ԵՐԵՒԱՆ.- 13 Նոյեմբերին, կէսօրէն ետք ժամը 4էն սկսեալ, Ազատութեան հրապարակին վրայ տեղի ունեցաւ վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանի հրաժարականի պահանջով խորհրդարանական եւ արտախորհրդարանական 16 կուսակցութիւններու նախաձեռնած հանրահաւաքը: Կուսակցութիւնները հանրահաւաքի հրաւիրած էին` ներկայացնելու պատերազմին հետեւանքով ստեղծուած իրավիճակէն ելքի իրենց տարբերակը:
Ճիշդ նոյն ժամուն՝ կէսօրէն ետք ժամը 4ին, կուսակցութիւններու բոլոր ղեկավարները հրաւիրուեցան Յատուկ քննչական ծառայութիւն՝ բացատրութիւն տալու համար:
ՀՅԴ Բիւրոյի անդամ Սպարտակ Սէյրանեան հանրահաւաքին մասնակցողներուն ուղղած իր խօսքին մէջ յայտնեց, որ այս խայտառակ փաստաթուղթը ետ տալու մէկ տարբերակ կայ՝ պէտք է փոխենք բանակցողը, իսկ անոր համար պէտք է աւելի մեծաթիւ ժողովուրդ համախմբուի եւ այդ մէկը պահանջէ։
«Մենք մեր խնդիրները լուծելու համար պէտք է միասնական լինենք, բայց միասնութիւնն այստեղ է, ոչ թէ իր ֆէյքերի շուրջ: Մենք պէտք է մտածենք այս ծանր բեռի տակից ինչպէս ենք դուրս գալու, այսքանից յետոյ մէկ նախադասութիւն չգտաւ ասելու, թէ Ղարաբաղից եկած էս գաղթականների խնդիրները ոնց պէտք է լուծուի:
«Այս հարցը ազգային իշխանութեան հարց է, ոչ թէ օտարի պատուէր կատարող իշխանութեան: Ձեզ շատ բան չենք ասում, չենք ասում գնացէք ռազմաճակատ, այս տղերքը կռուել են, ձեզնից մի բան է պահանջւում` եկէք այստեղ, եթէ ուզում էք վաղը միւս օրը ձեր երեխաների ու թոռների աչքերին նայելով բացատրէք, թէ դուք ինչ արեցիք, որ Հայաստանը անդունդը չգլորուի, որ Արցախը չկորցնենք, որ գոնէ մի նախադասութիւնով կարողանանք արդարանալ` մենք Ազատութեան հրապարակում ուզում էինք փրկել Հայաստանը», ըսաւ ան:
Սպարտակ Սէյրանեան ընդգծեց, որ այդ մարդիկը այնքան շնորհք չունեցան, որ այդ հազարաւոր նահատակ տղաքը յարգելու համար սգոյ օր յայտարարեն. «Դրա համար էս հանրահաւաքների կազմկոմիտէն որոշեց վաղը լռութեան ու սգոյ օր ենք յայտարարելու` ի յիշատակ իրենց թափած արեան, որ երբեք ջուր չի դառնալու: Խնդրում եմ` բոլորդ վաղը ժամը 18:00ին եկէք այստեղ մոմավառութեան, ով ի վիճակի չի գալու, թող իր տանը վառի այդ մոմը ի յիշատակ այդ տղեքի, որոնցից շատերը գերեզման էլ չեն ունենալու, իսկ միւս օրը ժամը 16:00ին կը գանք այստեղ ու կ՛ասենք` Նիկո՛լ, հեռացիր», ըսաւ ան:
ՀՅԴ Հայաստանի Գերագոյն մարմինի անդամ, բժիշկ-ազատամարտիկ Տարօն Տօնոյեան իր խօսքին մէջ յայտնեց, որ պատերազմի դժնդակ 44 օրերուն, երբ մեր վիճակը աւելի կը դժուարանար, ինք որոշած էր վերադառնալէ ետք երբեք չխօսիլ. «Բայց հիմա հարկադրուած եմ, որովհետեւ ես չէի պատկերցնում, որ Ազատութեան հրապարակում Ղարաբաղի կորստից յետոյ այսքան քիչ մարդ պէտք է լինի, ափսոսում եմ մեր ազգի համար, ափսոսում եմ մեր տղերքի թափած արեան համար, որ մարդիկ իրենց տանը նստած, սպասում են` քանի դեռ կրակն իրենց տանը չի հասել, այսպէս որ գնայ՝ հասնելու է, զարթնէք հայ ժողովուրդ», ըսաւ ան:
Տօնոյեան ընդգծեց, որ մենք պատերազմը պարտուեցանք 1994 թուականի զինադադարը հաստատելու յաջորդ օրէն իսկ, որովհետեւ զինադադարի յաջորդ օրէն անհրաժեշտ լրջութեամբ չենք պատրաստուած յաջորդ պատերազմին, այլ դրամով ընտրութիւն կատարած ենք, ընտրամասերէն արկղեր գողցած ենք, սակայն դաս չենք քաղած այս բոլորէն։ Ան նշեց, որ եկաւ ժամանակը, երբ ժողովուրդը ոտքի կանգնեցաւ եւ մերժեց այդ յոռի երեւոյթները, 70 տոկոս քուէ տուաւ այս ապաշնորհ իշխանութեան, բայց եւ այնպէս իշխանութիւնը սկսաւ բաժանումներ մտցնել ժողովուրդին մէջ ու այսօրուան մեր պարտութեան սեւ ծաղկեպսակը ինք դրաւ։
Տարօն Տօնոյեան շեշտեց, որ պարտուած են իշխանութիւնները, ժողովուրդը չէ պարտուած, մեր զինուորը չէ պարտուած. «Ով կ՛ասի, որ զինուորը փախել է, նա այդ զինուորին չի տեսել, նա չի տեսել արիւնաքամ զինուորին, ով հասնում էր հոսպիտալ, ասում էր` 4 ընկերս մնաց, իրենցից լուր չունեմ, ասում էր` 4ից 3ը մինուճար են, բայց կռուել են: Ամօթ նրան, ով կ՛ասի մեր զինուորը, մեր գեներալը չի կռուել: Տեսէք թէ քանի գեներալ ունենք, որոնք գնդակից վիրաւորում են ստացել, մեր բանակը կռուող բանակ է, առաջին 7 օրուայ ընթացքում պատերազմի մենք տուել ենք սարսափելի մեծ կորուստներ, բայց նահանջել ենք ընդամէնը մի քանի սմ.», նշեց ան:
Տարօն Տօնոյեան հաստատեց, որ ասիկա իշխանութեան կռիւ չէ, այլ պոռթկում է հայրենիքի կորուստի:
Հայաստանի նախկին վարչապետ Հրանտ Բագրատեան յայտնեց, որ Արցախը յանձնելու փաստաթուղթը ստորագրողը քարտէսին ծանօթ չէ եղած եւ չէ գիտցած, որ այդ քարտէսը ստորագրելու եւ Շահումեանի շրջանը (Քելբաջարը) յանձնելու պարագային կ՛անջատուի կապը Կապանի եւ Գորիսի միջեւ․ «Ճանապարհ չի լինելու, որովհետեւ մի հատուածը Ադրբեջանով է անցնում»:
Ան նաեւ ըսաւ, որ այդ փաստաթուղթին համար հայկական կողմէ բանակցողը չէ գիտցած նաեւ, որ Քելբաջարի շրջանը Շահումեանի շրջանն է եւ այսպէս կը կոչուի, քանի որ այնտեղ վերաբնակած են Շահումեանի` կորսնցուցած շրջանի բնակիչները: «Լրջօրէն պէտք է կարողանանք դնել Քելբաջարի շրջանի հարցը, որովհետեւ չկայ Քելբաջար, չկայ Ղարաբաղ», յայտնեց Հրանտ Բագրատեան։
Բագրատեան մեղադրեց իշխանութիւնները սխալ զինատեսակներ գնելու վրայ գումարները մսխելու եւ մեր զինուորին կռուելու կարելիութիւն չտալու համար: Ան նաեւ մարտավարական սխալներու ակնարկեց:
«Հարաւային ուղղութեամբ սխալ ղեկավարման հետեւանքով առաջին բանակային կորպուսը մի քանի օրում ջախջախուել է: Մեր զինուորին հնարաւորութիւն չեն տուել կռուելու», ըսաւ Բագրատեան։