նախարարութեան ստեղծումը եւ նրա կազմակերպած համահայկական բազմաբնոյթ միջոցառումները, ինչին յաջորդեցին՝ Ակադեմիայում սփիւռքի բաժին հիմնելը, Պետհամալսարանում արեւմտահայերէնի ամբիոն բացելը, Ակադեմիայի լեզուի հաստատութիւնում արեւմտահայերէնի բաժին հաստատելը: Գործնական էր, որ, ըստ Սփիւռքի նախարարութեան համահայկական գիտա-կրթական հարցերի գծով համակարգման բաժնի վարիչ, տիկին Սիրվարդ Համբարեանի՝ 27 Փետրուարին յղած էլ. նամակի՝ «Առաւօտ»ի մէջ տպագրուած «Հայեցակարգ»ը նախարարին զեկուցելու համար արդէն իրենք այդ նիւթը նայում են, ներկայում գործը հասել է փոխնախարարին: Միաժամանակ, Փետրուար 22ին, ԳԱԱ Լեզուի հաստատութեան բաժնի վարիչ Գայիանէ Մխիթարեանի՝ 22 Փետրուարին յղած էլ. նամակի համաձայն, այդ օրերին Սփիւռքի նախարարութեան եւ Աճառեանի անուան լեզուի հաստատութեան համատեղ կազմակերպուած գիտաժողովում լեզուի հաստատութեան տնօրէն պ. Կատվալեանը իր զեկոյցում, ամբիոնից հնչեցրել է «Հայեցակարգ»ի որոշ դրոյթներ: Սրանով փաստում ենք՝ որ «Մեսրոպեան Ուխտ»ի ընդունած այդ «Հայեցակարգային» նկատառումների հիմքում ընկած են ոչ անիրական կարծուող իրողութիւնները.
Բ) Ցեղասպանութեան 100ամեակի լոյսի տակ, երբ միջազգային ճանաչումը կատարուած իրողութիւն է (ընդունուած՝ ՆԱՏՕի 11 անդամ երկերների, նոյնքան էլ այլ մայր ցամաքների երկրների, ինչպէս նաեւ ՄԱԿի՝ մարդու իրաւունքների ենթայանձնաժողովի, արդարադատութեան միջազգային ատեանի, Եկեղեցիների համաշխարհային խորհրդի եւ միջազգային մէկ տասնեակ կազմակերպութիւնների կողմից), եւ արդէն թուրքերի բռնագրաւած գոյքի կամ բանկային գումարների վերադարձման սկսուած գործընթացին զուգահեռ դրուած է հողային Հատուցման հարցը, աւելի հրատապ է դառնում պայքարը՝ արեւմտահայութեան եւ նրա լեզուի յարատեւմանն ուղղուած խնդիրներում: Եթէ սփիւռքը հող է պահանջում, պէտք է չկորցնի այդ հողի զաւակի լեզուն, որովհետեւ կը կորցնի նաեւ այդ լեզուով ստեղծուած մեր ազգային մշակոյթի կարեւոր մասը: Այս Կլոր սեղանի օրինակով, Սփիւռքը պէտք է լրջօրէն կազմուակերպուի, անկախ քաղաքական-կուսակցական խաղերի եւ ձեռք-ձեռքի տուած զբաղուի լեզուկան հարցերով՝ սկսած դասական ուղղագրութեան վերականգնումը շարունակելու եւ աւարտելու (Գուրգէն Սեւակի) գործից մինչեւ արեւմտահայերէնի միակերպ գրութեան շեղումների կանոնարկումը, մեր երկու գրական լեզուների՝ առկայ ճոխ բառային ֆոնդի (ներառեալ օտար եզրոյթների հայեցի համարժէքների) միասնականացումից մինչեւ երկու լեզուաճիւղերի ու դրանց քերականական մերձեցումները:
Գ) Հարկ է կարեւորել սփիւռքի դպրոցների միասնականացումը, մանաւանդ ոչ հայահոծ համայնքներում մեր երկու կաթողիկոսութիւնների ենթակայ դպրոցների միաձուլումը՝ աշակերտական կազմի ապահովման, ուսուցիչների պակասի լրացման, նաեւ միասնական ծրագրային ուսուցման նպատակներով:
Դ) Սփիւռքի՝ շուտ թէ ուշ լուծման հեռանկարում խիստ կարեւորւում է արեւմտահայերէնը հայրենիքում բնակեցնելուն ուղղուած քայլերը՝ ուղղուած հայրենի դպրոցներում արեւմտահայերէնի դասաւանդումը սկսելուն, երկրի բուհերում սփիւռքի համար ուսուցիչներ պատրաստելուն: Այս վերջին հարցի համատեքստում՝ նաեւ Մելգոնեանի վերաբացմանը հասնելուն, որովհետեւ դա արեւմտահայերէնի ուսուցման, պահպանման եւ տարածման կարեւոր օճախն է, ուր ուսանողութեան համակազմը լրացնելու համար (ինչի պակասից միշտ դժգոհել է մեր ՀԲԸՄը) կարելի է ուղարկել հայաստանեան երիտասարդների խմբաքանակ, հնարաւոր դարձնելով նաեւ հայաստանեան դպրոցները ուսուցիչներով ապահովելն ու արեւմտահայերէնը հայրենիքում բնակեցնելը:
Ահա համառօտ այն տեսլականը, որ մեր միութիւնը ունի լեզուական հիմնահարցում:
Ի դիմաց «Մեսրոպեան Ուխտ»ի արեւելեան մասնաճիւղի՝ ՆՇԱՆ ՈՐԲԵՐԵԱՆ:
18 Ապրիլ 2014