2 Նոյեմբերին, Ազգային ժողովի մնայուն յանձնաժողովներու միացեալ նիստին ընթացքին, 2023ի պետական պիւտճէին վերաբերող օրէնքի նախագիծի քննարկման ատեն, Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինեան անդրադարձաւ Սոչիի վերջին եռակողմ ժողովին եւ յաւելեալ մանրամասնութիւններ տուաւ։ Այս մասին կը տեղեկացուց «Արմէնփրէս»ը։
Ան նշեց, որ Ռուսիոյ գործընկերները առաջարկած են Արցախի կարգավիճակի հարցը յետաձգել անորոշ ժամանակով՝ շեշտելով, որ այդ մօտեցումը բոլորովին կը համապատասխանէ Հայաստանի կառավարութեան մօտեցման:
«Տեղեակ էք, որ քննարկւում է, որ կայ ռուսական եւ ոչ-ռուսական հայեցակարգ, փորձ էր արւում տպաւորութիւն ստեղծել, թէ Հայաստանի Հանրապետութեան կառավարութեան քայլերը հակասութեան մէջ են մտնում պայմանական ասած ռուսական հայեցակարգի հետ: Դա, ի հարկէ, այդպէս չէ: Ես կարող եմ ներկայացնել, թէ ինչու: Ես ինքս չէի կարող դա հրապարակայնացնել նախկինում, քանի որ դա ինչ-որ առումով կը լինէր էթիկայի (բարոյախօսութեան) խախտում: Բայց, քանի որ հայեցակարգերի հեղինակները որոշակիօրէն բացայայտել են նրբութիւնը, ես կարող եմ այդ դիտանկիւնից անդրադառնալ հարցին: Դուք տեղեակ էք, որ Ռուսաստանի մեր գործընկերները յայտարարել են, որ իրենց կարծիքով ճիշդ մօտեցումը կը լինի այն, որ Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի հարցը յետաձգուի անորոշ ժամանակով: Ինչո՞վ է սա հիմնաւորւում: Հիմնաւորւում է նրանով, որ այս պահին օբյեկտիւօրէն (առարկայօրէն) չկայ հնարաւորութիւն գտնել մի կարգավիճակ, որ փոխընդունելի կը լինի: Ընդ որում, պէտք է խոստովանել, որ դա նոր վիճակ չէ, բայց ամէն դէպքում: Ինչքանո՞վ է Հայաստանի Հանրապետութեան կառավարութեան քաղաքականութիւնը համապատասխանում այս տեսլականի հետ: Ես պէտք է ասեմ, որ լիարժէք եւ 100 տոկոսով է համապատասխանում», ըսաւ ան։
Ըստ Փաշինեանի՝ Արցախի տագնապին մէջ կան երեք բաղադրիչներ` արցախահայութեան ապահովութիւնը, իրաւունքները եւ կարգավիճակը: «Դուք նկատել էք, որ յընթացս կարգավիճակ բառը` որպէս այսօրուայ ամէնօրեայ լուծման խնդիր, փորձել ենք մի կողմ դնել: Ինչո՞ւ, հէնց այս տեսլականի բերումով, որովհեվեւ մենք համաձայն ենք եղել ռուսաստանցի մեր գործընկերների հետ, որ այդ թեման չարժէ գնալ եւ փորձել լուծել, որովհետեւ դա կը բերի անխուսափելի ճգնաժամի», ըսաւ Փաշինեան:
Խօսելով 31 Հոկտեմբերին, Սոչիի մէջ տեղի ունեցած եռակողմանի հանդիպման արդիւնքներուն մասին՝ ան յայտնեց, որ քայլ առնուեցաւ խաղաղութեան օրակարգի իրականացման ուղղութեամբ: «Եւ դա շատ օգտակար եւ կարեւոր հանդիպում էր: Ի հարկէ, հանդիպումը ունեցել է եւ հրապարակային, եւ դռնփակ մաս: Շատ կարեւոր հարցեր են հնչել: Դուք տեղեակ էք, որ Հայաստանում այդ հանդիպումից առաջ որոշակի քննարկումներ են ծաւալուել, թէ արդեօք Հայաստանի Հանրապետութիւնը Հայաստան-Ադրբեջան յարաբերութիւնների կարգաւորման եւ Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի կարգաւորման ճանապարհին գնում է այն հնարաւոր օպտիմալ (ամէնէն բարենպաստ) տարբերակով, որը առկայ է դաշտում: Խօսքը այն մասին էր, որ բովանդակային առումով իսկապէս ինչքանո՞վ է բանակցութիւններում ներգրաւուած պաշտօնեաների վարած քաղաքականութիւնը համապատասխանում Հայաստանի Հանրապետութեան եւ Լեռնային Ղարաբաղի շահերին: Կարծում եմ, որ Սոչիի հանդիպման կարեւորագոյն նրբութիւններից մէկը այս հարցի պատասխանն էր: Այդ պատասխանն այնպէս չէ, որ Սոչիից առաջ չկար, պարզապէս այդ հարցի շուրջ քննարկումները դարձան մաքսիմալ (առաւելագոյն) հրապարակային, եւ մենք կարող ենք հրապարակային տեսնել եւ համեմատել, թէ ինչքանով է մեր քաղաքականութիւնը համապատասխանում այն տեսլականին եւ շրջանակին», ընդգծեց Փաշինեան:
Ան հաստատեց, որ Արցախի հայութեան իրաւունքներու եւ ապահովութեան երաշխաւորման կարեւորագոյն գործօնը Ռուսիոյ խաղաղապահներուն ներկայութիւնն է հոն, այնքան ատեն որ տակաւին չեն ստեղծուած ապահովութեան եւ իրաւունքներու պահպանման յուսալի գործիքակազմեր եւ երաշխիքներ:
«Եռակողմ բանակցութիւնների ընթացքում առաջարկել ենք, որ որոշում կայացուի Լեռնային Ղարաբաղում տեղակայուած ռուսաստանցի խաղաղապահների մանդատը երկարաձգել անորոշ ժամանակով, 5 տարով, 10 տարով, 15 տարով, 20 տարով: Պէտք է ասեմ, որ ինչպէս ակնյայտ է բոլորիդ համար, այդ առաջարկը չընդունուեց, բայց պէտք է արձանագրեմ, որ իմ ընկալմամբ հարցը դարձաւ օրակարգային: Ուզում եմ բոլորի ուշադրութիւնը հրաւիրել հետեւեալ փաստի վրայ: Նոյեմբերի 9ի եռակողմ յայտարարութեամբ Լեռնային Ղարաբաղում խաղաղապահների ժամկէտը երկարաձգւում է ինքնաբերաբար: Այսինքն` դա կարող է երկարաձգուել, եթէ կողմերից որեւէ մէկը առարկութիւն չներկայացնի ժամկէտի լրանալուց վեց ամիս առաջ: Ինչո՞ւմն է նորութիւնը: Առաջարկի նորութիւնը հետեւեալն է` խաղաղապահների մանդատը (յանձնառութիւնը) երկարացնել եւ ֆիքսել (հաստատել), որ այդ առարկութեան ինստիտուտը (հիմնարկութիւնը) պէտք չէ, կամ յաղթահարել այդ առարկութեան ինստիտուտը եւ երկարաժամկէտ կտրուածքով ունենալ խաղաղապահների ներկայութիւնը», յայտնեց Փաշինեան:
Ան անդրադարձաւ նաեւ Հայաստան-Թուրքիա կապերուն՝ կարեւոր նկատելով այն փաստը, որ Թուրքիոյ հետ յարաբերութիւններուն մէջ յաղթահարուած են հաղորդակցութեան բնոյթի բարդոյթները եւ բարդութիւնները: «Սա կարող է թուալ շատ թոյլ եւ ոչ-էական բան:Կարծում եմ, որ նախկինում միշտ այդ հարցը եղել է` հանդիպե՞լ, թէ ոչ, խօսե՞լ, թէ ոչ, որը շատ մեծ գործնական նշանակութիւն է ունեցել: Այսօր այդ հանգամանքը եւ բարդութիւնը վերացուել է: Կարծում եմ, որ սա ոչ շատ առարկայան, բայց էական փոփոխութիւն է: Մենք հետեւողականօրէն շարունակելու ենք առաջ շարժուել խաղաղութեան օրակարգի իրացման ուղղութեամբ», ըսաւ Փաշինեան։