Յունուար ամսի վերջաւորութեան Երեւանից Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ էր այցելել Երեւանի Պետական համալսարանի (ԵՊՀ) թուրքագիտութեան ամբիոնի դոցենտ եւ ԵՊՀ Հայագիտական հետազօտութիւնների ամբիոնի Հայ-օսմանական առնչութիւնների բաժնի վարիչ Լուսինէ Սահակեանը: Նա չափազանց հետաքրքիր ու խիստ արդիական թեմաներով հանդէս եկաւ Գլենդելի «Ապրիլ» գրատանը, Փասատինայի Թէքէեան Մշակութային Միութիւնում եւ Գլենդելի Իրանահայերի միութիւնում, ինչպէս նաեւ Ֆիլադելֆիայի եւ Նիւ Եորքի հայ համայնքներում: Սահակեանը նախկինում եւս նման առաքելութեամբ մեզանում հանդէս է եկել դասախօսութիւններով եւ ամէն անգամ նա մեր հանրութեան համար ու, առհասարակ, զանազան գիտական շրջանակներում ներկայացրել է հայոց պատմութեան կարեւոր հիմնահարցերին նուիրուած իր գիտական ուսումնասիրութիւնների արդիւնքները:
Մասնաւորապէս, նրա գիտական հետաքրքրութիւնների ծիրում են՝ Արեւմտեան Հայաստանի ժողովրդագրութիւնն ու տեղանունների թուրքացման քաղաքականութիւնը Օսմանեան կայսրութիւնում եւ հանրապետական Թուրքիայում, օսմանեան իշխանութիւնների վարած հարկային եւ ցեղային քաղաքականութիւնը, ինչպէս նաեւ համշէնահայերի պատմութիւնը եւ իսլամացունը լուսաբանող ուսումնասիրութիւնները:
Այս անգամ, դոկտոր Սահակեանը Միացեալ Նահանգներ եկել էր բարերար Վարուժ Կիւրեղեանի հրաւէրով, որը նաեւ հովանաւորներից մէկն է Սահակեանի նոր մենագրութեան՝ «Համշէնը Հայկական Ձեռագրերում»:
Հարկ է նշել, որ այս գիրքը բացառիկ ներդրում է հայոց Համշէն գաւառի պատմութեան ամբողջացման գործում: Հայերէն եւ օսմաներէն աղբիւրագիտական լայն հենքի վրայ գրուած այս աշխատութիւնը (364 էջ, 130 գունաւոր ներդիր, Համշէն գաւառի քարտէզ) նուիրուած է 13-17րդ դարերին Համշէնի գաւառում եւ հոգեւոր այլ կենտրոններում համշէնցի գրիչների ընդօրինակած ձեռագրերի յիշատակարանների քննութեանը: Այս աղբիւրներում տեղ գտած արժէքաւոր փաստերն ու վկայութիւնները հնարաւորութիւն են ընձեռում վերականգնելու Համշէնի քաղաքական, հայկական իշխանութեան, հոգեւոր-մշակութային կեանքի, բնակչութեան զբաղմունքի, լեզուական վիճակի, ժողովրդական հաւատալիքների համապարփակ համայնապատկերը:
Լուսինէ Սահակեանը դասախօսութիւնների ընթացքում ցուցադրեց նաեւ հատուածներ Համշէնի գաւառում նկարահանած իր վաւերագրական ֆիլմից՝ «Համշէնը Անցեալի Եւ Ներկայի Խաչմերուկներում», որը 2013ին արժանացել է Արմին Վեգների անուան գլխաւոր «Մարդասիրական» մրցանակին։ Ան անդրադարձաւ նաեւ համշէնահայութեան իսլամացմանը եւ ներկայիս թուրք ազգայնական շրջանակների՝ այս հարցերի շուրջ ունեցած շահարկումներին:
Ֆիլադելֆիայում եւ Նիւ Եորքում Սահակեանի միջոցառումների կազմակերպչական աշխատանքները ստանձնել էին տէր եւ տիկին Ասպետ եւ Նայիրի Բալանեանները եւ ՀՕՄի «Անի» եւ «Արտեմիս» մասնաճիւղերը, Համազգայինը, Նիւ Եորքում՝ Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ եկեղեցու հոգեւոր հովիւ Մեսրոպ քհնյ. Լաքիսեանը:
Գլենդելի «Ապրիլ» գրատանը Սահակեանի գրքի շնորհանդէսին բանախօսութեամբ հանդէս եկաւ դոկտ. Հրաչ Մարտիրոսեանը, որը արժեւորեց մենագրութիւնը, իսկ Սահակեանի անձն ու գործունէութիւնը ներկայացրեց Յարութ Պրոնոզեանը:
Առանձնակի մեծ շուքով դասախօսութիւններն անցան Փասադինայի Թէքէեան Մշակութային Միութիւնում եւ Գլենդելի Իրանահայերի միութիւնում: Բազմամարդ այդ սրահներում դոկտ. Սահակեանը մաքրամաքուր հայերէնով տեղափոխեց հայոց Համշէն աշխարհ, ներկաներին որոնք ականջալուր եղան չափազանց հետաքրքրական եւ նոր փաստերի ու պատմութիւնների: Միջոցառումներին ներկայ էին նաեւ մեր հոգեւոր հովիւները՝ վեր. Սերոբ Մկրտիչեանը, հայր Եղիա Իսայեանը, հայր Պօղոս Պալթայեանը եւ հայր Արտակ Տեմիրճեանը, Լոս Անջելեսում Հայաստանի հիւպատոս դոկտ. Արմէն Բայբուրդեանը: Իսկ պատուարժան բանախօսներ եւ յայտնի մտաւորականներ Վաչէ Բրուտեանը, փրոֆ. Օշին Քէշիշեանը, դոկտ. Կարպիս Տէր Եղիայեանը բարձր գնահատեցին Սահակեանի այս ուսումնասիրութիւնը՝ ընդգծելով նրա գիտական արժէքն ու կարեւորութիւնը հայագիտութեան համար:
Դասախօսին ներկայացրին Գէորգ Քէօշկէրեանը եւ Յարութ Տէր Դաւիթեանը: Ներկաներին բարի գալուստ մաղթեցին Մայտա Քիւրէճեանը եւ Թոմիկ Ալեքսանեանը:
Իրանահայերի միութեան դասախօսութեան ընթացքում «Մաշտոց» քոլեջի տնօրէնութիւնը Սահակեանին արժանացրեց հայոց պատմութեան պատուաւոր պրոֆեսորի կոչման՝ Համշէնի պատմութեան, մշակոյթի, լեզուի, բանահիւսութեան ուսումնասիրութեան մէջ մեծ ներդրում ունենալու համար:
Լոս Անջելեսում այս անմոռանալի միջոցառումների կազմակերպման գործում ջանք չխնայեց «Արարատ» հիմնադրամի վարչութեան անդամ Ֆրեդրիկ Վարդանեանը:
Որպէս կազմակերպիչներ հանդէս եկան նաեւ Լոս Անջելեսում գործող տասը միութիւնների ներկայացուցիչներ: Սա ակնյայտ վկայութիւն է առ այն, թէ ինչքան ազգանուէր է հայաստանեան մեր մասնագէտի գործունէութիւնը, որի շուրջը սիրով միաւորուեցին մեր միութիւնները:
Լուսինէ Սահակեանն այստեղ գտնուած ժամանակ այցելեց առաջնորդ Մուշեղ արք. Մարտիրոսեանին: Հանդիպմանը ներկայ էին Համազգայինի Արեւմտեան Ամերիկայի Շրջանային վարչութեան ատենապետուհի Քնար Գորթոշեանը եւ Ֆրեդրիկ Վարդանեանը, որի ընթացքում տեղի ունեցաւ շատ հետաքրքրական զրոյց եւ արդիւնաւէտ քննարկումներ հետագայ համատեղ ծրագրերի իրականացման ուղղութեամբ:
Վերոյիշեալ ձեռնարկին մասնակցող կազմակերպութիւններն էին՝ Ամերիկահայ Ընտանեկան միութիւնը, «Արարատ» հիմնադրամը, ՀԲԸՄի Փասադինայի եւ Գլենդելի մասնաճիւղերը, Իրանահայ միութիւնը, Կարիքաւոր Քրիստոնեայ հիմնադրամը, Համազգային Հայ Կրթական եւ Մշակութային Միութիւնը, «Մաշտոց» քոլեջը, «Նոր Սերունդ» Մշակութային Միութիւնը, Պոլսահայ միութիւնը եւ Թէքէեան Մշակութային Միութիւնը:
(Թղթակցութիւնը՝ կազմակերպիչ յանձնախումբէն)