ԳԷՈՐԳ ԴԱՐԲԻՆԵԱՆ
Բելառուսի նախագահ Ալեքսանդր Լուկաշենկօն Ադրբեջան կատարած երկօրեայ պաշտօնական այցի շրջանակում այսօր Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիեւի հետ համատեղ յայտարարութիւն է ընդունել ԼՂ հիմնահարցի կարգաւորման վերաբերեալ: Յայտարարութեան մէջ մասնաւորապէս նշւում է. «Կողմերը կարեւորում են ԼՂ խնդրի կարգաւորումը, որը պէտք է համապատասխանի միջազգային իրաւունքի նորմերին, առաջին հերթին՝ ինքնիշխանութեան ապահովման, տարածքային ամբողջականութեան եւ պետութեան սահմանների անխախտելիութեան սկզբունքներին, ինչպէս նաեւ ՄԱԿի Անվտանգութեան խորհրդի համապատասխան բանաձեւերին ու ԵԱՀԿ որոշումներին»:
Յայտարարութեան մէջ բացակայում են ԼՂ կարգաւորման գործընթացում որպէս հիմք ընդունուած՝ միջազգային իրաւունքի միւս երկու առանցքային սկզբունքները՝ ժողովուրդների ինքնորոշման իրաւունքի յարգումը եւ ուժի կամ ուժի սպառնալիքի գործադրումից խուսափելը: Թէեւ յայտարարութեան մէջ ընդհանրական յղում է կատարւում նաեւ «ԵԱՀԿ որոշումներին», սակայն փաստը, որ շեշտուել է միայն պետութեան տարածքային ամբողջականութեան եւ սահմանների անխախտելիութեան սկզբունքը, ակնառու է դարձնում բացառապէս Ադրբեջանի շահերով առաջնորդուելու եւ կարգաւորման հարցում կողմնակալութիւն դրսեւորելու՝ Լուկաշենկոյի դիտաւորութիւնը:
Առաջին անգամը չէ, որ ՀԱՊԿում եւ ԵԱՏՄում Հայաստանի գործընկեր յորջորջուող Բելառուսը եւ նրա տիրակալն իրենց դիւանագիտական նման ցինիկութիւն են թոյլ տալիս՝ ԼՂ հարցի հետ կապուած: Ապրիլեան պատերազմի առաջին օրը Լուկաշենկօն զանգահարել էր Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիեւին եւ լիակատար աջակցութիւն յայտնել հէնց Բաքուի կողմից սանձազերծուած ռազմական գործողութիւնների կապակցութեամբ: Իսկ Բելառուսի ԱԳՆն Ապրիլի 2ին հանդէս էր եկել Երեւանին եւ Բաքուին ուղղուած՝ կրակը դադարեցնելու կոչ-յայտարարութեամբ, որում բառացիօրէն, տառ առ տառ արտայայտուած էր այն դիրքորոշումը, որն արտացոլուել է Ալիեւ-Լուկաշենկօ յայտարարութեան մէջ:
Այդ կողմնակալ յայտարարութեան պատճառով Հայաստանում Բելառուսի դեսպան Իգոր Նազարուկը կանչուել էր ՀՀ ԱԳՆ, որտեղ փոխնախարար Շաւարշ Քոչարեանը տարակուսանք էր յայտնել Մինսկի վարքագծի կապակցութեամբ եւ շեշտել, որ «նման յայտարարութիւնը չի համապատասխանում հայ-բելառուսական յարաբերութիւնների ոգուն եւ հակադրւում է ՀԱՊԿ ու միջազգային այլ կառոյցների շրջանակներում կողմերի ստանձնած պարտաւորութիւններին, վնաս է հասցնում բանակցային գործընթացին՝ խրախուսելով ԼՂ հակամարտութեան կարգաւորման գործընթացում ուժի կիրառումը»:
Բելառուսի ԱԳՆի եւ Բաքւում ընդունուած այս յայտարարութեան բովանդակային նոյնութիւնը վկայում է, որ Բաքուն պարզապէս օգտագործել է ապրիլեան պատերազմի կապակցութեամբ պաշտօնական Մինսկի դիրքորոշումը: Սակայն առաւել քան հասկանալի է, որ եթէ Բելառուսի բռնապետը ցանկութիւն չունենար ընդառաջելու Ադրբեջանի իր գործընկեր բռնապետին, նրան ոչ ոք չէր կարող դրդել նման փաստաթուղթ ստորագրելու:
Մինսկին եւ Բաքուին միաւորում են ոչ միայն երկու բռնապետերի կառավարման եւ մտային ընդհանրութիւնները, այլեւ, առաջին հերթին, տնտեսական լուրջ կապերը, որոնք Լուկաշենկոյի համար միշտ աւելի արժէքաւոր են եղել, քան քաղաքական գործօնները կամ տարբեր միջազգային ձեւաչափերում իր ստանձնած պարտաւորութիւններին հաւատարիմ լինելը: Ի վերջոյ, պէտք է նկատի ունենալ, որ Ադրբեջանը ոչ միայն բելառուսական արտադրանքի հիմնական սպառող երկրներից է, այլ նաեւ գուցէ գլխաւոր գործընկերը՝ ռազմամթերքի, զինտեխնիկայի առուվաճառքի առումով, թէեւ Բելառուսը ՀԱՊԿի շրջանակում Հայաստանի «դաշնակիցն» է: Այս իմաստով՝ Լուկաշենկօն միտումնաւոր է տուրք տուել Բաքուի սադրանքին, որի ամբողջ նպատակը Հայաստանի հանդէպ նրա, այսպէս կոչուած, «դաշնակիցներ»ի իրական դիրքորոշումը մերկացնելն է եւ թէ՛ ՀԱՊԿում ու թէ ԵԱՏՄում ներքին տարաձայնութիւնները ու Հայաստանի մեկուսակցումը խորացնելը: Լուկաշենկօն դա արել է՝ շատ լաւ հասկանալով, թէ ինչպիսի ռէակցիա այն կ՛առաջացնի Երեւանում, եւ, ըստ էութեան, արել է՝ թքած ունենալով այդ ռէակցիայի վրայ:
Այս քայլը Հայաստանին դնում է շատ անյարմար դրութեան մէջ: Եթէ Ապրիլին, դեսպանին ԱԳՆ հրաւիրելով եւ պարզաբանումներ պահանջելով, նոտա յղելը պայմանաւորուած էր Բելառուսի ԱԳՆի յայտարարութեան հետ, ապա հիմա Երեւանը ստիպուած է արձագանգել իր «դաշնակիցը» հանդիսացող երկրի կողմից երկրի նախագահի մակարդակով այդ նոտան արհամարհելու իրողութեանը: Առաւել քան տրամաբանական է, որ եթէ դեսպանին հրաւիրելու միջոցով հնարաւոր չեղաւ ազդել Բելառուսի այս անհաւասարակշիռ եւ դիւանագիտութեան էթիկայից դուրս վարքագծի վրայ, Երեւանի արձագանգը պէտք է շատ աւելի կոշտ ու սկզբունքային լինի՝ ընդհուպ շօշափելով դիւանագիտական յարաբերութիւնների մակարդակը նուազեցնելու հարցը: Եթէ Երեւանը նախընտրի չնկատելու տալ Լուկաշենկոյի այս բացայայտ սիրախաղը Ալիեւի հետ եւ վերջինիս երաժշտութեան տակ կովկասեան «լեզգինկա» պարելը, լիովին կ՛անլրջացնի ինքն իր կարգավիճակը թէ՛ ՀԱՊԿում եւ թէ դրանից դուրս՝ իր շահերը եւ պետական արժանապատուութիւնը վերջնականապէս դարձնելով այլ երկրների համար Ադրբեջան մուտքին կեղտոտ կօշիկները մաքրելու լաթի: